Büyükşehir’den depremzedeler için ihtilal niteliğinde Halk Konut hamlesi
İzmir Büyükşehir Belediyesi yüzde yüz uzlaşı, yerinde dönüşüm, belediye teminatı ve garantörlüğü prensipleriyle yürüttüğü kentsel dönüşüm çalışmalarına eklediği kooperatifçilik modelini bu sefer İzmir zelzelesinin yaralarını sarmak için uygulamaya koydu. 30 Ekim sarsıntısında hasar gören, yıkılan, yıkılacak olan ya da riskli yapı kabul edilen binaların mevcut yapı yönetmeliklerine uygun olarak yine yapılması ve yurttaşların konut sahibi olması hedefiyle Halk Konut projesi hayata geçirildi. Toplumcu belediyecilik anlayışıyla Türkiye’de birinci defa uygulanacak bu model, Bayraklı’nın Manavkuyu Mahallesi’ndeki Dilber Apartmanı ile başlatıldı. Apartman sakinleri Halk Konut 1 Yapı Kooperatifi’ni kurarak yapacakları yeni binalarının müteahhidi oldu.
Halk ekonomik teşebbüsçü oluyor
Türkiye’de birinci sefer uygulanacak modeli tüm depremzedelere yaymayı amaçladıklarını belirten Lider Tunç Soyer, Halk Konut projesini “halkı örgütlü bir güç haline getirerek ekonomik teşebbüsçü yapmak” olarak nitelendirdi. Kentsel dönüşüm çalışmalarını Büyükşehir iştiraki İZBETON ve iş insanlarının kurduğu yapı kooperatiflerini sürece dahil ederek hızlandırdıklarını vurgulayan Lider Soyer, “Kooperatifçilik modelini artık de depremzedeler için hayata geçirdik. Birebir kentsel dönüşüm çalışmalarımızda olduğu üzere orada elde edilen rant da o binadaki kooperatif üyesi daire sahipleri ortasında paylaştırılmış olacak” dedi. İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin sürece dahil olmasında konut kesimindeki firmaların yaklaşımı ve alandaki meselelerin belirleyici olduğunu söyleyen Lider Soyer, kelamlarına şöyle devam etti: “Çeşitli firmalar ile muahede sağlamaya çalışan depremzedeler, teknik ve idari bilgi eksikliğinden kaynaklı güvensizlikler yaşıyor ve artan maliyetlerin baskısı altında karar vermekte zorlanıyor. Müteahhitler ise her geçen gün artan maliyetler ve ekonomik belirsizlikler nedeniyle yüksek risk fiyatlıyor ve hasebiyle projeler depremzedeler tarafından mali manada erişilebilir olmaktan çıkıyor.”
“Türkiye’de örneği yok”
Yıkılan Dilber Apartmanı’nın olduğu alana toplamda 40 daire yapılacak. Kooperatif üyeleri 32 kat malikinden oluşuyor. İzmir Büyükşehir Belediyesi Meclisi’nde kabul edilip uygulamaya konulan yüzde 20 emsal artışı ile fazladan oluşacak 8 dairenin satışından elde edilecek yarar ile 40 dairenin inşaatı tamamlanacak. Büyükşehir Belediyesi şirketleri yüzde 1 üzere sembolik bir kar oranı ile kooperatife müteahhitlik hizmetlerinde gereken dayanağı verecek.
İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin öncülüğüyle Türkiye’de birinci sefer uygulanacak sistem şu formda işleyecek:
• Binalarının dönüşümü için talepte bulunulması halinde arsa rayiç bedeli, ortalama daire büyüklüğü, yapının hasar derecesi, maliklerin konut sahipliği ve kooperatifleşme durumu üzere kriterler kıymetlendirilerek en çok muhtaçlığı olan kesitlere öncelik verilecek.
• Sarsıntıda hasar gören ve binaları yıkılan, yıkılacak ya da riskli yapı sahibi malikler Halk Konut ismiyle bir yapı kooperatifi kurarak yerlerindeki paylarını kurdukları kooperatife devredecek ve kooperatif hissedarı olacak. İlgili mevzuat mucibince süreksiz yapı müteahhitliği evrakı alınacak.
• Yapı kooperatifinin üyesi depremzedeler kendi ortalarında uzlaşarak yeni binaları için hazırlanan avan projelerde sahibi olacakları dairelerin kat, cephe ve büyüklüklerini belirleyecek.
• Kooperatifin Ortak Teşebbüs ile imzalayacağı kontrat kapsamında temin edeceği teknik takviye; binanın imaline yönelik proje ve ruhsat süreçlerinin uyumunu, alt yükleniciler ve tedarikçiler ile yapılacak kontratlara ait teknik, idari ve mali kuralların oluşturulmasını, imal süreçlerinin koordine edilmesini ve kalite kontrollerini içerecek.
• Kooperatif üyeleri, birinci etapta resmi yapı yaklaşık maliyetleri üzerinden hesaplanan proje ve betonarme taşıyıcı sistem fiyatını payları oranında karşılayarak bu kısım kendi öz finansmanları ile inşa edilmiş olacak.
• İnşaatın bu etabından sonra, emsal artışı ile oluşacak daireler kooperatif tarafından ilgili mevzuat doğrultusunda belirlenecek fiyat ile üçüncü şahıslara satılacak ya da Ortak Teşebbüs tarafından satın alınacak.
• Artan maliyetler doğrultusunda hesaplanacak yeni bütçeye nazaran, gereksinim olması halinde ek finansman da payları doğrultusunda tüm iştirakçiler tarafından temin edilerek bina tamamlanacak.
• Binaların tamamlanmasının akabinde Ortak Girişim’in sattığı dairelerin arsa ve üretim maliyetleri ile satış bedelleri ortasındaki fark, ilgili resmi harcamalar da düşüldükten sonra kooperatife iade edilecek.
Katılımcı bütçe ile şeffaf maliyet izlemesi yapılacak
İmal işleri, aslen alt yükleniciler ve tedarikçiler tarafından yürütülecek. Teknik yeterliklerin Ortak Teşebbüs tarafından değerlendirilmesinin akabinde; alt yükleniciler ve tedarikçilerin mali istikametten belirlenmesine Ortak Girişim’in her bir üyesinin atayacağı birer temsilci ve kooperatifin belirleyeceği iki temsilciyle oluşturulan komite oybirliği ile karar verecek. Böylece iştirakçi bir bütçe ve şeffaf maliyet izlemesi yapılabilecek.
Yeni binaların özellikleri
Yeni binalar için yapı sıhhati izleme sistemi, yeşil çatı ve güneş gücü sistemleri hayata geçirilecek ve binaların ortak alanları için bu sistemden aydınlatma sağlanacak. Yağmur suyu hasadı sisteminin de inşa edileceği sistemin yanı sıra binaların cepheleri için Akdeniz kentlerinin dokusunu yansıtacak cephe dizaynları uygulanacak. İnşa edilecek binalarda iklim krizinin tesirlerinin en aza indirilebilmesi maksadıyla A sınıfı güç kimlik evrakı hedefleniyor.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
