Selçuk ALTUN
Sigorta şirketleri son vakitlerin en şiddetli süreçlerinden birini yaşıyor. İktisatta yaşanan sorunlar ve bilhassa kimi branşlarda yapılan mevzuat düzenlemeleri sigorta bölümünde önemli ziyanlar yazılmasına sebep oluyor. Sayıların sürdürülebilir olmaktan çıktığı, etkin karlılığın ortalama yüzde 0.5 düzeyine kadar gerilediği, 2021 yılında yüzde 135 olan dal öz sermaye yeterlilik oranının 2022 sonunda yüzde 60’lar düzeyine düşeceği, çok sayıda şirketin önümüzdeki yıllarda pazardan çıkmak zorunda kalabileceği tabir ediliyor.
Kredi derecelendirme kuruluşu Fitch, Türkiye’deki sigorta şirketlerinin son on yılın en kuvvetli şartlarında faaliyet gösterdiklerini ve kârları ve sermaye yeterlilik oranlarının 2022-2023’te ağır baskı altında kalmasını beklediğini açıkladı. Fitch’in evvelki gün yayımlanan raporunda makroekonomik bozulmanın, enflasyondaki artışın tesirlerinin ve motorlu taşıtlara yönelik üçüncü şahıs sorumluluk sigortasında devam eden tavan fiyat uygulamasının, kimi sigortacıların minimum ödeme yeterlilik düzeylerinin altında kalmalarına neden olabileceği ve bu nedenle bahsi geçen sigortacıların sermaye artırmak ya da daha güçlü rakipler tarafından satın alınmak durumunda kalabileceği belirtildi. Öbür taraftan Fitch, Türkiye’de mayısta yüzde 70’in üzerine çıkmış olan enflasyonun 2022 sonunda yüzde 60, 2023 sonunda ise yüzde 55 düzeyinde olacağını öngördü. Rapora nazaran enflasyonun yüksek seyrine devam etmesi, tazminat taleplerinin maliyetini artırarak ve birtakım iş kollarında rezerv açıklarına yol açarak sigortacılar üzerinde önemli olumsuz tesirlere sahip olacak.
“BİRÇOK ŞİRKET PAZARDAN ÇEKİLEBİLİR”
RECAİ DALAŞ -SOMPO SIGORTA
Fitch’in raporundan evvel dal temsilcileri aslında bu mevzuyu son vakitlerde çabucak her ortamda lisana getiriyordu. Haziran ayı başında acenteleriyle gerçekleştirdikleri bir aktiflikte konuşan Sompo Sigorta CEO’su Recai Dalaş, dalın uzun yıllardır görülmemiş bir negatif tablo içinde olduğunu tabir etti. Sayıların sürdürülebilir olmaktan çıktığını ve kesim genelinde çok sayıda şirketin önümüzdeki yıllarda pazardan çıkmak zorunda kalacağını vurgulayan Dalaş, “37 yıllık sektörel tecrübemde birinci kere bu kadar negatif bir tabloyla karşılaştığımı söylemek zorundayım” dedi.
Trafik sigortalarında özgür tarifeden çıkılmasının ve tavan fiyat getirilmesinin, dal açısından olumsuz sonuçlar doğurduğunu söyleyen Dalaş, “Trafik sigortalarına tavan fiyat getirildiğinden beri bu segmentin şirketler tarafından idaresi de hayli zorlaştı. Lakin tüm sorunu devlete yahut mevzuata bağlamak da yanlışsız değil. Zira tarife kısıtı getirilmeyen alanlarda da kesim olarak kâr edemiyoruz. Bir de iktisadın getirdiği kimi realiteler var. Kesim olarak primleri dolar 8 TL hesabıyla almışız ancak şu anda 16-17 TL kur üzerinden hasar ödüyoruz. Hasebiyle esasen kâr etmenin imkan ve ihtimali yok. Evvelce sigortacılık faaliyetinden kâr etmezsek bile eldeki kaynaktan elde edilen mali gelirle sigortacılıktan gelen ziyanı karşılardık. Şu anda iktisatta çok önemli bir negatif gerçek faiz tablosuyla karşı karşıyayız. Hasebiyle mali gelirden de bir kayıp kelam konusu. Zira elimizdeki para eriyor. Yani aslında dal olarak öz sermayemiz eriyor. Sigorta bölümü önemli bir kan kaybı yaşıyor. Sermaye artırma gereksinimini ertelemek hastayı güzelleştirmiyor, tam karşıtı daha da kötüleştiriyor” sözlerini kullandı.
