Burcu GÖKSÜZOĞLU
● Kripto para borsaları bir kere daha vurgun haberleriyle gündeme geldi. Türkiye’deki borsalar ne kadar inançlı?
Bu dünyanın her yerinde olan, yaşanan bir durum maalesef. Bu tip olayları tedbirin yolu regülasyon fakat bir bakıma tam olarak engelleyemeyiz. Açıkçası kullanıcının kendini bu hususta bilinçlendirmesi gerekir. Örneğin ben son vurgun savına bahis olan borsanın ismini daha evvel hiç duymadım, kim haberdar olup oraya üye olmuş, süreç yapmış? Biz Türkiye’de 5 yılı geçtik ve 5.5 milyonun üzerinde kullanıcımız var. Bu kadar insanın tercih ettiği, bu kadar vakit burada problemsiz hizmet veren bir platform dururken öbür riskler almak artık yani öbür sorunları konuşuyoruz. Regülasyonun bir uygun tarafı var, bir de makus tarafı var. Güzel tarafı evet bu türlü şeyleri regüle etmek gerekir. Oyunun kurallarını çok önemli bir biçimde koymak gerekir ki regülasyonun temel amacı esasen yatırımcıyı korumaktır. Fakat şayet bunun dozajını uygun ayarlayamazsanız, yatırımcıyı korumak yerine buradan uzaklaştırır, öteki piyasalarda süreç yapmasına, diğer inançsız ortamlarda süreç yapmasına teşvik edersiniz. Bu da daha büyük mağduriyetleri beraberinde getirir.
● Kripto paralar merkeziyetsiz bir sistem. Dünyada ve Türkiye’de bir yandan güvenirlikleri çok tartışılıyor bir yandan da regülasyon hazırlığı var. Nasıl bir düzenleme gelebilir?
Kripto varlıkların dayandığı blockchain teknolojisi elbette merkeziyetsiz. Ancak bizim üzere platformlar, bu merkeziyetsiz alanda merkezi bir kanal açıyor aslında, merkezi bir köprü kuruyor kullanıcıyla. Bizim merkezi bir platform olmamız, kriptonun merkeziyetsiz olduğu gerçeğini değiştirmiyor. Lakin merkezi platformları regüle etmek pek doğal merkeziyetsiz alanlardaki regülasyonlardan çok daha kolay. Buradaki yapı bir nebze klâsik piyasalara benziyor. Münasebetiyle buradaki regülasyon çok daha kolay olacaktır lakin bundan yalnızca 5 yıl evvel hayatımızda yalnızca Bitcoin vardı. Sonra hayatımıza öbür kripto paralar girmeye başladı. Takip edilemeyen kripto paralar girdi. Derken ICO’lar üzere bir sürü yeni regülatif sorunların oluşabileceği alanlar girmeye başladı. Sonra NFT girdi, artık metaverse konuşuyoruz. Şöyle bir motivasyon oluyor genelde kamuda hepsini bir halledelim. Hepsini bir halledemiyoruz zira yarın ne ekleneceğini bilemiyoruz. Hasebiyle mevcut yapıda en süratli biçimde güzelleştirmeye ve regülasyona gidersek başkalarını üzerine katmanın yoluna bakılabilir. Zira buradaki en değerli kriter ne kadar insanın adapte olduğu. Kripto varlık dünyasında, en azından merkezi borsalar aracılığıyla milyonlarca insanın olduğunu biliyoruz.
● Biraz piyasanın büyüklüğü hakkında bilgi verir misiniz? Türkiye’deki süreç hacmi, kullanıcı sayısı? Türklerin ne kadarı yabancı borsalarda süreç yapıyor? Türkiye’deki yabancı hissesi?
Klâsik piyasalardaki sayıları burada bulmamız çok kolay değil. Zira onlar büsbütün denetlenebilir yapıların aslında içerisinde oluşan sayılar. Burada şimdi o denli bir yapı olmadığı için sayılar aslında çoğunlukla beyana alışılmış. Türkiye’nin dünya üzerindeki yerini anlayabilmemiz için elimizdeki en net bilgi bizim kendi platformumuzun dataları ve onu referans almaya çalışıyoruz. Geçen yıl tüm dünya için kripto piyasalarının yaşadığı en hoş yıllardan biriydi. Bizim nisan -mayıs aylarında günlük 2 milyar dolar süreç hacmine ulaştığımız vakitler oldu ki, bu dünyada sahiden kriptoyla varlık platformları ortasında çok önemli bir sayıydı. Yıl boyunca süreç hacmi ortalama 600 milyon dolarlarda oluştu. Bu da çok bedelli, çok kıymetli sayı zira dünyadaki prestiji parayla süreç yapan platformlar ortasında birinci 3’teydik. Ve bunu yalnızca Türkiye’de, Türklere hizmet vererek yapıyoruz. Biz hala yurt dışından müşteri kabul etmiyoruz. Önümüzdeki aylarda bununla alakalı geliştirmeler yapmak için çalışıyoruz.
