Kovid-16 pandemisi başta sıhhat olmak üzere her alanda olumsuz sonuçlara neden oldu. Bütün dünya çıkış yolu arıyor. Elbette gelişmiş ekonomilerde pandeminin olumsuz sonuçları daha fazla. Milyar dolarlık yardım paketleriyle sonucu savuşturmaya çalışıyorlar.
Prof. Dr. Erol Ulusoy’un yazısı:
Ekonomik yardım paketlerinin temel mantığı, işletmeleri ayakta tutmaktır. Şayet pandemi yahut öbür bir nedenle işletme kapanmışsa, doğaldır ki hiçbir ekonomik yardım kelam konusu olmaz.
TOBB tarafından Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi kayıtları temel alınarak yayımlanan istatistiklere nazaran 2021 Ocak ayında 11.428, şubatta ise 10.001 şirket kurulmuş.
Kapanan şirket sayısı ise ocakta 428, şubatta 775. Şubatta kurulan şirketlerin 3.453 tanesi toptan ve perakende ticaret, motorlu kara taşıtlarının ve motosikletlerin tamiri alınanda faaliyet göstermeyi amaçlıyor.
Farklı ayrıntı
İşin enteresan tarafı, 266 adet ile en fazla bu alanda faaliyet gösteren şirket kapanmış. Tıpkı alanda faaliyet göstermek üzere gerçek bireyler tarafından açılan ticari işletme sayısı 1.042, kapanan ise 1.262.
Sizlere daha farklı bir bilgi daha vereyim; pandemiden en çok etkilenen ve birinci kapatılan işyerlerinden olan konaklama ve yiyecek hizmeti alanında faaliyet göstermek üzere kurulan şirket sayısı kapanan sayısının neredeyse 8 katı, 383 şirket kurulmuş, otele gelen escort 53 şirket kapanmış.
Bu bize gerçek piyasalarda iktisadın geleceğine olan, özellikle turizm dalına olan itimadı gösteriyor. Çabucak söyleyiyim, birebir periyotta açılan ve kapanan esnaf işletmeleri bu sayılara dahil değil.
Kapatılınca ne yapılacak?
Bir şirket yahut ticari işletme kapatılınca, yapılacak aslında birçok adap süreç var. Vergi Dairesi, SGK kayıtlarının silinmesi, şirketse tasfiye sürecinin başlatılması üzere…
Fakat bir süreç daha var ki, yapılmaması halinde İcra ve İflas Kanunu’nda (İİK) kabahat olarak düzenlenmiş. Bu suça yargı kararlarında ve doktrinde “ticareti terk suçu” deniliyor.
Aman yanlış anlaşılmasın, ticareti terk etmenin kendisi hata değil, işletmesini kapatan kişinin beyanname vermemesi kabahat.
İİK md 44’e nazaran, ticareti terk eden, yani ticari işletmesini kapatan bir tacir, 15 gün içinde keyfiyeti kayıtlı bulunduğu ticaret siciline bildirmeye ve bütün etkin ve pasifi ile alacaklılarının isim ve adreslerini gösteren bir mal beyanında bulunmaya mecburdur.
İşletmesini kaptan tacirin 15 gün içinde bu türlü bir mal beyanında bulunmaması işte ticareti terk cürmü denilen kabahati oluşturuyor.
Mahpus cezası var
Mal beyanının ticari işletmeninin defter ve kayıtlarına uygun olması kâfi. Karşı tarafın daha fazla alacaklı yahut borçlu olduğu savı değerli değil. Kıymetli olan ticareti terk rus escort eden tacirin kendi kayıtlarına nazaran hakikat mal beyanında bulunmasıdır.
Lakin durun, daha bitmedi, mal beyanında bulunurken, keyfiyetin Türkiye Ticaret Sicil Gazetesi’nde ilan parasının da ödenmesi kural. İlan masraflarını ödemeyen tacir, beyanda bulunmamış sayılıyor ve o da ticareti terk etmiş hatasını işlemiş oluyor.