“Ciddi boyutta sermaye artırımı gerekecek”
Sompo Sigorta olarak sürdürülebilirlik ismine ve şuurlu bir tercihle pazar hissesinde küçülme yoluna gittiklerini söyleyen Dalaş, “Ne kadar yanlışsız bir karar aldığımızı artık çok daha net görüyoruz. Bugün pazar hissesi yüzde 20-25’lerde olan şirketler yakın vakitte ya çok önemli boyutlarda sermaye artırmak zorunda kalacaklar ya da pazardan çekilecekler. O denli görünüyor ki önümüzdeki yıllarda pazardaki şirket sayısında çok önemli bir azalma olacak” değerlendirmesinde bulundu.
“HASAR YÜKÜ, PRİMİN İKİ KATINA ÇIKTI”
AHMET YAŞAR -MAHER HOLDING
Konuyla ilgili DÜNYA’ya açıklama yapan Maher Holding Sigorta Kümesi Lideri Ahmet Yaşar, sorunu şu biçimde anlattı: “2006 yılından bu yana baktığımızda, 2016 yılı dışında daima ziyan eden trafik sigortaları branşında, 2020 yılında pandeminin birinci tesiriyle gözüken frekans düşüşünün getirdiği düzgünleşme çok süreksiz olmuş ve ardından kişisel araç kullanımındaki artış, Anayasa Mahkemesi’nin (AYM) kararı, ardından yapılan düzenlemeler, pandemi sonrasında dünya ve Türkiye’de yaşanan tedarik kahırlarının yanında yurtiçinde artan döviz kurları ve yüksek enflasyonun getirdiği yedek kesim ve araç bedel artışlarının maddi hasar tazminatlarına olan yansımaları 2021 yılında ziyanı artırmaya başladı. 2022 yılı başında trafik hasarlarının en kıymetli hesaplama kalemi olan taban fiyata yapılan yüzde 50 artırım, AYM kararları ile büyüyen vücudu hasar tazminat yükünü epey artırdı, ayrıyeten maddi hasarlardaki personellik yükünün de artmasına neden oldu. Bunlarla birlikte kıymet kaybı başta olmak üzere, bir grup yönetmeliklerin sağlıklı uygulanmaması ve başka tüzel belirsizlikler ve tahkim süreçlerinde yaşanan ek maliyetler ve aracılardan kaynaklanan sıkıntılar hasar maliyetlerini ve muallak tazminat yükünü artırırken, yaşayan poliçeleri de primsiz kapsayacak biçimde trafik sigorta limitlerinin yüzde 100 ve tahkim limitlerinin eş vakitli artışı mevcut portföyün hasar yükünü yüzde 200 hasar prim düzeylerine taşıdı. Tüm bunların üzerine Temmuz 2022 ve Ocak 2023’de beklenen yüksek taban fiyat artışı yalnızca mevcut yükü tekrar artırmayacak, 1 Haziran 2022 tarihinden itibaren tavan primlerde yapılan yüzde 25 artış ve yıl sonuna kadar beklenen aylık yüzde 2.25 artışları da yeni yazılacak poliçeler için şimdiden etkisiz kılacak.”