● Türkiye’nin kripto para piyasalarında çok aktif olduğu da belirtiliyor hep…
Evet, Türklerin bu piyasada çok faal olduğunu söyleyen anketler var. Burada galiba anlatılmak istenen aslında sayıca çok aktif olduğumuz yani yoksa süreç hacmi olarak baktığımızda dünyanın yüzde 2-3’ünü anca oluşturabiliyoruz. Bu kadar çok konuşulup aslında hacimden bu kadar az hisse almak kıymetlendirilmesi gereken öbür bir bahis olarak karşımıza çıkıyor. Kullanıcı olarak çok fazla insanın burada adapte olduğunu düşünüyorum Türkiye’de. Bizim platformumuzda 5.5 milyonu geçti kullanıcı sayısı. Ortak kullanıcıları falan da hepsini hesaba kattığımızda 7-8 milyon civarında bir kullanıcının olduğunu varsayıyoruz. Fakat bunu net bir biçimde ortaya çıkarmak bizim için çok da kolay değil.
● Kripto paralar bir müddettir yatırımcılarını üzüyor. LUNA olayı da yaşandı. Bu çöküş kalıcı mı?
Emsal bir şey Aralık 2017’de yaşanmıştı. Çok büyük bir yükseliş yaşanmıştı, çok fazla insan tekrar bu piyasaya dahil olmuştu. 2018- 2019 olabildiğince sönük, bu pazar bu kadarmış demek ki dediğimiz bir 2 yıl geçirmiştik. Burada bahis mevcut kripto varlıklar değil. Mevzu blockchain teknolojisinin hayatımıza katacağı yenilikler. Biz bunlara yalnızca alınıp satılan şeyler olarak bakarsak yanılırız. İşte o vakit bu stil şeylerde, düşüşlerde yükselişlerde büsbütün piyasanın akışına nazaran kendimizi konumlarız ama mevzu bu türlü değil. Zira burada bize vaat edilen çok fevkalade bir teknoloji var. Evet herkes çok şey kaybetti. Fakat aslında daima karın olduğu bir şey iktisadın çarklarının işleyişine karşıt. Kıymetlendirilmesi gereken birçok şey var yatırımcı için. Birincisi kimi hususlarda sabır dediğimiz konu var. Birtakım bahislerde da buralar riskli piyasalar, hiçbir vakit varlıklarınızın büsbütün burada süreç yapmamalısınız. En kıymetli konulardan bir tanesi uzun devirli yatırımcı olmayı öğrenmek. Kısa periyotlu yatırımcı olmak nitekim çok büyük risk almak manasına gelir. Son devirdeki düşüş büsbütün bundan bağımsız. Bizim platformda LUNA listede değildi. Onun desteği olduğu UST’yi de listelememiştik. Biz bunlar neye nazaran listeliyoruz. Platformlara güvenirken dikkat edilmesi gereken konulardan bir tanesi de bu. Her projeyi olduğu üzere, “Aa herkes listeliyor, biz de listeleyelim” demiyoruz. İncelediğimizde açıkçası birtakım sorunların olduğunu öngörüyoruz, sorunların sahiden risk teşkil edip etmediğini anlamaya çalışıyoruz. LUNA’da yaşanan sorunu bana sorarsanız herkes görüyordu. Bir sürü mağduriyet de oluştu. İnsanların tüm varlığıyla buradaki kripto paraları almış olması büsbütün yatırımcıyla alakalı, yatırımcının finansal okur müelliflik düzeyiyle alakalı sorunlar bunlar. Yani sistemle alakalı değil zira bugün LUNA, yarın diğer bir şey. Burası daima gelişen bir teknoloji. Bu ortada ben projeyi yahut projenin yanılttıklarını kötüleyecek değilim zira bu türlü böyle piyasa daha güzelini elde ediyor, daha uygununa ulaşabiliyor lakin. Temennisi her vakit şu olur, daha küçük kayıplarla keşke bu türlü şeyler, yani deneyimlerimizi daha küçük kayıplarla yaşamak dünya olarak hoş olanı.
● Yatırımcı parasının ne kadarını kriptoya yatırmalı?
