Mehmet KAYA
Hazine nakit istikrarında 2022’nin başından itibaren süren enteresan durum, Mayıs ayında 149 milyar TL’lik rekor fazla ile yeni bir boyut kazandı. 2022’nin başından bu yana, Merkez Bankası transferleri, kartlı alışverişteki yükseliş nedeniyle süratli KDV ve öbür vergilerin tahsilatının yüksek seyretmesi, bankaların kurumlar vergisi artışı ve öteki vergi artışları nedeniyle yüksek gelir elde edildi. Buna karşılık Hazine borçlanmayı da hızlandırdı. Çeşitli gözlemciler, yüksek gelire karşın, yüksek borçlanmayla elde edilen toplam meblağların, mümkün bir seçim öncesi kullanılacak kaynak biriktirme gayeli olduğu istikametinde yorumlarda bulunuyor. Başka yandan, harcama artışındaki hızlanmanın birinci işareti Mart ayında görülmüştü.
Mayıs ayı bütçe gerçekleşmeleri, yüksek gelirlerin harcanmasının hızlanması ya da frene basılması tarafında ikinci işaret olacak. Hazine’nin gelirlerdeki artışla birlikte borçlanmayı da hızlandırmasının 2022 içinde bir seçim yapılabileceği tarafındaki spekülasyonları da artırdı.
Yıllık öngörülen gelire altı ayda ulaşıldı
Hazine nakit istikrarında, Hazine gelirleri Ocak Mayıs periyodunda bir evvelki yıla nazaran yüzde 111,06 oranında arttı. Geçen yıl Ocak-Mayıs devrinde 526,4 milyon gelir varken, bu yıl 1 trilyon 111 milyar TL gelir elde edildi. 2022 bütçesinde yılsonu geliri 1 trilyon 472,6 milyar TL iddia edilmişti. Yılın birinci yarısında neredeyse yılın tamamı için öngörülen gelire ulaşılmış durumda. Gelir artışında enflasyonun artışıyla oluşan şişme dışında gelirlerdeki yüksek tahsilatlar da kıymetli yer tutuyor. Örneğin, mayıs ayı itibariyle yılsonu gelir varsayımına oranla gerçekleşme seviyesi çok yüksek olan kalemlere bakıldığında, gelir vergisinde yüzde 69,9, kurumlar vergisinde yüzde 67,4, pahalı konut vergisinde yüzde 79,7, KDV tevkifatında yüzde 59,6, akaryakıt ÖTV’sinde yüzde 71,7 oranında gerçekleşmeye ulaşıldı. KİT ve kamu banka gelirlerinde ise yılsonu gelir varsayımın yüzde 185,4’ü oranında gelire ulaşıldı.
İç borçlanma meblağı 233 milyar lira
Hazine nakit istikrarına bakıldığında gelirlerdeki harika artışa karşılık, borçlanmanın da sürmesi dikkat çekiyor. Ocak-Mayıs devrinde yeni iç borçlanma meblağı 233 milyar 586 milyon TL’ye ulaşmış durumda. İç borç ödemelerinden sonra dahi net borçlanma 5 ayda 86,4 milyar, net dış borçlanmayla birlikte net borçlanma 95,7 milyar TL’ye ulaştı.
Bütçe dataları 15 Haziran’da açıklanacak
Bütçenin sarfiyat tarafında, yılsonu varsayımlarına kıyasla gerçekleşmelerde, gelirler kadar büyük sapma görülmese de bir Hazine nakit istikrarı içindeki süratli harcama artışı dikkat çekiyor. Geçen yıl Ocak-Mayıs periyodunda 489 milyar 774 milyon TL’lik bir faiz dışı sarfiyat varken, bu yıl faiz dışı sarfiyatlar de neredeyse ikiye katlanarak 921 milyar 774 milyon TL’ye ulaşmış durumda. Bu datalar ışığında 15 Haziran günü açıklanacak bütçe bilgilerinin ehemmiyeti arttı. Sarfiyat artışlarının hangi kalemlerde ne seviyede geliştiği ve evvelki aylara nazaran harcama suratında artış olup olmadığı ehemmiyet kazandı. Bu yıl tıpkı vakitte Hazine’nin kasa fazlası da son iki aya damgasını vurmuş durumda. Mayıs ayı sonu itibariyle Hazine’nin bankalardaki harcanabilir durumdaki fazlası 215 milyar 285 milyon TL seviyesine çıktı. Bir evvelki yılda tıpkı ay sonunda yaklaşık 11 milyar TL fazla bulunuyordu. Gözlemciler, Hazine’nin yüksek gelir ve yüksek nakit fazlasına ulaşmasına karşılık, harcama ve borçlanmanın da süratli artmasına müsaade verilmesinde, 2022 içinde bir seçim olması halinde kolay harcama yapma isteğinden kaynaklı olabileceği yorumlarını yapıyor. Başka yandan, son devirde yükü ve şiddeti artacağı tarafında işaretler verilen global krizin Türkiye’yi zorlamaya devam edeceği ve bütçedeki bu durumun, tesirin azaltılmasında da kullanılabileceği kaydediliyor.