Gerçi kanun metninde alacaklıların bulunduğu yerlerde de mütat ve münasip vasıtalarla ilan olunur, dense de, bu kanunun kabul edildiği 1932 yıllarındaki şartlarla bugünkü şartlar karşılaştırıldığında pek uygulanırlığı yok.
Artık alacaklılar dünyanın neresinde olursa olsun, elektronik ortamda da yayımlanan Sicil Gazetesi’ne her yerden her an erişebildiklerinden, kuralın bu kısmının uygulanabilirliği yok.
Ama ticareti terk eden tacirin yalnızca mal beyanında bulunmamasının, bulunsa da ilan masraflarını ödememesinin cürüm olabilmesi için, alacaklılarının bundan ziyan görmüş olması da kural.
Zira İİK md 337a kararı, 44 üncü hususa nazaran mal beyanında bulunmayan yahut beyanında mevcudunu eksik gösteren yahut aktifinde yer almış malı yahut yerine kaim olan bedelini haciz yahut iflas sırasında göstermeyen yahut beyanından sonra bu malları üzerinde tasarruf eden borçlunun, bundan ziyan gören alacaklının şikâyeti üzerine, üç aydan bir yıla kadar mahpus cezası ile cezalandırılır, demektedir.
Şikayete bağlı
Kısaca diyor ki bu unsur, sıhhiye escort şayet ticareti terk eden kişi aktiflerindeki malları eksik gösterirse, bundan ötürü da alacaklılar ziyana uğrarsa, ticareti terk cürmü oluşur. Alacaklıların hiçbir ziyanı doğmazsa, kabahat da oluşmaz.
Ticareti terk edenin beyanname vermemesi kabahat olsa da cezalandırılması şikayete bağlı. Şayet ziyan gören alacaklı şikayet etmezse, ceza verilmez. Şikayet mühleti de TCK md 71/1’e nazaran, ziyan gören alacaklının faili ve fiili öğrenme tarihinden itibaren 6 aydır.
Durum burada biraz karışacak, zira Türk Ticaret kanunu md 36 diyor ki, tescil ve ilanı zarurî olan bir konu, tescil ve ilan edilmişse, üçüncü şahıslar için hukuksal sonuçlar doğar, yani TCK md 76/1 bakımından bana nazaran 6 aylık şikayet müddeti de başlamış olur. Zira TTK md 36’ya nazaran, alacaklılar, örneğin, etkinlerin eksik gösterildiği mal beyanını ilan tarihin itibariyle öğrenmiş olurlar. Alışılmış ki, şayet ziyanları daha sonraki bir tarihte oluşursa, şikayet mühleti ilan tarihinden değil, ziyanlarını öğrendikleri tarihten başlayacaktır.
Şirketler için geçerli değil
İİK md 44’te düzenlenen ticareti terk edenin mal beyanında bulunmaması kabahatini yalnızca gerçek kişi tacirler işleyebilir. Hukuksal kişi tacirler bu cürmün faili olamazlar. Zira ticaret şirketleri için İİK md 44’e nazaran ticaret siciline mal beyanında bulunmama mecburiliği yok.
Şirketler için ticareti terk, ticaret unvanlarının ticaret sicili kayıtlarından silinmesi manasına gelir. Bir ticaret şirketi ticaret sicilinden silinmeden, hükmî kişiliği sona ermeden ticareti terk etmiş sayılmaz. Lakin, ticaret unvanının sicilden silinebilmesi için ise, daha evvelce tasfiye sürecinin tamamlanmış olması gerekir. Tasfiye süreci ise şirketin etkin ve pasifleri belirlenerek başlar.
Mal varlığının kıymeti saptanır, faal mal varlığı satılır, borçları ödenir, kalan bir para varsa, ortaklara payları oranında dağıtılır. Hazırlanan kapanış bilançosu ile birlikte ticaret sicili müdürlüğüne başvurularak şirketin kayıtlardan silinmesi sağlanır. Bu sebeple de İİK md 44 manasında şirketin etkin ve pasif malvarlığını gösteren bir mal beyanında bulunması fiilen mümkün değildir. Şirketin tasfiye memuruna ve yöneticilerine ticareti terk cürmü nedeniyle de ceza verilemez.
