Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası’nın TCMB net döviz rezervleri 10 7 milyar dolara geriledi Reuters haber Akbatı Escort Bayan ajansı bunun 2003’ten bu yana en düşük düzey olduğunu aktarıyor
Pekala net döviz rezervlerinin ehemmiyeti nedir ve bu düşüş ne manaya geliyor Uzmanlara sorduk
Ankara Üniversitesi’nden Prof Dr Yalçın Karatepe Akbatı Escort net rezervlerin döviz kurlarındaki ani artışlar üzere karşılaşılabilecek iç ve dış şokların yarattığı aksilikleri gidermek için kullanıldığını söylüyor
Rezervlerin bir öbür fonksiyonu de memleketler arası finans etraflarının ülkeye olan inancını Escort Akbatı yüksek düzeyde tutmak
Prof Karatepe kâfi net rezerve sahip olmayan Merkez Bankası’nın piyasaya müdahale imkanının azaldığını anlatıyor
“Siz müdahale etme imkanına sahip değilseniz bu durumda koskoca Türkiye’yi piyasa şartlarıyla baş başa bırakmış olursunuz o da önemli meselelere yol açabilir
Merkez Bankaları aslında piyasaların büyük ağabeyidir Büyük abi nedir Her vakit dayanağını alabileceğimizi bildiğimiz kişidir Lakin o abinin o takviyesi verebilmesi için kâfi imkanının olması lazım O da zordaysa size takviye olamaz .”
Karatepe bir ülkenin ülkü şartlarda kısa vadeli borçları kadar rezervinin olması gerektiğini ancak TCMB’nin rezervlerinin itimat yahut şoklara karşı müdafaa sağlayacak bir ölçüde olmadığını söylüyor
“Türkiye’nin kısa vadeli dış borcu 140 milyar dolar Bunların bir yıl içinde ödenmesi gerekiyor . Hiçbir yerden para bulamazsak Merkez Bankası’ndan döviz alıp ödeyebiliriz diye düşünürüz olağanda Ancak Merkez Bankası rezervinin bunu karşılama ihtimali bile yok Hatta cari süreçler açığından ortaya çıkan eksikliği de giderecek kadar rezervi olmadığı için bu durum bizi kırılgan ve riskli hale getiriyor “
Swap mutabakatlarının tesiri
Merkez Bankası’nın mevcut rezervlerinin bir kısmı da swap mutabakatlarından oluşuyor Bu muahedeler kapsamında TCMB bankalardan yahut yabancı ülkelerin merkez bankalarından döviz alarak karşılığında TL veriyor
Çin ve Katar ile yapılan swap mutabakatlarının ölçüsü 17 milyar dolar civarında Bu TCMB’nin net döviz rezervlerinden daha az Bunlara TCMB’nin Türk bankalarıyla yaptığı swap süreçlerini de ekleyince Merkez Bankası’nın swapları 60 milyar dolara yaklaşıyor
Bu süreçlerin bir özelliği vadeli olmaları Yani aşikâr bir mühletin sonunda taraflar birbirlerine paralarını iade etmek yahut mukaveleyi uzatmak için uzlaşmak zorunda
Prof Karatepe TCMB’nin başka ülkelerle swaplarının Türkiye üzere bir iktisat için büyük bir ölçü sayılamayacağını söylüyor ancak bir ikaz da yapıyor
“Bu paralar da siyasi bağlar çerçevesinde Türkiye’ye sağlandı Katar’dan 15 milyar doları hatırlıyorum kurlarda çok önemli bir hareket olduğunda alındı rezervler de yetersizdi Katar’a gidilip rica edildi ‘Bizimle swap mutabakatı yapın’ diye Rica ederek bulduğunuz imkanlar sizin diğer alanlarda da taviz vermenize yol açabilir “
İstanbul Üniversitesi’nden Doç Dr Zahide Ayyıldız Onaran ise swap mutabakatlarının vadesi dolunca ödenmesi gereken borçlar olarak düşünülmesi gerektiğini anlatıyor ve merkez bankalarının rezervlerine swap mutabakatlarını çıkararak bakmanın manalı olduğunu ekliyor
“Bu muahedeler bir manada kredi maliyetini azaltmak milletlerarası kurumlardan kredi talep etmemek ve iktisat ile ilgili negatif imaj vermemeye çalışmak için kullanılıyor Yani merkez bankaları swapı ülkenin bilhassa de Covid 19 devri yüzünden ödeyemediği döviz borçlarını kredi almadan ödeyebilmek için kullanmaktadır
