Çip krizi dünyada ve Türkiye’de git gide büyüyor. Ünlü otomotiv devleri tek tek çıkıp üretimi durdurduklarını açıklarken, bunların ortasına bir yenisi daha eklendi.
Japon araba üreticisi Subaru, yarı iletken çip tedarik sorunu sebebiyle ABD’deki tesislerinde üretime süreksiz olarak orta verdiğini açıkladı.
Kamu yayıncısı NHK’nin haberine nazaran, akıllı telefon ve 5G ağ ekipmanlarına yönelik artan çip talebi sonrası, araba üreticileri tedarik meşakkati çekmeye devam ediyor.
Subaru, motor ve fren sistemlerinde kullanılan çip tedariki sorunu nedeniyle, ABD’nin Indiana eyaletindeki tesislerinde imalata orta verdiğini duyurdu.
Nisan ayı sonuna kadar üretimi askıya alınan tesis, firmanın Japonya içi ve dışındaki toplam üretim hacminin yüzde 40’ını oluşturuyor.
BİR FİRMA DAHA ÜRETİMİ DURDURMUŞTU
Suzuki Motor, Japonya’da bulunan 3 fabrikasından ikisinde üretimi durdurdu. Suzuki yaptığı açıklamada, çip tedarikinde yaşanan sorunlar nedeniyle iki tesiste üretimin durdurulması kararı alındığını bildirmişti.
Alınan karar çerçevesinde Shizuoka bölgesinde bulunan iki Suzuki fabrikasında bugün üretim durduruldu. Sagara’daki tesiste üretim büsbütün dururken, Kosai fabrikasındaki 3 üretim çizgisinden biri kapatıldı. Sagara fabrikası Suzuki’nin Swift ve Solio modellerini üretiyordu. Ayrıyeten Türkiye’den birtakım otomotiv devleri bu nedenden ötürü üretimi durdurduklarını açıklamıştı.
PEKALA NE OLMUŞTU?
Otomotivde başlayarak elektronik üzere öbür dallara de sıçrayan global çip tedariki sıkıntısının, üretimde aksamalara neden olarak milyarlarca dolarlık ziyana yol açması bekleniyor.
Sıhhat için giyilebilir elektronikten araç içi elektronik sistemlere kadar teknolojinin her alanında büyük değere sahip olan çipler, ülkeler ortasındaki rekabet ögelerinden biri haline dönüşürken, yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgınının tesiriyle otomotiv kesiminden başlayarak global bir “dar boğazın” başrolünü aldı.
Tedarik zincirinde aksamalara neden olan ve ekonomik iddiaları boşa çıkaran Kovid-19 salgını, akıllı telefonlardan bilgisayarlara, askeri ekipmanlardan arabalara kadar birçok teknolojik eserin üretiminde kullanılan çiplerin arzında da global bir “kıtlığı” beraberinde getirdi.
Salgınla birlikte çipe talep arttı
60 yıl evvel icat edilen çip, bilgisayarlardan arabaya günümüz çağdaş aygıtlarının en değerli ve en değerli bileşenine dönüşürken, salgın sırasında akıllı telefonlar ve elektronik eserlere yönelik talebin beklenmedik biçimde artmasıyla gibisi görülmemiş bir global kıtlığı tetikleyen kısa vadeli bir arz şokuna neden oldu.
“Yarı iletkenler” olarak da bilinen çiplerin yıllar geçtikçe daha karmaşık hale gelen dizaynları, üretimini zorlaştırdı ve yaşanan global arz ıstırabının temelini oluşturdu.
Yeni fabrikaların kurulmasının uzun vakit aldığı ve milyarlarca dolara mal olduğu çip dalında, Kovid-19 salgının tesiriyle birdenbire artan talep çip tedarikinde ezalara neden oldu.
Çip arzı beklenmedik talebi karşılamakta yetersiz kaldı
Salgın devrinde alınan karantina tedbirleri insanları meskenlere kapatırken, iş, eğitim ve cümbüş üzere faaliyetlerin meskenden yapılmaya başlanmasının da önünü açtı. Bu durum pek çok insanı bilgisayarları, akıllı aygıtları, tabletleri, hatta oyun konsollarını daha çok kullanmaya itti.
Ayrıyeten pek çok şirketi, uzaktan çalışma sistemleri geliştirmeye ve bulut altyapısı kurmaya ya da mevcut altyapıları düzgünleştirmeye zorladı. Teknolojik eserlerin artan kullanımıyla çiplere olan talep artış gösterirken, bu eserlerin arzı beklenmedik talebi karşılamakta yetersiz kaldı.
Yarı İletken Sanayisi Birliği (SIA) datalarına nazaran, global yarı iletken satışları 2020’de bir evvelki yıla kıyasla yüzde 6,5 artarak 439 milyar dolara ulaştı. Bölgesel bazda geçen yıl ABD pazarına yapılan yarı iletken satışları yüzde 19,8 artarken, yarı iletkenler için en büyük pazar olan Çin’e satışlar yüzde 5 yükseldi.
Arz zahmeti birinci olarak otomotiv dalında hissedildi
Çip bölümünde global çapta yaşanan arz derdi, birinci olarak otomotiv kesiminde hissedildi. Deloitte raporuna nazaran, LCD ekranlardan araç içi sistemlere kadar her şeyi içeren otomotiv elektroniğinin, 2030’e kadar bir arabanın üretim maliyetinin yüzde 45’ini oluşturacağı kestirim ediliyor. Bu elektroniklerde kullanılan yarı iletken tabanlı bileşenlerin maliyetinin 2020’de 475 dolara, 2030’da 600 dolara kadar çıkacağı öngörülüyor.