“Sektör, yatırım enstrümanına ulaşma zorluğu yaşıyor”
Öte yandan bölümün sahip olduğu fonları, yani tazminat ödemek üzere elinde tuttuğu emanet parayı ve sermayeyi mevcut yüksek negatif faiz ortamında yasal düzenlemeler içerisinde müdafaaya ve daha evvel hiç görülmemiş bir ortamda eritmemeye çalıştığını lisana getiren Yaşar, “Yani kesim öbür birçok daldan farklı olarak maliyet/tazminat yükü büyürken bunu dengeleyecek bir yatırım enstrümanına ulaşma zorluğu yaşıyor” halinde konuştu.
“Tüm bu gelişmeler çerçevesinde aktüeryal değerlendirmelerimizi yaptığımızda 2022 yılı birinci çeyreğinde yatırım gelirleri hariç branş toplam teknik ziyanının yaklaşık 3,3 milyar TL’ye ulaştığı, nerdeyse kar eden şirketin olmadığı, 2021 yılında yüzde 135 olan dal öz sermaye yeterlilik oranının 2022 sonunda yüzde 60’lar düzeyine gerileyeceği görülmektedir” diyen Yaşar, tahlili şu biçimde anlattı: “Bu noktada kısa vadede çabucak öncelikle mevcut portföy için önlemler alınmalı, iskonto oranının rasyonel düzeylere taşınması başta olmak üzere teknik kimi düzenlemeler yapılmalı, sigortalı ile sigortacı ortasındaki gerçek tazminat yükünü artıran ögelerin ortadan kaldırılması için gerekli önlemler alınmalıdır. Ek olarak, bedel kaybı konusunun tahlile kavuşturulması, vücudu tazminat yükünü artıran ve hasar tasfiyesini geciktiren ödenmiş belgelerin mahkemelerce tekrar hesaplama yollarının hakkaniyete uygun hale getirilmesi gerekiyor. Bunların yanı sıra, fonların erimesini engelleyecek dala özel finansal enstrümanlara erişimin sağlanması, tavan primlerin bağımsız aktüeryal hesaplamalara uygun hale getirilmesi, yeterli riskleri koruyacak makus riskleri cezalandıracak primlendirme aralığına müsaade verilmesi dalın geleceği açısından kritik kıymet taşıyor.”
Öte yandan, havuz kapsamı ve sermaye yeterliliğine ait teknik düzenlemelerin yapılması gerekliliğine işaret eden Yaşar, kesimin münasebetiyle kamusal nizamın korunması ve bu inanılmaz sürecin aşılması için elzem olduğunu söz etti. Yaşar, “Bugün güzel niyetle uğraş veren bölümün top yekun oluşmuş ve belirttiğiniz biçimde raporlara bahis olmuş sıkıntılarını çözmek yalnızca dal için değil tüm kamunun menfaati içindir. Tüm bu süreçlerde elbette sapla saman her vakit ayrılabilir” formunda konuştu.
“HASAR – PRİM İSTİKRARI BOZULDU”
ERDEM ESENKAYA -ANADOLU SİGORTA
Sigorta şirketlerinin mali tablolarını etkileyen en kıymetli sarfiyat kaleminin hasar ödemeleri olduğunu hatırlatan Anadolu Sigorta Genel Müdür Yardımcısı Dr. İ. Fazilet Esenkaya ise, hasar ödemelerinin ise hasar frekansındaki ve enflasyondaki artışın yanında döviz kurlarındaki artıştan direkt etkilendiğini belirterek şöyle devam etti; “Nitekim, yalnızca dövizli poliçeer değil, TL poliçeler de poliçe branşına ve tazmin formuna nazaran yedek kesim ya da sigorta konusunun yurt dışından ithal edilmesi durumuna bağlı olarak döviz kurlarındaki değişikliklere karşı çok hassaslık gösteriyor. Bilindiği üzere, dolar kuru mayıs sonunu 16,4 düzeyinden kapatarak yılbaşından bu yana yaklaşık yüzde 23’lük bir artış gösterdi. Mart 2022 devri prestijiyle dolardaki artış oranı yüzde 77,8, Euro’daki artış oranı yüzde 67,4 olarak gerçekleşti. Enflasyon tarafına baktığımız vakit ise Mart 2022 devrinde %61,1 olan enflasyon oranı, Mayıs 2022 verisi aylık bazda %2,98 artarak yıllıkta %73,50 düzeyine ulaşmıştır. 2022 Mart sonu prestijiyle bölümün hayat dışı prim üretimi bir evvelki yıla nazaran yüzde 74,2 artışla 37,3 milyar TL’ye, hasar ödemesi ise yüzde 91,7 artışla 15,8 milyar TL’ye ulaştı. Burada görüldüğü üzere prim üretimi enflasyon oranının üzerinde lakin dolar kurundaki artış oranının altında kaldı. Birebir periyot prestijiyle kesimin hayat dışı hasar/prim oranı yüzde 62’den yüzde 114’e bileşik rasyosu da yüzde 109’dan yüzde 147’ye çıktı. Bu oranlardaki artış, şirketlerin hasar maliyetlerindeki artışı ve toplanan primler ile bu hasarların karşılanmasındaki yaşanan badireyi gösteriyor.
