Meksika’nın mevt sayılarını revize etmesiyle birlikte dünya koronavirüs mevt sıralaması değişirken, gözler Türkiye’nin bilgilerine çevrildi. Sıhhat iktisadı uzmanı olarak Columbia ve Michigan Üniversiteleri’nde araştırmalarını sürdüren ve MEF Üniversitesi’nde İktisat Kısım Lideri olan Prof. Dr. Onur Başer açıklanan vefat oranlarının gerçeğin çok azını gösterdiğini söyledi. Başer’in salgın müddetince meydana gelen vefatları tahlil ettiği araştırmasına nazaran, Türkiye’de birinci vefatın açıklandığı 17 Mart 2020 tarihinden itibaren bir yıl içinde Covid-19 kaynaklı gerçek vefat sayısı 89 bin 315’e ulaştı. Başer, “Belediyelerden alınan resmi datalar üzerinden Türkiye geneline ulaştığımızda, vaka-ölüm oranlarının yüzde 3.02 civarında olduğu sonucuna ulaştık. Türkiye, Meksika, Peru ve Macaristan’dan sonra en yüksek vaka-ölüm oranı olan ülkedir” diye konuştu. Sıhhat Bakanlığı’nın 4 Nisan 2021 bilgilerine nazaran ise Türkiye’de koronavirüsten hayatını kaybedenlerin sayısı 32 bin 263’e dayandı.
Prof. Başer tarafından yapılan çalışma kapsamında, daha evvel Health Policy Dergisi’nde yayınladığı akademik makalesinde kullandığı metotlar kullanılarak mevt datalarına ulaşılamayan vilayetlerdeki yaş, cinsiyet, eğitim seviyesi üzere bilgiler öteki vilayetler ile eşleştirildi ve varsayımı fazla mevt oranları hesaplandı. Tahlile nazaran toplam 9 kentte (İstanbul, Kahramanmaraş, Konya, Bursa, Kocaeli, Bursa, Sakarya, Denizli, Malatya ve Tekirdağ) 17 Mart 2020-16 Mart 2021 tarihleri ortasında gerçekleşen mevt sayısı 36 bin 267 oldu. Evvelki yıllar ile kıyaslandığında ise bu süreçte Türkiye’deki fazla mevt sayısı 133 bin 972 olarak belirlendi. İtibarlı bir akademik yayın olan Jama’da geçen hafta yayınlanan tahlile nazaran tüm dünyada ölümlerin üçte ikisinin direkt Covid 19 ile ilgili, öbür üçte birinin ise Covid nedeniyle hastaneye gitmeyen yahut tedavisini erteleyen insanların vefatı olarak nitelendirildiğini belirten Başer, “Bu hesaplama sistemi baz alındığında koronavirüs sebebiyle Türkiye’de bir yılda 89 bin 315 kişinin hayatını kaybettiği sonucuna ulaştık” dedi.
“Açıklanan sayılar gerçeğin çok azını gösteriyor”
Meksika’nın koronavirüsün neden olduğu Covid-19 kaynaklı ölümlerin sayısını revize etmesiyle dünyada ABD’den sonra en çok Covid mevtin görüldüğü ikinci ülke olduğunu lisana getiren Başer, ülkenin Covid ölümlerinin daha evvel açıklanandan yüzde 60 fazla olduğunu duyurduğunu kaydetti. ABD’de Covid-19 hastalığı sonucu 549 bin, Brezilya’da ise 310 bin kişinin hayatını kaybettiğini aktaran Başer, şunları söyledi: “Sadece İstanbul’da Covid-19 başladığı günden beri 17 bin 232 mevtin önlenmesi mümkündü. 16 Mart 2021 tarihinde 29 bin 623 kişinin vefat ettiği açıklanmıştı. Maalesef ki açıklanan vefat oranları gerçeğin çok azını gösteriyor. Vaka-ölüm oranlarına bakıldığında 16 Mart’ta açıklanan sayılar, Türkiye’deki 2 milyon 911 bin 642 hadisenin yaklaşık yüzde 1’i seviyesinde ve Türkiye öteki ülkelere nazaran en düşük oranda olarak raporlanıyor. Halbuki belediyelerden alınan resmi bilgiler üzerinden Türkiye geneline ulaştığımızda, vaka-ölüm oranlarının yüzde 3.02 civarında olduğu sonucuna ulaştık. Bu da şu manası taşıyor: Türkiye, Meksika, Peru ve Macaristan’dan sonra en yüksek vaka-ölüm oranı olan ülkedir. “
“Vefat bilgilerinde de düzeltme yapılmalı”
Türkiye’nin geçen yaz olay sayısında düzeltme yaptığını, fakat vefat sayılarında şimdi düzeltme yapılmadığını lisana getiren Başer, “Bu da Türkiye datalarına olan inancı sarsiyor. Bu virüs tüm dünyaya yayıldığı için öbür ülkeler ile kıyaslamalar yaparak vaka-ölüm oranlarını çıkartabiliyoruz. Birebirini Dünya Sıhhat Örgütü de yapıyor. Türkiye’nin bilgilerinde büyük bir tutarsızlık var, bu da uygulanacak siyasetlerde eksik yahut yanlış kararlar vermemize sebep oluyor“ diye konuştu.
