Evrim KÜÇÜK
Global besin talebi gücünü korurken, dünyanın dört bir yanında ziraî üretimde yaşanan girdi maliyetinde artış besin enflasyonunda patlama yarattı. Gübre ve bitki ilaçlarının fiyatı çok sert yükselirken, ambalajlamadan güce ve nakliyeye kadar tüm kıymetli girdilerin maliyeti yükseliyor. Bu da kaçınılmaz olarak global çapta raflara yansıyor.
Besin enflasyonu birçok ülkeyi ele geçirirken Avrupa dışındaki ülkelerde kendini daha da çok hissettiriyor. Endüstrileşmiş ülkelerin oluşturduğu G20 ülkeleri içinde mart ayında en yüksek besin fiyat artışı yüzde 60-70 ile Türkiye ve Arjantin’de yaşandı. Ulusal istatistiklere nazaran, Rusya, Meksika ve Brezilya üzere ülkelerdeki besin fiyatları mart ayında yüzde 10-20 arttı. Besin enflasyonu Ortadoğu ve Sahra Altı Afrika’daki ülkeler için de büyük bir tehdit haline geldi. Avrupa ve Kuzey Amerika’da da enflasyonist baskılar önemli oranda arttı. Kuzey Amerika’da Avrupa’ya nazaran daha büyük bir artış yaşanırken, Avrupa kendi içinde ayrıştı. 2022 yılının birinci çeyreğinde besin fiyatlarındaki artışlar Fransa ve İrlanda’da yüzde 2.5 iken birtakım Doğu Avrupa ülkelerinde ve Baltık ülkelerinde yüzde 10’dan fazla oldu. Bilhassa hane halkı harcamaları içinde besin harcamalarının dana yüksek olduğu Doğu Avrupa’da fiyat artışları önemli bir problem yaratmaya başladı. ABD ve Kanada’daki besin enflasyonu AB ortalamasına nazaran nispeten yüksek seyrediyor. ABD’de hububat fiyat endeksi nisan ayında yüzde 10.8’e ulaştı.
Besin enflasyonu şimdi tepe yapmadı
Nisan ayında Euro Bölgesi’nde genel enflasyon, başta güç ve ulaştırma fiyatlarındaki şok nedeniyle yüzde 7.5’e yükseldi. ING Research tarafından hazırlanan raporda, Euro Bölgesi’nde besin enflasyonunun yılın ikinci yarısında yüzde 6 civarında seyredeceği varsayım ediliyor. ING’nin raporuna nazaran Unilever, Danone, Lactalis ve Nestlé üzere şirketlerin hepsi girdi masraflarının bu yıl yüzde 10-15 oranında artmasını bekliyor.
Avrupa’da ekonomik alternatiflere yönelim
Almanya ve Belçika da dahil olmak üzere altı AB ülkesi için yapılan ING anket bilgileri, tüketicilerin yüzde 35 ila 45’inin artan fiyatlar nedeniyle günlük gereksinimlerinden tasarruf etmeye çalıştığını gösteriyor. İngiltere’de Kantar bilgileri, indirim marketlerin ve bu perakende kümelerinin kendini markalarına ilişkin satışların piyasanın genelinden daha yeterli performans gösterdiğini ortaya koyuyor. Fransa’da da benzeri bir eğilim görülürken, önümüzdeki aylarda Avrupa’da bu değişimin daha fazla güç kazanması bekleniyor.
Üreticiler nasıl bir strateji izliyor?
Besin üreticileri yüksek girdi maliyetleriyle başa çıkmak birçok strateji kullanıyor: Kısa vadeli tahliller ortasında şunlar bulunuyor:
■ Fiyat artışlarını yansıtmak için perakendeciler ve öbür müşterilerle kontratları tekrar müzakere etmek. Şu anda, birçok besin üreticisi bu cins müzakereler yürütüyor.
■ Paket boyutlarını küçültmek. Paket boyutunda küçülme şirketlerin belli bir fiyatı sürdürebilmelerini sağlıyor.
■ Maliyetlerden tasarruf etmek için daha ekonomik gereçlere yönelmek yahut gereçleri daha büyük hacimlerde almak. Bazen bu durum, besin üreticilerinin içeriği değiştirmesi manasına geldiğinden tüketicide geri tepebilir.
■ Verimliliği artırmak ve işletme maliyetlerinden %60-70 tasarruf etmek için üretim süreçlerini rasyonalize etmek ve eser sayısını azaltmak.
■ Uzun vadeli stratejiler ortasında ise artan girdi yahut işgücü maliyetleri baskısını hafifletmeye yardımcı olacak teknolojilere yatırım yapmak bulunuyor. Örneğin, güç verimliliğini artırmak yahut işgücü maliyetlerini azaltmak için yatırımlar yapılabilir.
■ Genel faaliyet marjlarını korumak isteyen şirketler de düşük performans gösteren iştiraklerinin elden çıkarılmasına başvurabilir.