Diğer taraftan, hasar ödemesi tüm artış oranlarının üzerinde gerçekleşiyor. Bu, devir hasarlarının geçtiğimiz sene primleri üzerinden ödenmesi, primlerin istenildiği seviyede artırılamaması, tahsilat sürecinde yaşanan ezalar ve yatırım tarafında “- faiz” uygulaması ile enflasyonun altında getiri de elde edilmesi üzere sebeplerle bozulan hasar prim istikrarının telafi edilememesine ve sigorta şirketlerinin sermayelerinin baskı altında kalmasına sebep olmaktadır.”
ŞİRKETLERİMİZ BİLANÇO İDARESİNDE ZORLANIYOR
ÖZGÜR OBALI – TSB GENEL SEKRETERİ
Sigorta şirketleri, fiyatlama siyasetlerini uygularken bilhassa enflasyon ve kur tesirini göz önünde bulunduruyor ve iki göstergede de olumsuz bir trend yaşainıyor. Bu trendin sonucu olarak Nisan 2022 sonu itibariyle, prim üretimi geçen yılın tıpkı devrine nazaran yüzde 81 orainında artarak 49,4 milyar TL’ye ulaşan hayat dışı sigortacılıkta, birinci çeyrek bilanço periyodunda teknik tarafta ziyan ettik. Yürürlükteki trafik poliçe adedimiz 21 milyona yakın ve yılın birinci çeyreğinde, trafik branşında net hasar prim oranı yüzde 188, net bileşik rasyo ise yüzde 214. Şirketlerimizin yazdıkları her 100 TL prim için, hasar ödemeleri, tazminat karşılıkları, aracı komiteleri, genel sarfiyatlar dâhil 214 TL sarfiyatı oluyor. Kasko branşında 2021 yılı birinci çeyreğinde 656 milyon TL teknik kâr elde edilirken bu devir 599 milyon TL teknik ziyan oluştu. Kaskoda net hasar prim oranı yüzde 126’ya yükseldi ve net bileşik rasyo yüzde 156 oldu. Bu zararın en önemli nedeni, kesimimizin en değerli üretim kaynağı olan motor branişındaki maliyetlerin önemli oranda artması. Yılın birinci çeyreği gösteriyor ki, gerçekleşen tazminat ödemeleri noktasında; enflasyon, döviz kurundaki dalgalanmalar, ek olarak da taban fiyattaki artışa bağlı yedek modül ve personellik maliyetlerinin artması ile modül tedarikinde yaşanan sıkıntılar üzere faktörler tazminat fiyatlarında prim tutarlarıina nazaran daha fazla artış yaşanmasına neden oldu. Bununla birlikte, 2022 yılı boyunca çiplerde yaşanan tedarik probleminin devam etmesi beklenmekte olup, otomotiv ve dolaylı olarak sigorta dalı olumsuz etkilenecektir. Tüm bunlara tezat olarak, şirketlerimizin yükümlülüklerini karşılamak üzere yatırıma yönlendirdikleri faalleri için piyasada elde ettiği yatırım gelirleri yüzde 25-yüzde 30 bandında olup, oluşacak teknik ziyanların karşılanmasına yetmemektedir. Bir yandan maliyetlerin artışı başka taraftan mali gelirdeki getiri yetersiziliği hayat dışı için önemli bir bilanço idaresinde zorluk yaratıyor. Etkin karlılığımız şu anda ortalama yüzde 0.5 düzeyine kadar geriledi. Bu çok düşük bir sayı. Yılın birinci çeyreği gösteriyor ki enflasyon, döviz kurundaki dalgalanmalar, taban fiyattaki artışa bağlı yedek modül ve personellik maliyetlerinin yükselmesi üzere faktörlerden ötürü tazminat meblağlarında prim meblağlarına kıyasla daha fazla artış yaşanıyor.
