Rekabet Konseyi, iş gücü piyasasına yönelik centilmenlik muahedeleri nedeniyle Türkiye genelinde, ortalarında büyük teknoloji şirketleri, perakende ve restoran zincirlerinin bulunduğu 32 teşebbüs hakkında soruşturma açılmasına karar vermişti.
Son yıllarda rekabet otoritelerinin radarına sıklıkla girmeye başlayan iş gücü pazarları, Rekabet Kurulunca birinci sefer bu çapta bir soruşturmaya husus edilirken, iş gücü pazarlarındaki rekabet hukuku da böylece daha çok gündeme geldi.
Bahse ait, AA muhabirinin sorularını yanıtlayan Konsey Lideri Birol Küle, iş gücü pazarlarındaki rekabet hukuku sıkıntılarının tarihi art planına ait bilgiler verdi.
Küle, 1700’lü yılların ünlü iktisatçısı ve müteşebbisi John Law’ın, İngiltere’nin, teknoloji seviyesini yakalamanın yolunu nitelikli çalışanları Fransa’ya getirerek istihdam etmekte bulduğunu belirterek, nitelikli personellere sahip olmanın, ileri teknolojik eserlere erişim için tek yol olduğu o devirde İngiltere’nin, bu süreci engelleyemeyince, 1719 yılında personellerin çalıştırılmak üzere yurt dışına çıkarılmasını yasakladığını hatırlattı.
Küle, teknolojiyi ele geçirme fikrine dayanan ve daha sonraki yıllarda endüstriyel casusluğun da devreye sokulduğu bu yarışın 18. yüzyıl boyunca devam ettiğini ve vakit içerisinde evrilerek “istihdam etmeme, çalışan ayartmama ve fiyat sabitleme” üzere mutabakatlar formunda günümüze kadar uygulanageldiğini anlattı.
Çalışanların ’emeğin satıcısı’, patronların ise ’emeğin alıcısı’ pozisyonunda bulunduğu iş gücü pazarları bakımından tarihi olarak ağır bir rekabet hukuku uygulamasından bahsetmenin mümkün olmadığına dikkati çeken Küle, şunları kaydetti:
“Bu durumun temel nedeni, farklı disiplinlerin, bilhassa de iş hukuku düzenlemelerinin çalışanı, münasebetiyle iş gücü pazarını koruduğu ve bu mevzuların iş hukukuna has olduğu varsayımıdır. Lakin son yıllarda bu durum bilakis dönmüş rekabet hukuku topluluğunda ve OECD üzere memleketler arası kuruluşlar nezdinde çokça tartışılan platform ekonomileri, dijital pazarlarda data sahipliği üzere yeni hususların yanına iş gücü pazarları da eklenmiştir.”
İŞ GÜCÜ PAZARLARI, REKABET HUKUKU BAKIMINDAN NEDEN KIYMET ARZ EDİYOR?
Lider Küle, Rekabet Heyeti olarak yaptıkları soruşturmalarda son vakitlere kadar mal ve hizmet pazarlarına odaklanılması nedeniyle istihdam pazarına yönelik centilmenlik muahedeleri hakkında açtıkları soruşturmaların ilgi uyandırdığını söz ederek, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Son yıllarda hepimizin şahit olduğu dijitalleşme, iş yapma biçimlerindeki değişimler ve global ölçekte güçlenen ve bundan tahminen 15-20 yıl evvel şimdi var olmayan teşebbüslerin pazar hisselerinin süratli artışı, pandemi devrinde daha da barizleşmiştir. Bu değişim karşısında iş gücünün pazarlık gücünün gerilediğini ve artan refahtan kâfi hissesi alamadığını görüyoruz. Hakikaten, geçtiğimiz ay yayımlanan ve son 40-50 yıllık global sektörel ağırlaşma profillerini ortaya koyan ‘Yükselen Pazar Gücü’ başlıklı Milletlerarası Para Fonu (IMF) yayınında da pazar başkanı teşebbüslerin pazar hisseleri ve karlılıkları artarken, çalışanların bu güzelleşmeden rastgele bir yarar sağlayamadığı söz edilmektedir. Bizim açımızdan iş gücü pazarlarında rahatsız edici öge ve birebir vakitte soruşturmalarımızın konusu, iş gücünün teşebbüsler ortasında hareketini engellemeye yönelik çeşitli uygulamalardır.”
