İçişleri Bakanlığı tarafından yayınlanan genelgede sokağa çıkma yasağı uygulaması kapsamına dahil edilmeyen işkolları sayıldı. Bu işkollarında çalışanların muafiyet dokümanları ile işe gidebilecekleri belirtildi.
İlgili işkollarında çalışmayan personellerin ise durumlarının ne olacağı sorusu gündeme geldi. Daha evvelce gelen patronun fiyatsız müsaadeye gönderme hakkı yahut kısa çalışma uygulaması üzere teknikler hala varlığını sürdürmekle birlikte, patronların bu periyot için personellere yıllık fiyatlı müsaade kullandırma talepleri oluşmaya başladı.
Milliyet’ten Cem Kılıç’ın yazısı:
Yazı dizimizde bugün kapanma periyodunda emekçilere yıllık müsaade kullandırılıp kullandırılamayacağını, kullandırılabilirse ne biçimde kullandırılabileceğini değerlendireceğiz.
Konutta çalışanların durumu
İş yeri kapanmakla birlikte konutta çalışma imkanı bulunanlar için durum daha farklıdır. Bu emekçiler açısından iş kontratı askıya alınmış olmamaktadır.
Münasebetiyle bu çalışanların kapanma periyodunda yıllık müsaade kullanma hakları bulunmaktadır. İlgili çalışanlar açısından doğan sorun ise patronun kapanma periyodunda bu çalışanları direkt müsaadeli sayıp sayamayacağıdır.
Yıllık müsaade kullandırımı patronun idare hakkı kapsamındadır. Patron kendi iş durumunu düşünerek emekçilere istediği vakit yıllık müsaade kullandırabilir. Ne var ki burada atlanan bir karar bulunmaktadır. Yıllık fiyatlı müsaade patron tarafından bölünemez.
Fakat, kanunda öngörülen müsaade müddetleri, tarafların mutabakatı ile bir kısmı on günden aşağı olmamak üzere kısımlar hâlinde kullanılabilir. İki karardan çıkan sonuç, ilgili meskende çalışan emekçilere yıllık müsaade patronun idare hakkı kapsamında onay almadan kullandırılacaksa, bütün müsaade müddetlerinin kesintisiz kullandırılması gerektiğidir. Aksi durumda fakat personelden onay alırsa kapanma devrinin tatil olmayan günleri için müsaade kullandırabilecektir.
Çalışandan onay almadan yıllık müsaadenin bölünerek kullandırılması halinde, personel iş kontratı sona erdikten sonra ilgili müsaade müddetlerini kullanmadığını ileri sürerek, o periyottaki fiyatı üzerinden bu müsaade müddetlerinin fiyatını talep edebilecektir.
Avans müsaadenin koşulları
Yıllık fiyatlı müsaade müddetleri İş Kanunu’nda belirlenmiştir. Bu bahisteki kanun unsuru nisbi emredici hukuk kuralı halindedir. Yani bir alt hudut vardır, lakin bir üst hudut yoktur. Kanunda belirlenen müsaade müddetlerini kullanabilmenin temel şartı o işyerinde en az bir yıldır çalışıyor olmaktır.
Bazen patronlar bir yılını doldurmayan çalışanlarına da avans müsaade kullandırabilir. Bu patronun inisiyatifinde bir bahis. Ancak kapanma devrinde meskende çalışan bir emekçinin müsaade hakkı yoksa, emekçiyi borçlandırarak avans müsaade kullanmaya zorlanması mümkün değildir.
Fakat çalışanın talebi halinde meskende çalışabilen personele avans müsaade kullandırılabilir. Muafiyet kapsamındaki personellerin kapanma periyodunda yıllık fiyatlı müsaade kullanımları ise genel kurallara tabidir.
Dinlenme hakkı kapsamında olmalı
Yıllık fiyatlı müsaade, çalışanların dinlenme hakkı kapsamında birinci sıralarda gelen bir hak. Yıllık müsaade kullanmak, çalışan için bir hak olduğu kadar, birebir vakitte bir mecburilik da…
Bu nedenle yasal olarak kollayıcı düzenlemelere kavuşturulmuştur. Örneğin, çalışanlar bu hakkın parasının ek olarak ödenmesini talep ederek bu haktan kendi istekleriyle vazgeçemeyecekleri üzere bu müddette öbür işte de çalışamazlar. Patron de yıllık müsaade hakkını istediği üzere bölemez. Bu yüzden kapanma devrinde patronun personelleri tek taraflı olarak yıllık izinde sayma hakkının olup olmadığı üzerinde dikkatli düşünmek gerekmektedir.
Meskeninde çalışma imkanı olmayanlar
Muafiyet kapsamında olmamakla birlikte konutta çalışma imkanı da yoksa bu emekçilere patron tarafından yıllık müsaade kullandırılabilecek midir? Bu soruyu cevaplayabilmek için durumun iş hukukundaki karşılığını ortaya koymak gerekecektir.
İş kontratından doğan iş görme borcunun kural olarak tarafların kusurlarından kaynaklanmayan bir nedenle yerine getirilmesinin süreksiz mühlet ile imkansızlaştığı yahut beklenemez olduğu durumlarda iş kontratı askıya alınmış olur. Askı periyodunda personel iş görme borcunu yerine getirmez ve lakin iş kontratı devam eder.
Patronun bu periyot için fiyat ödeme borcu her askı haline ait olarak farklı başka düzenlenmiştir. Kapanma periyodunda iş yerleri kapanan ve meskende çalışma imkanı da olmayan çalışanlar için zorlayıcı neden doğmuştur. İş kontratı askıya alınmıştır. Askı periyodunda yıllık müsaade kullandırılamaz.
İş Kanunu’nun 56. hususunda; “İşveren tarafından yıl içinde verilmiş bulunan başka fiyatlı ve fiyatsız müsaadeler yahut dinlenme ve hastalık müsaadeleri yıllık müsaadeye mahsup edilemez” denilmek suretiyle hastalık ve fiyatsız müsaade üzere askı periyotlarında yıllık müsaade kullandırılamayacağı açıkça düzenlenmiştir.
İşyerinin kapanması ve konutta çalışma yapılamaması halinde de taraflar anlaşsa bile yıllık müsaade kullandırılmaması gerekmektedir. İş Kanunu bu durumlar için telafi çalışması yaptırma hakkını getirmiştir. Patron bu devirlerin ilerleyen dört ay içinde telafi çalışmasını yaptırabilecektir.