“ARAÇ KASKO BEDEL LİSTESİ” AYDA 3 DEFA YAYINLANACAK
Türkiye Sigorta Birliği (TSB), ikinci el araç fi yatlarındaki olağan dışı artışa ait tespitleri sonucunda, vatandaşların ve sigorta şirketlerinin mağdur olmaması için hem sıfır hem de ikinci el araçlarla ilgili Kasko Bedel Listesi’ni güncelledi. Öte yandan döviz kurlarındaki dalgalanmalar, sıfır araç piyasasında araç temininin zorlaşması ve araç fi yatlarındaki neredeyse haftalık artışlar yaşanması üzere etkenler nedeniyle oluşabilecek ziyanı en aza indirmek için Kasko Paha Listesi’nin 10 Haziran 2022 tarihinden itibaren ayda üç kez yayınlanmasına karar verdi. Liste, daha evvel ayda iki kere yayınlanıyordu. TSB, yeni uygulamanın sıfır ve ikinci el oto piyasası istikrara oturana kadar devam edeceğini, gerektiği takdirde listenin yayınlanma sıklığı da dâhil olmak üzere diğer tedbirleri de devreye almaya devam edeceklerini duyurdu.
“BİLANÇOSU SAĞLAM ŞİRKET ARIYORUZ”
Sorunu brokerler açısından kıymetlendiren Doğan Sigorta Brokerlik CEO’su Selcen Gür, şunları söyledi: “Ekonomideki en kıymetli ögelerden birisi fi yat istikrarı yahut değişim oranlarının stabil ve öngörülebilirliğidir. Maalesef dünyamız olağandışı devirlerden geçerken Türkiye enflasyon oranlarında en yüksek 3-4 ülkeden birisi oldu ve bunun ziyanını tüm ülke olarak yaşıyoruz. Sigorta şirketlerimizin bugün itibariyle içerisinde bulunduğu sıkıntı şartlara broker tarafından bakacak olursak, bu gelişmeler sigorta şirketlerinin bilançolarının gelecek yıllardaki durumunu öngörmemizi zorlaştırıyor. Biz müşterilerimiz için en hakikat poliçeyi seçmek üzerine bir misyon edinmiş durumdayız. Bu nedenle son periyotlarda bilhassa bilançosu çok ziyan görmemiş ve gerektiğinde sermaye artırımı yapabilecek şirketlere daha çok yönelmek durumundayız.”
Teknik kârlılığın azalması sonrasında şirketlerin yangın, nakliyat, sorumluluk üzere oto dışı branşlarda risk kabul kriterlerini daha da zorlaştırdığını tabir eden Gür, “Zira sigorta şirketleri oto branşında yaşanılan ziyanları oto-dışı branşlarda telafi etmeye çalışmakta ve ister istemez bu branşlarda daha tutucu bir sigortacılık uygulama eğilimine girmektedirler. Bu da önümüzdeki devirlerde birtakım sigorta şirketlerinin kimi branşlardan çekilebileceği yahut bu branşlara yüksek prim ve muafi yetler getirebileceğine dair bir gösterge olarak kabul edilebilir” dedi.