Küle, kelam konusu uygulamaların sonucunda, tüketici refahını maksimize etmeyi hedefleyen Rekabet Hukuku açısından rahatsız edici birtakım sonuçlar ortaya çıktığına dikkati çekerek, “Öncelikle mobilitesi azalan iş gücü bugünkü ekonomik hayatın vazgeçilmez bir ögesi olan inovasyonu azaltmaktadır. Öbür teşebbüslerde çalışması zorlaşan çalışanların ekonomik kıymet yaratma sürecinde katkısının azalması kaçınılmazdır. İnovasyonun azalması sonucunda hiç elbet ekonomik büyüme ve bir bütün olarak ülke iktisadının rekabet gücü de ziyan görmektedir.” dedi.
Öbür bir olumsuz sonucun da çalışanların emeğinin karşılığı olan fiyatların gerçek bedelini bulamaması olduğunu anlatan Küle, “Hak edilenden daha düşük fiyat, çalışanların refahtan aldıkların hissenin azalmasına ve iktisada tüketim ve tasarruf yoluyla sağladıkları katkının bir o kadar geride kalmasına neden olmaktadır. Bu ülkede eğitim almış, yetişmiş fakat kıymetini bulamayan iş gücünün yurt dışına yönlenmesinden hiç bahsetmiyorum bile.” sözünü kullandı.
“SORUŞTURMANIN NİHAYETLENMESİ BİRAZ VAKİT ALACAK”
Küle, bahisle ilgili olarak halihazırda devam eden 2 soruşturmanın bulunduğuna işaret ederek, iş gücü pazarlarındaki rekabet meseleleriyle ilgili bir soruşturmanın da birtakım hastaneler hakkında olduğunu belirtti.
Sıhhat çalışanlarının, yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgını devrinde epey özverili bir halde çalışmaya devam ettiklerini vurgulayan Küle, “Çok şey borçlu olduğumuz sıhhat çalışanlarımızın, çalışma şartlarında en ufak geriye gidişe yol açabilecek rekabet tersi uygulamalar bizim en hassas olduğumuz bahislerden biri. İşte bu soruşturmada kimi hastanelerin, işçilerinin öteki hastanelere transferini engelleyen uygulamaların olup olmadığı konusunu titizlikle inceliyoruz.” diye konuştu.
Küle, ikinci soruşturmanın da çok daha geniş kapsamlı ve yüklü olarak dijital pazarlarda faaliyet gösteren aktörleri kapsadığını hatırlatarak, daha da değerlisi bu soruşturmanın, yalnızca iş gücü pazarındaki hareketleri husus edindiğini, hasebiyle bu soruşturmanın nihayetlenmesinin kapsamı ve birtakım birincileri barındırması nedeniyle biraz vakit alacağını bildirdi.
Rekabet Kanunu’nun kendilerine verdiği misyon ve yetkilerin yanında şahsı ismine bunu ahlaki bir sorumluluk olarak da gördüğünü lisana getiren Küle, “Bu sebeple girişimcilik ve inovasyonun ön plana çıktığı dijital çağda, çalışanların ülkemiz iktisadı ve üretkenliği için taşıdığı kıymetin bilinciyle Rekabet Kurumu olarak mal ve hizmet pazarlarının yanı sıra iş gücü pazarının rekabetçi yapısını korumak için elimizden geleni yapacağımızdan hiç kimsenin kuşkusu olmasın.” değerlendirmesinde bulundu.
“İŞVERENLERİN DE TELAŞLARININ FARKINDAYIZ”
Lider Küle, patronların fikri ve sınai mülkiyet hakları ile ticari sırların korunmasına ait kaygılarının farkında olduklarını belirterek, bunları ciddiye aldıklarını söyledi.
Bunu önlemenin yolunun iş gücünün hareketliliğini engellemeye yönelik uygulamalardan fazla bu hakların korunmasına ait yasal çerçeve olduğunu belirten Küle, “Öte yandan, iş gücü pazarlarındaki Rekabet Hukuku meselelerinin görece yeni olması nedeniyle, şirketlerin ve patronların yaşayabileceği türel belirsizlikleri gidermek ismine bir kılavuz çalışması başlatmak da önceliklerimiz ortasında.” tabirlerini kullandı.
