Fazla ışık beyni yanıltıyor!
Üsküdar Üniversitesi ve “Beyin Haritalama ve Tedavileri Derneği (Society for Brain Mapping and Therapeutics – SBMT) tarafından düzenlenen Balkanlar ve Ortadoğu Beyin Teşebbüsü Doruğu, sinirbilim alanında çalışan uzmanları bir ortaya getirdi. Uyku alanında çalışmalar yürüten Harvard Mezunları Ruh Sıhhati Elçisi Dr. Mohammad Nami, ekrana bakma müddetinde 63’lük bir artış olduğunu söyledi. Mavi ışığın, beyni uykuya muhtaçlığı olmadığı formunda yanılttığını, verimsiz uykunun ise bağışıklık sistemini zayıflattığını vurgulayan Dr. Nami, “Covid geçirmiş hastalarla çalışıyorum. Covidin uzun vadeli sonuçlarından birinin uykusuzluk yani insomnia olduğunu görüyoruz.” dedi.
Uyku alanında çalışmalar yürüten Dr. Mohammad Nami, bilhassa pandemi sürecinde artan teknoloji kullanımının uyku üzerindeki tesirlerinden bahsetti.
Pandemi hayatımızı değiştirdi
Dr. Mohammad Nami, pandeminin günlük yaşantımızdan uyku tertibine kadar pek çok bahiste kıymetli değişikliklere ve tesirlere yol açtığını belirterek “Pandemi süreci herşeyi etkiledi. Beşerler olağan hayatlarını sürdüremedikleri ve dışarıya çıkamadığı için olağandan daha farklı bir hayat tertibine geçmek durumunda kaldılar. Bu da onların daha yalnız hissetmelerine neden oldu. Arkadaşlarıyla ve sevdikleriyle bir ortaya gelme imkanlarından yoksun kaldılar. Evvelden arkadaşları, aileleri, tanıdıkları ve sevdikleri beşerlerle buluşuyorlardı fakat pandemi bunların hepsini değiştirdi.” dedi.
Ekrana bakma müddeti 63 arttı
İnsanların bu periyotta toplumsal medyayı kullanmaya başladıklarını kaydeden Dr. Mohammad Nami, “Güncel çalışmalara bakacak olursak gençler ve genç erişkinlerin ekrana bakma müddetlerinde 63’lük bir artış olduğunu görürüz. Beşerler akşamları yapacak bir şeyleri olmadığında internete girip sörf yapıyorlar. Toplumsal medya platformlarına giriyorlar ve internetin içinde kayboluyorlar. Gelen iletilere, postlara bakıyorlar ve kendilerini bu platformlara çok kaptırıyorlar. Bu sebeple de retinalarına ekrandan çok fazla ışık geliyor.” dedi.
Fazla ışığa maruz kalmak beyni yanıltıyor
Gözün gerisinde bulunan retinada birçok nöron ve sensörün bulunduğunu kaydeden Dr. Mohammad Nami, mavi ışığa maruz kalmanın beyinde aldatıcı bir tesir oluşturduğuna dikkat çekti:
“Bu nöronlardan birçoğu beynimizdeki aydınlık ve karanlık algısını kodlamakla vazifelidir. Beyin bu ışığa maruz kaldığında uyku vaktinin gelmediği yanılgısına uğrar. Bu mavi ışık, beynin gerisine yani beyin epifizine ulaştığında beyin epifizi de melatonin hormonu salgılamayı bırakır. Melatonin düzeyi düşer ve hipotalamus ve melatonin alıcıları kâfi ölçüde melatonin alamaz. Bu yüzden beyin bedenin uykuya gereksinimi olduğu sinyalini gönderemez. O nedenle bütün gece boyunca uyanık kalırız. Pandemide de birebir bu biçimde oldu. İnsanların ekrana baktıkları mühlet ve uykuya geçme mühletleri daha evvel de belirttiğim üzere 40 ila 60 ortasında artış gösterdi.”
Kaliteli olmayan uyku bağışıklık sistemini olumsuz etkiledi
Bu durumun da insanların verimli ve kaliteli uykudan yoksun kalmalarına sebep olduğunu tabir eden Dr. Mohammad Nami, “Bu durum da sıhhatimizi, kalbimizi, akciğerlerimizi, hudut sistemimizi ve deveran sistemimizi olumsuz tarafta etkiledi. Hatta bağışıklık sistemimiz bile hayli olumsuz etkilendi. Kâfi uykuyu alamayan insanların virüse karşı daha dayanıksız olduklarını gördük. Bu nedenle beşerler aşılı olmalarına karşın kovid olabiliyordu. Bu datalar de şimdiki araştırmalar tarafından destekleniyor. Nörobilimin kovidin uzun vadeli sonuçlarını belirlemesi için yapması gereken çok şey var.” dedi.
Covidin uzun vadeli sonuçlarından biri uykusuzluk
Uyku düzensizliklerini inceleyen bir tabip olarak covid geçirmiş hastalarla çalıştığını kaydeden Dr. Mohammad Nami, “Covidin uzun vadeli sonuçlarından birinin uykusuzluk yani insomnia olduğunu görüyoruz.” dedi.
Uykusuzluğun 14 çeşidi var
Uykusuzluk yani insomnianın 14 farklı çeşidi olduğunu belirten Dr. Mohammad Nami, bunlardan 4-5 adedinin direkt olarak covide bağlı olarak şekillendiğini kaydetti. Dr. Mohammad Nami, şöyle devam etti: “Uyku düzensizliğinin 80 farklı tipi vardır. Uyku düzensizlikleri içine giren insomnianın ise 14 farklı çeşidi bulunuyor. Birtakım beşerler uykuya dalmakta zahmet çeker kimileriyse uyku müddetini kesintisiz geçirme konusunda sorun yaşarlar. Kimileri sabahları erkenden kalkmaktan muzdariptir. Kimi şahıslarda uyku sırasında nefes alma sorunları geliştirdiğini görürüz, kimilerinin uyku sırasında bacakları titrer. Kimilerinin ise diş gıcırdatma sorunları olabilir. Kimilerinin kalp ritimlerinde düzensizlik gözlemlenebilir. Kimileri da ikincil insomnia denilen rahatsızlığa sahip olabilir.”
