Yener KARADENİZ
Tüm dünyada artan enflasyonist baskının yol açtığı sakinlik riski, Türkiye perakende dalında turist alışverişi ile aşılıyor. Yabancı markalarda salgın öncesine nazaran ikiye katlanarak yüzde 50’ye ulaşan yabancı alışveriş oranı, yerli markalarda ise yüzde 30’ları buldu. Turist ağır bölgelerde bu oran çok daha yüksek düzeylerde seyrediyor. Bölüm temsilcileri, bu oranın yaza yanlışsız artarak devam etmesini ve bu sayede Türkiye’nin tüm dünyayı tehdit eden sakinlik riskinden daha az etkileneceğin kaydetti.
Artan turist sayısı ve harcaması da bu bilgileri destekliyor. Türkiye İstatistik Kurumu datalarına nazaran Türkiye’den çıkış yapan ziyaretçi sayısı bu yılın birinci çeyreğinde yüzde 148,1 artarak 6 milyon 451 bin 657 kişi oldu. Misal artışlar harcamalarda da kendini gösterdi. Yeniden birinci çeyrekte turist harcaması geçen yılın tıpkı periyoduna nazaran yüzde 122,4 artarak 5 milyar 454 milyon dolara yükseldi. Harcamanın değerli bir kısmı ise perakende bölümünde gerçekleşti. Giysi ve ayakkabı harcaması 880 milyon dolara ulaşarak tüm vakitlerin rekorunu kırarken kelam konusu rekor yeme-içme bölümünde ise 1 milyar 170 milyon dolar ile geldi.
Yemek ısmarlayan da var dövizle ödeme yapan da
Bu durum AVM’lerin de iştahını kabarttı. Turist çekmek için kıyasıya rekabet eden kurumlar, hanutçu olarak da bilinen komitecilere getirdiğ turist başına 8 TL ile 13 TL ortasında ödeme yapıyor. 9 yıldır bu işi yapan bir komitecinin verdiği bilgilere nazaran döviz üzerinde ödeme yapan yanılgı kendi AVM’sinde alışveriş yapması kaydı ile yabancı ziyaretçilere yemek ısmarlayan bile var. Turistlerin en çok tercih ettiği İstinyePark ve Cevahir ise ödeme yapmayan AVM’ler ortasında yer alıyor. AVM’nin bilinirliği düştükçe yaptığı ödeme de artıyor. Bu biçimde hizmet veren komitecilerin aylık geliri ise aylık 20 bin TL’yi aşıyor.
“İç piyasada eser problemi olabilir”
Türkiye’de faaliyet gösteren yabancı markaların çatı kuruluşu olan Tescilli Markalar Derneği’nin (TMD) Lideri İzzet Stamati, salgın sonrası değişen turist profilinin perakende kesiminde de kıymetli değişimlere yol açtığını söyledi. Stamati, “Genel olarak yabancı ve lüks markalarda yabancı alışveriş oranı salgın öncesi yıl olan 2019’da yüzde 25 düzeyinden iken bu periyotta yüzde 50 düzeyine yükseldi. Harcama fiyatı ise yüzde 30 arttı. Kuveyt, Azerbaycan ya da Avrupalı turistin yerini ise Ortadoğulu turistler aldı ve bu ülke vatandaşları daha fazla harcama yapıyor. İşler turist alışverişi sayesinde pek düzgün gidiyor. Yerli birçok marka da dahil olmak üzere adetsel olarak 2019’u yakalayan bir çok marka bulunuyor. Turist harcaması giderek artacak. Üretimin büyük kısmı ihracata gittiği için yakın periyotta iç piyasada eser bulunabilirliği meşakkate girebilir” dedi. Yerli tüketici ise temkinli. İzzet Stamati’nin verdiği bilgilere nazaran yerlinin sepet yükü da salgın öncesine nazaran değerli oranda gerilemiş durumda.
En düşük sepet pahası bizde
Sepet ortalaması açısından en düşük sayının yerlilerde olduğunu belirten Stamati, “Kuveytlinin sepet ortalaması Türk tüketicinin yüzde 40 üstünde. Mısır ve İsrailli 2’ye katlıyor. Ülkelere nazaran kıyasladığımızda en düşük sepet ortalaması Türk tüketicilerde. Hali hazırda Türk tüketicinin harcama meblağı, ortalama sepet meblağının yüzde 36 daha aşağısında” dedi. Bu durum genel alışveriş içinde yerlinin hissesinin da düşmesine yol açmış. Yeniden İzzet Stamati’nin verdiği bilgilere nazaran salgın öncesinde yabancı ve bilhassa lüks markaların harcaması içinde yerlinin hissesi yüzde 75 düzeyinde iken bu oran hali hazırda yüzde 50’ye gerilemiş durumda.
YABANCININ HARCAMA MEBLAĞI İKİ KATINA ÇIKIYOR
AVM ya da cadde mağazalarında da yabancı tartısı gözle görülür derecede hissediliyor. Vadi İstanbul AVM’da yer alan yabancı bir markanın satış vazifelisi yabancı alıverşinin değerli oranda arttığını söyledi. Misyonlu, “Özellikle Kuveyt ve İran üzere ülke vatandaşlarında gözle görülür bir artış var. 10 şahıstan 6’sı turist ve geldiklerinde de toplu alıveriş yapıyorlar. Alışveriş meblağı ise yerlinin iki katı” sözlerini kullandı. Levent’te bulunan öteki bir AVM’de bulunan yerli bir markanın satış vazifelisi de mağazaya giren 10 şahıstan yarısının yabancı olduğunu belirtti. Bu durumda kurun yabancılar için alışverişi daha cazip hale getirmesi de kıymetli bir etken. Her ne kadar yabancı markalar da fiyatlarda güncelleme yapsalar dahi geçmiş devirde kurda yaşanan ani oynaklıklar yabancı alışverişi cazip hale getiriyor. Yeniden en büyük alışveriş caddeleri ortasında yer alan İstiklal Caddesi’nde yabancı oranı çok daha yüksek. Yeniden bölgede faaliyet gösteren öteki bir markanın vazifelisi, mağazaya gelen ziyaretçilerin yüzde 60’ından fazlasının yabancı olduğunu anlattı.
Stagflasyona karşı turist müdafaası
Yerli markalarda turist harcama oranı yabancılara nazaran her ne kadar düşük olsa da yeniden de salgın öncesi seviyeyi geçmiş durumda. Örneğin LC Waikiki, turist alıverişi sayesinde adetsel satışlarda da 2019’u yakalayan markalardan biri. Bölgeye nazaran değişmekle birlikte genel satışlar içinde yabancı hissesi yüzde 20-30 ortasında seyrediyor. Birleşmiş Markalar Derneği Lideri Sinan Öncel, yabancı harcamasının artan turist sayısına bağlı olarak önümüzdeki periyotta çok daha süratli bir halde artacağını söyledi. Öncel, “Özellikle perakende dalını önümüzdeki devirde canlı tutacak olan turist harcaması olacak. Tüm dünyayı tehdit eden stagflasyona karşı Türkiye turist harcaması sayesinde bunu en az hissedecek ülkelerden biri olacak” tabirlerini kullandı.