Bunu söyle düşünebiliriz Elinizdeki paradan bahsederken bankadan aldığınız krediyi işin içine katamazsınız Zira bir mühlet sonra onu faiziyle geri ödemekle yükümlüsünüz Swaplar da benzeri özelliktedir “
2003 2021 farkı
Net döviz rezervlerinin 2003 düzeyine gerilemesi Türkiye’nin nasıl bir durumda olduğunu gösteriyor
Prof Karatepe Türkiye’nin 2001’de çok önemli bir ekonomik kriz yaşadığını hatırlatıyor ve O devirde Türkiye’nin gayrı safi yurtiçi hasılası şimdikinin üçte biri civarındaydı Münasebetiyle bu ölçekteki bir iktisadın yaklaşık 750 milyar dolarlık yurtiçi hasılası olduğunu düşünürsek önemli halde daha geride olduğumuzu da görürüz diyor
Bu noktaya nasıl gelindi
Doktora tezini merkez bankalarının bağımsızlığı üzerine yazan Doç Ayyıldız Onaran rezervlerin düşmesinde yanlış siyasetlerin tesirli olduğunu söylüyor
Merkez Bankası’nın bağımsızlığının engellenmesi faizi düşük tutma gayreti üretim kapasitesindeki azalış ve memleketler arası alanda kredibilite probleminin birleşerek bugünkü tabloya yol açtığını anlatıyor
Pekala bir Merkez Bankası’nın kasasına döviz nasıl girer ve çıkar
Prof Karatepe döviz girişlerini Merkez bankaları ihracat yapan şirketlerin yurt dışındaki alacaklarına karşılık kredi verebiliyor yurtdışından borçlanabiliyor Hazine yurtdışından borçlanarak Merkez Bankası’na aktarabiliyor yahut TCMB piyasadan döviz alabiliyor diye anlatıyor
Ancak son prosedür döviz fiyatlarını yükseltme ihtimali nedeniyle son periyotta tercih edilmiyor
Merkez Bankası’ndan döviz çıkışı ise TCMB’nin yahut Hazine’nin döviz borçlarını ödemek yahut piyasaya döviz satmak halinde oluyor
Birkaç yıl önceye kadar TCMB piyasaya döviz satmak için ihaleye çıkıyor ve gelen tekliflere nazaran döviz satıp karşılığında TL alıyordu
Ancak Prof Karatepe 2016’dan itibaren TCMB piyasaya müdahale ediyor algısı oluşturmamak için bunu yapmadığına dikkat çekiyor
Muhalefetin ‘130 milyar dolarlık rezerv nerede ‘ eleştirisi
Karatepe Merkez Bankası’nın bunun yerine kamu bankaları üzerinden satış yaptığını bu uygulamanın resmen takip edilemediğini ve bugüne kadarki yordama uygun olmadığını söylüyor
Muhalefetin son devirde 130 milyar dolarlık Merkez Bankası rezervi nerede diye sormasının altında da bu neden yatıyor
Prof Karatepe 2020’nin Haziran ve Temmuz aylarında salgının besbelli tesirinin olduğu periyotta ABD doları 6 80 düzeyinde iki ay boyunca yatay seyretti Bu çok olağandışı bir durumdur diyor ve ekliyor
“Piyasa şartlarına bakıyorsunuz gelişmelere bakıyorsunuz kurların o düzeyde kalması bilhassa Türk lirasına gerçek negatif faiz verildiği bir periyotta bu fakat döviz satışıyla mümkün olabilirdi
Sonunda ne oldu Hem kurlar yükseldi hem faiz yüzde 19’a çıktı O kadar döviz rezervini heba etmenin bu ülkeye kattığı bir şey olmadı “
Bu tabloda Merkez Bankası döviz rezervlerini nasıl artırabilir
Üniversitede para siyaseti ve merkez bankacılığı üzerine yüksek lisans dersleri veren Doç Ayyıldız Onaran birinci adımın Merkez Bankası’nı bağımsız kılmaktan geçtiğini söylüyor
Ayyıldız Onaran TCMB’nin bağımsızlık konusunda yaşadığı zahmetler nedeniyle istikrarlı ve hakikat ataklar yapamadığını aktarıyor
Çelişkili siyasetlerin bırakılıp yanlışlarda ısrar edilmemesi gerektiğini belirten Ayyıldız Onaran TCMB’nin temel gayesi olan fiyat istikrarını sağlamaya odaklanması ve hem ülke içinde hem memleketler arası alanda itimat aşılayacak adımlar atması gerektiğini vurguluyor
Prof Karatepe ise mevcut idarenin bu tarafta bir adımı olmadığı görüşünde
“Şu anda rezervlerde bir sorun olmadığı algısı vererek piyasayı yatıştırmaya çalışıyorlar ancak piyasa olup biteni çok net bir formda görüyor “