Uyku ilaçları bilinçsiz kullanılmamalı
Covid devrinde husus kullanımı riskinin de doruğa ulaştığını kaydeden Dr. Mohammad Nami, “Bazı insanlarda unsur kullanımından dolayı insomnia gelişti. İnsomnianın tedavi yollarından biri ilaç yoluyla tedavidir. İlaç yoluyla tedavi muhakkak yanlış olarak algılanmamalı. İnsomnia tedavisi, katiyetle uykuya yardımcı ilaçların reçetelenmesiyle bir tutulmamalıdır. Kimi beşerler maalesef hekimlerine müracaattan uyku ilacı alıyor lakin bu ilaçların pek birden fazla ziyanlı. Zira bu ilaçların pek birden fazla bağımlılığı ve toleransı artırıyor. Bu beşerler maalesef bu ilaçlara karşı bağımlı hale gelebiliyor. Bir müddet sonra da yalnızca uykuya dalmada değil, günlük aktivitelerinde bile zorlanabiliyorlar. Günlük işlerini yapabilmek için bu ilaçlara mahkûm hale geliyorlar. O yüzden ben diyorum ki insomnia tedavisi yalnızca ilaç tedavisi olarak görülmemelidir.” dedi.
İnsomnia tedavisinde ilaç dışında tedaviye takviye olacak sistemlere de değinen Dr. Nami, “Meditasyon, yoga, mindfullness, bilişsel aktiviteleri sayabiliriz. Birtakım ses ve müzik bazlı terapiler ve rahatlama tekniklerini de sayılabilir. Bunlar da uyku bozukluklarını gidermede yararlanılabilecek yollardandır. Bitki çayları içmek ve duş almak, uyku hijyeni kurallarına uymak sakinliğimizi müdafaada ve derin bir uyku çekmemize yardımcı olur.” dedi.
Uyku problemlerinde temel sorun çözülmelidir
Kişinin anksiyete, depresyon ya da tıbbi tedavi gerektiren ağrı üzere bir durumu varsa insomniadan muzdarip olabileceğini kaydeden Dr. Mohammad Nami, “Bazı beşerler baş ağrısı ya da diş ağrısı çekip uyumadıklarında uyku ilacı alıyor. Lakin bu işe yaramayacaktır. Bu yüzden uyku sıkıntılarının tedavisinde katiyetle birinci evvel sorunun temeline, ana sebebine ve bunu uygun tedavi prosedürüne odaklanmalıyız. Tedavi yolu de beşerden beşere ve olaydan olaya değişiklik göstermektedir.” dedi.
Sağlıklı uyku için uyku hijyenine uyulmalı
İnsanların sağlıklı uyku için uyku hijyenine değer vermediğini ve uyku hijyen kurallarına uymadığını vurgulayan Dr. Mohammad Nami, “Uyku hijyeni yatmadan evvel yapılması ve yapılmaması gerekenlerin listesini içerir. Sigara içiyorsanız, alkol kullanıyorsanız ya da gecenin 11’inde yemek yiyorsanız ya da telefon, tablet ve bilgisayarlarınıza bakıyorsanız sağlıklı uyku sistemi kurallarına uymuyorsunuz demektir. Bu davranışlar uyku hijyeni kurallarına alışılmamıştır. Odanın tüm aydınlatmalarını açıyorsak beynimiz uykuya muhtaçlığımız olmadığına dair bir yanılsamaya uğruyor. Şayet odamız gereğince serin ve karanlık değilse ya da etraf dağınıksa, odamızda televizyon varsa, gecenin ilerleyen saatinde yatağımda yemek yiyorsam, yatakta uzun mühlet kitap okuyorsam ya da yatakta iş bilgisayarını açıp bir şeyler halletmeye çalışıyorsam uyku hijyenini sağlayamıyorum demektir.” ikazında bulundu.
Bu tavsiyelere kulak verilmeli!
Uyku hijyeni konusunda tavsiyelerde bulunan Dr. Mohammad Nami, şunları söyledi:
“Sağlıklı beslenmeliyiz, saat 20:00’den sonra antrenman yapmamalıyız zira saat 20:00’den sonra yaptığımız antrenman beden ısımızı yükselterek uykuya mani olacaktır. Güzel bir uyku kalitesi için uyku hijyen kurallarına uymamız gerekir. Hak ettiğimiz o tatlı uykuyu almak ve kaliteli uykunun avantajlarını yaşamak için uyku hijyenine dikkat etmemiz gerekir. Uyku yalnızca beyinle ilgili değildir. Bedenin vücut için bedenle karşıladığı bir gereksinimdir. Beyinle beden ortasında bir irtibat kurmaktır. Bu bakımdan uyku gereksinimlerimizi mutlaka görmezden gelemeyiz.”
Üsküdar Üniversitesi NP Diş ve Sıhhat Yerleşkesi’nde üç gün boyunca devam eden aktifliğin ikinci gününde nöroteknoloji, nöropsikiyatri, nöroonkoloji, epilepsi ve connectomik, nörotravma (Beyin ve Omurga Yaralanmaları) ve hareket bozukluğu başlıklarında oturumlar düzenlendi.
Kaynak: (BYZHA) – Beyaz Haber Ajansı