Burada oran belirlemek çok kolay değil. Herkesin zira gelir seviyesi, varlık edinimi tıpkı değil. Genelde şöyle bakmak lazım. Kaybettiğimde üzülmeyeceğim kadar ölçüyle süreç yapardım her vakit. Bu ortada kripto para piyasalarına has bir şeyden bahsetmiyoruz. Bütün piyasalarda birebir aslında psikolojiden bahsediyoruz. Yani orada uyguladığınız her ne varsa burada da uygulamalısınız fakat buradaki temel fark şu; Türkiye’de pay senedi piyasalarında toplam 2.2 milyon insan var. Yalnızca Paribu’da kripto parayla süreç yapmış 5.5 milyon insan var. Makûs alışılmış kayıplar lakin harikulade bir know-how’ı da oluşturdu beraberinde. Bir sonraki adıma bu know-how’la devam edecek. Dikkat edin, tüm varlıklarınızla buraya girmeyin, burası her vakit riskli piyasa. Zira daha tam oturmamış piyasalar. Bu ortada oturmuş piyasalarda da misal hareketleri görüyoruz. Şu an ABD piyasasındaki, ABD pay senetlerinin ne hale geldiğini son birkaç aydır görüyorsunuz. Düşünsenize tüm varlığınızla orada olduğunuzu. Tüm yatırım araçları için aslında bu geçerli.
Faal kullanımı olan coin’ler yaşamaya devam edecek
● Bir yandan meyyit coin’ler, öbür yandan metaverse. Ödeme aracı olarak kabul edenler, etmeyenler. Dijital para hazırlıkları. Ne olacak kripto paraların geleceği?
Bence artık geri dönüşü olmayan birtakım şeyler gösterdi tüm piyasaya burası. Ben bu piyasanın olumlu gösterdiği şeylerin olumsuz gösterdiği şeylerden çok daha fazla olduğuna hala inanıyorum, inancım tam bu bahiste. Regülasyonlar tüm dünyada aslında yavaş yavaş gelecek. Hem kripto varlıklar özelinde hem de bu varlıkların alım satımlarına aracılık eden platformlar özelinde çeşitli kurallar konulmaya çalışılacak zira burada temel gayemiz yatırımcıyı korumak. Birçok kripto paranın yükselişi fomo tesiri dediğimiz büsbütün haber bedelleriyle birlikte yükselen fi yat etkileşimi aslında ve bundan dolayı alınıp satılır birtakım kripto paralar. Bu sürdürülebilir değil. Çok kolay ve net. Hangi kripto paralar ayakta kalmayı başaracaklar? Ekosistemde bir halde varlığını ispatlayabilmiş ve bir formda kullanılabilir olanlar. Yani bir metaverse coin’ini bedelli kılan şey, metaverse coin’i olması değil. O dünyada insanların adapte bir formda, o coin’i faal olarak kullanmasıyla Kullanım alanı yarabilmişseniz şayet, o coin’i almam gerekiyor. Zira o coin’i almazsam şuradaki işi yapamıyorum. İşte o vakit buradaki değerlemeler çok organik bir formda oluşmaya başlar. Onun dışında ölecek coin’ler dediğimiz şeylerin bu formda hayatımızdan çıkacaklar. Bir coin’in, metaverse coin’i olması bedelli olduğu manasına katiyetle gelmiyor. Yalnızca o dünyaya ne kadar insanın girdiği, onu ne kadar insanın etkin bir biçimde kullandığı onun pahasını gösterecek.
Bağımsız kontrolden geçen borsalara bakılmalı
● Yatırımcı süreç yapacağı kripto borsasını seçerken neye dikkat etmeli?
Esasen artık evvelden olduğundan çok daha kolay hakikat platformu seçmek. Zira evvelce herkes birebir şeyi vaat ederdi. Biz işte çok inançlıyız, varlıklarınız soğuk cüzdanlarda saklıyoruz vs üzere temel üç- beş önerme var ve herkes tıpkı önermeyi kullanırdı. Hala tıpkı önerme kullanılıyor ancak bunu kaç kişi bunu bağımsız denetçiler tarafından test ettiriyor? Biraz oraya bakmak lazım zira bizim taraftan bakıldığında biz her ay bağımsız denetleme kuruluşlarına kullanıcı varlıklarının yerinde durduğuna yönelik denetleme yaptırıyoruz. Her ay rapor yayınlıyoruz web sitemizde. Varlıklarınızın yerinde durduğuna dair bir rapor yayınlıyoruz. Geri kanal tüm platformlarda aslına baktığımızda teknik olarak risk alıyorsunuz zira paranız orada duruyor mu, durmuyor mu hiçbir bilginiz yok.
Türkiye’de şöyle bir durum var. Biz natürel her ay varlığınız hala burada diyoruz. Lakin muhtemel bir durumda tekrar de ulaşabileceğiniz, teknik dayanak alabileceğiniz bir muhatap bulabiliyor olmanız, bununla alakalı tahlil üretebiliyor olmanız çok değerli. Bunu yabancı platformlarda yapabilmeniz sahiden çok güç. Türkiye’de ne olursa olsun biz burada Türk Ticaret Kanunu’na bağlı olarak bir şey yapıyoruz. Regülasyon çıkmasa dahi her formda yaptığımız yani kurduğumuz ticari alakadan dolayı dahi biz aslında sorumluyuz kullanıcıya karşı. Biz geçen sene 1.5 milyar TL’ye yakın vergi ödemişiz.