Araç içi bilgisayar sistemlerinin gelişmesiyle çiplere daha çok gereksinim duyulan otomotiv sanayisinde, salgının satışları olumsuz etkileyeceği telaşıyla çip siparişleri iptal edilmişti. Lakin elektronik firmalarının artan talebi otomotiv firmalarının piyasada çip bulamamasına neden oldu.
Arabalarda kullanılan çiplerin tedarik zinciri, Kovid-19 salgınında tüketicinin elektronik eserlere olan talebindeki artıştan olumsuz etkilenirken, araba üreticilerini Apple üzere elektronik devleriyle hudutlu çip tedariki için rekabete zorladı.
Global çip kahrı; Ford, General Motors, Toyota, Volkswagen, Honda, Stellantis ve elektrikli otomobil üreticisi Nio üzere araba üreticilerinin çipler ile mikroçiplerin kullanıldığı birtakım kesimleri satın almak için uğraş etmelerine, üretimi azaltmalarına yahut tesislerini kapatmak zorunda kalmalarına neden oldu.
Dünyanın önde gelen araba firmalarının yaşadığı üretim aksaması milyarlarca dolarlık zararın da önünü açtı. Danışmanlık firması AlixPartners, çip arzında yaşanan kasvetin global otomotiv sanayisinin gelirini 60,6 milyar dolar azaltabileceği kestiriminde bulundu.
Türkiye’deki otomotiv üreticileri de olumsuz etkilendi
Otomotiv şirketleri başta olmak üzere dünyada çeşitli şirketlerin üretimini olumsuz etkileyen çip krizi, Türkiye’de üretim yapan otomotiv şirketlerinin üretiminin de aksamasına neden oldu.
Oyak Renault, çip sorunu nedeniyle 15-22 Mart’ta üretimine orta verirken, Tofaş, 18 Mart’ta Kamuyu Aydınlatma Platformu’na (KAP) yaptığı açıklamada, çiple ilgili yaşanan tedarik sorunu nedeniyle 19 Mart-5 Nisan’da üretimin duracağını duyurdu. Tofaş, kelam konusu kararın tesirlerinin minimum düzeyde tutulması maksadıyla üretime orta verilen müddet içerisinde üretim tesislerinin birtakım periyodik bakım çalışmalarının gerçekleştirileceğini aktararak, üretim dışında kalan operasyonların faaliyetlerine devam edeceğini belirtti.
Çip sanayisinden milyarlarca dolarlık yatırım
Uzmanlar, otomotiv bölümünü olumsuz etkileyen çip krizinin, şu anki kaidelerin olumlu tarafta değişmemesi durumunda akıllı telefon üretimi de dahil olmak üzere çeşitli alanlardaki üretimlerde de aksamalara neden olabileceğini belirtiyor. Kovid-19 salgınının dünya üzerindeki tesiri devam ederken, çip sanayisi, krize meydan okuyarak milyarlarca dolarlık yatırımlarla salgın sonrası periyoda hazırlanıyor.
Çipler, ülkeler ortasındaki rekabet ögelerinden biri olarak görülüyor. Pazarda hakimiyet oluşturmak isteyen şirketler ve ülkeler, devasa yatırımlarla çip sanayisini şekillendirmeye çalışırken, son olarak, dünyanın en büyük mikroçip üreticisi firmalarından Intel’in 20 milyar dolarlık yatırımla ABD’nin Arizona eyaletinde iki yeni çip fabrikası inşa etmeyi planladığı açıklandı.
Asya ülkelerinin çip yatırımları
Güney Kore’nin dünyaca ünlü elektronik şirketi Samsung’un, 2030 yılında en büyük çip üreticisi olma amacıyla 116 milyar dolar bütçe ayırması dikkati çekiyor. Kelam konusu amaç kapsamında, Samsung’un Güney Kore’nin kuzeybatı bölgesinde imali devam eden dev fabrikasının bu yıl üretime başlaması öngörülüyor. Fabrikada, yeni cep telefonlarının standartlarına uygun çip üretimi yapılması da planlanıyor.
Dünyanın en büyük fason üreticisi Taiwan Semiconductor Manufacturing de (TSMC) Intel üzere Arizona’da 12 milyar dolar kıymetinde bir fabrika kuruyor. Fabrikanın 2024’te üretime başlaması hedefleniyor.
Türkiye’de yerli çip üretimi çalışmaları
Türkiye’de de yerli çip üretimine yönelik çalışmalar bulunuyor. TÜBİTAK Bilişim ve Bilgi Güvenliği İleri Teknolojiler Araştırma Merkezi’nde (BİLGEM) yürütülen “Çakıl Ulusal İşlemci Projesi” ile silah sistemlerinde kullanılan yabancı menşeli mikro işlemcilerin yerini alabilecek ulusal bir işlemci geliştiriliyor.
Süratli, düşük güç tüketen, lisans ve satış hakları Türkiye’ye ilişkin olacak olan Çakıl’ın prototip üretimi tamamlanırken, Çakıl’ın birinci olarak ASELSAN’ın eserlerinde kullanılmaya başlanması hedefleniyor.
Ayrıyeten, çip üretimi konusunda Türkiye ve Malezya ortasında geçen yıllarda iş birliği muahedesi imzalanmıştı. Mutabakat kapsamında, Türkiye’deki birtakım şirketler, Malezya’daki şirketlerle iş birliği yaparak yerli çip üretimi konusunda çalışmalarını sürdürüyor.