Birebir tutarsızlığın TÜİK nüfus bilgilerinde de görüldüğüne dikkat çeken Başer, Türkiye’de son 30 yılda en az nüfus artışının ‘yüzde 1.25’ olarak belirlendiğini, 2019-2020 ortasında nüfus artış oranının ise yalnızca ‘yüzde 0.55’ olduğunu söyledi. Başer, kelamlarına şöyle devam etti: “Doğan bebek sayılarında ise bir değişiklik yok, bu süreçte ülkeden yüksek ölçüde göç de olmadı, nüfus sayma sistemimizi değiştirmedik ve Covid-19 dışında ülke genelinde vefat sayısını artıracak rastgele bir doğal afet de yaşamadık. Yüzbinlerce insanımız TÜİK datalarına nazaran kayıp görünüyor. Bütün bunlar, koronavirüs mevt sayılarındaki tutarsızlığı gözler önüne seriyor. Belediyeden alınan bilgiler ile uyumsuzluklar, öteki ülkelerdeki vaka-ölüm oranları ortasındaki uyumsuzluk ve nüfus artışımızdaki uyumsuzluk bizi bu araştırmaya yönlendirdi.”
Prof. Başer, yaptığı araştırmada direkt ve dolaylı olarak 2020-2021 devrindeki fazladan mevt sayılarını hesapladı. Covid-19’un sıhhat sistemine getirdiği yükün insan vefatlarına tesirini göstermek emeliyle yapılan çalışmada, 2017-2018-2019 yıllarındaki ölümlerin ortalaması alındı.
Amerika’nın Hastane Kalite Endeksi’ni geliştirdi
1994 yılında ODTÜ İktisat Bölümü’nden mezun olan ve tıpkı üniversitede İktisat Yüksek Lisansı’nı tamamlayan Onur Başer, daha sonra ABD Michigan Üniversitesi’nde Ekonometri ve İstatistik Master’ı yaptı. Doktorasını ekonometrinin sıhhat bilgileri hakkında hazırlayan Başer, sıhhat iktisadı alanında uzmanlaştı. Harvard Üniversitesi’nde kamu sıhhati programıyla akciğer kanserinin devlete yıllık maliyetlerinin hesaplanmasıyla ilgili ekonometri modelleri geliştirdi. IBM’ın sıhhat araştırmaları kısmında 5 yıl boyunca baş ekonomist olarak misyon yapan Başer, bugün ABD’de sıhhat sisteminde kullanılan Hastane Kalite Endeksi’ni hazırlayanlar ortasında yer aldı.
2007 yılında ABD’de ilaç firmalarına danışmanlık veren StatinMed’i kuran Başer, ilaç maliyet hesapları, pahaya bağlı fiyatlandırma üzere mevzularda sektörel araştırmalar yürüttü. İki yıl evvel StatinMed’i ABD’li bir yatırım fonuna satan Başer, New York’ta Michigan ve Columbia Üniversitelerinde konuk profesör olarak araştırma ve projelerine devam ediyor. Tıpkı vakitte MEF Üniversitesi İktisat Kısım Lideri olan Başer, New York merkezli Columbia Veri Analytics’in Analitik Kısım Başkanlığı’nı yapıyor.
