Türk Ticaret Kanunu kararlarına nazaran, ticari işletmesi bağlamında bir mal satmış, üretmiş, bir iş görmüş yahut bir menfaat sağlamış olan tacirden, öbür taraf, kendisine bir fatura verilmesini ve bedeli ödenmiş ise bunun da faturada gösterilmesini isteyebilir. Bir fatura alan kişi aldığı tarihten itibaren sekiz gün içinde, faturanın içeriği hakkında bir itirazda bulunmamışsa bu içeriği kabul etmiş sayılır.
Ticari hayatın olağan akışı içerisinde, kimi durumlarda taraflar fatura içeriğine itiraz ihtiyacı duyabilmektedir. TTK’nın 18/3 düzenlemesine nazaran de tacirler ortasında, öteki tarafı temerrüde düşürmeye, mukaveleyi feshe, kontrattan dönmeye ait ihbarların yahut ihtarların noter aracılığıyla, taahhütlü mektupla, telgrafla yahut inançlı elektronik imza kullanılarak kayıtlı elektronik posta sistemi ile yapılacağı belirtilmiştir.
Vergi Yol Kanununda ise fatura, satılan emtia yahut yapılan iş karşılığında müşterinin borçlandığı meblağı göstermek üzere emtiayı satan yahut işi yapan tüccar tarafından müşteriye verilen ticari doküman olarak tanımlanmıştır. Hazine ve Maliye Bakanlığı, yaptığı Bildirim düzenlemelerinde faturanın elektronik ortamda düzenlenmesine ait zorunluluklar getirmiş ve e-faturanın kağıt fatura ile birebir tüzel niteliklere sahip olduğunu belirtmiştir. Öteki taraftan, faturanın, süreç yapıldıktan sonra en geç yedi gün içerisinde düzenlenmesi kural olmakla birlikte, Hazine ve Maliye Bakanlığı 7318 sayılı Yasa ile bu süreyi kısaltma konusunda yetki almıştır.
Bu düzenlemeler kapsamında, noter aracılığıyla, taahhütlü mektupla, telgrafla yahut inançlı elektronik imza kullanılarak KEP sistemi ile yapılan ihbar yahut ihtarlar ile e-Belge iptal süreçlerinin 1 Mayıs 2021 tarihinden itibaren, ebelge.gib.gov.tr adresinde yayınlanan kılavuzda belirtilen yol, temel ve mühletler içinde, elektronik ortamda Gelir Yönetimi Başkanlığı bilgi süreç sistemine bildirilmesi mecburiliği getirildi.
GİB bu kapsamda yayımladığı Kılavuzda, e-Arşiv Fatura, e-SMM olarak düzenlenen evraklar için düzenleyicisi ve dokümanın muhatabı vergi mükellefiyeti bulunan alıcıları tarafından kullanılması suretiyle düzenlenmiş dokümanların elektronik ortamda iptal/itiraz talepleri oluşturulması ve iptal/itiraz taleplerinin elektronik ortamda onaylanmasına ait süreçlerin nasıl gerçekleştirileceğini açıkladı. Daha sonra e-Fatura kısmında, e-Fatura portala iptal itiraz eği ve e-Arşiv Fatura raporlamalarına da itiraz raporlaması eklendi.
Buna nazaran e-Belgelere elektronik ortamda iptal/itiraz süreci yapılabilmesi için; belgeyi düzenleyen satıcı yahut duruma nazaran alıcı tarafından e-Belge uygulamaları üzerinden iptal/itiraz talebi oluşturulması gerekmektedir. İptal/itiraz taleplerine ilgili faturanın alıcısı/satıcısı tarafından onay verilebildiği üzere, karşı tarafın onaylama mecburiliği da bulunmamaktadır.
Kılavuzda e-Belge uygulamalarına tarafolanların birbirlerine düzenlemiş oldukları e-Arşiv Fatura ve e-SMM evrakları için sistem üzerinden iptal süreci gerçekleştirmelerinin mümkün bulunduğu üzere harici itiraz yollarının (noter aracılığıyla, taahhütlü mektupla, telgrafla yahut inançlı elektronik imza kullanılarak kayıtlı elektronik posta sistemi ile) kullanılmasına da mahzur teşkil etmediği belirtilmektedir.
Bu durumda harici yollarla yapılan itiraz süreçlerinin sistem üzerinden bildirilerek alıcı/satıcının onayına sunulması gerekmektedir. e-Arşiv Faturalar ve e-SMM dokümanları sistem üzerinden iptal/itiraz süreçlerinin gerçekleştirilmesi bilhassa sistem bilgileri ile beyan, bildirim ve formlardaki bilgilerin uyumluluğunun sağlanması açısından gereklidir.
Öte yandan yayımlanan Kılavuz vergi uygulamaları açıdan yapılması gereken düzenlemeleri içermektedir. Hasebiyle, tacirlerin yalnızca GİB Kılavuzunda belirtilen süreçleri yaparak düzenlenen e-Arşiv Faturalarını iptal etmeleri Türk Ticaret Kanunu açısından karar söz etmeyebilecektir. Çünkü düzenlenen faturaya itiraz yolları Türk Ticaret Kanunu’nda sayılmış olup GİB portal üzerinden iptal TTK’da yer almamaktadır. Münasebetiyle hak kaybına uğranılmaması için yapılacak itirazlarda öncelikle Türk Ticaret Kanunu kararlarına uyulması ve daha sonra da bu iptal ve itirazın Kılavuzda belirtilen formda GİB’e bildirilmesi gerekmektedir.
Öteki taraftan özgür meslek makbuzu TTK’da yer alan bir doküman tipi değildir. Bu nedenle Kılavuzda yer alan kararlar çerçevesinde iptalleri mümkün olmakla birlikte, hukukî açıdan karar söz edebilmesi için buna ait düzenlemenin Uygulama Kılavuzuyla değil daha hukuksal desteği olan evraklarla yapılmasının uygun olacağı kıymetlendirilmektedir.
Ayrıyeten önümüzdeki devirde harici bilgilerin mükellefler tarafından tekrar sisteme girilmesinin sağlanması yerine Gelir Yönetimi Başkanlığının KEP ve Noterlerle bilgi ve yetki paylaşımı konusunda işbirliğine giderek, bu Kılavuzla getirilen ayrıyeten bildirim yükümlülüğünü ortadan kaldırması beklenmektedir.
