İngiltere merkezli çip tasarım şirketi ARM Holdings’in 40 milyar dolara Amerikalı grafik çipi uzmanı Nvidia’ye satışı gündemdeydi. Fakat son anda İngiltere müdahale etti.
BBC’nin haberine nazaran 40 milyar dolarlık satış için İngiliz hükümetinin mahzur kararındaki sebep ulusal güvenlik münasebeti olarak açıklandı. Şirket satın alma için Eylül 2020’de teklifte bulunmuştu.
Hem marka muhafaza kelamı hem de istihdam arttırma kelamı işe yaramadı. İngiltere Dijital ve Kültür Bakanı Oliver Dowden satış sürecine müdahale eden tebligatı gönderdi. ARM eserlerini kullanan şirketler ortasında Apple, Samsung, Huawei ve Qualcomm üzere devler yer alıyor. ARM, 180 milyar adet çip üretiyor.
Öte yandan otomotiv dalında yaşanan mikroçip tedarik sorunu başka dallara de yayılıyor. Türkiye’den otomotiv devi birtakım firmalar üretimini durdururken çip tedarikine ait sorun giderek büyüyor. Üretim bandındaki milyonlarca araç üretilecek çipleri bekliyor. Lakin Çinliler korkutan gelişmeyi açıkladı.
‘TALEP KARŞILANAMAZ’
Reuters’ta yer alan habere Çin’in en büyük yabancı araba üreticisi olan Volkswagen, bölgede 4 milyondan fazla araç satmak istiyor. Ayrıyeten birtakım markaların kimi modellerinin arzı, talebi karşılayamayacak olduğu da belirtildi.
Volkswagen Çin CEO’su Stephan Woellenstein, çip üretimiyle alakalı haftadan haftaya ve hatta aydan aya ne kadar üretim kaybedileceğini ölçmenin sıkıntı olduğunu belirtti. Nissan, Ford ve Çinli Nio’nun da ortalarında bulunduğu kimi markalar çip kıtlığı sebebiyle üretimlerine orta verdiler.
Çin Otomotiv Üreticileri Derneği yöneticisi Li Shaohua, çip krizinin araba üretimini yılın birinci iki ayında yüzde 5 ile 8 oranında etkilediğini ve bu durumun yılın üçüncü çeyreğinden itibaren hafifleyeceğini belirtti.
Sonuç olarak, Çin Araba Satıcıları Birliği çip kıtlığının genel araba üretimini etkilediğini ve Çin’deki satışları da düşürmeye devam edeceğini beklediklerini açıkladı. Ayrıyeten kimi markaların birtakım modellerinin arzı, talebi karşılayamayacak olduğu da belirtildi.
Dünyanın en büyük çip üreticisi TSMC, yaşanan sorunun bu yıl çözülemeyeceğini optimist formda bakılırsa gelecek yılın ortalarında çözüleceğini ön görüyor.
Sıhhat için giyilebilir elektronikten araç içi elektronik sistemlere kadar teknolojinin her alanında büyük ehemmiyete sahip olan çipler, ülkeler ortasındaki rekabet ögelerinden biri haline dönüşürken, yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgınının tesiriyle otomotiv bölümünden başlayarak global bir “dar boğazın” başrolünü aldı.
Tedarik zincirinde aksamalara neden olan ve ekonomik iddiaları boşa çıkaran Kovid-19 salgını, akıllı telefonlardan bilgisayarlara, askeri ekipmanlardan arabalara kadar birçok teknolojik eserin üretiminde kullanılan çiplerin arzında da global bir “kıtlığı” beraberinde getirdi.
Salgınla birlikte çipe talep arttı
60 yıl evvel icat edilen çip, bilgisayarlardan arabaya günümüz çağdaş aygıtlarının en kıymetli ve en kıymetli bileşenine dönüşürken, salgın sırasında akıllı telefonlar ve elektronik eserlere yönelik talebin beklenmedik halde artmasıyla gibisi görülmemiş bir global kıtlığı tetikleyen kısa vadeli bir arz şokuna neden oldu.
“Yarı iletkenler” olarak da bilinen çiplerin yıllar geçtikçe daha karmaşık hale gelen dizaynları, üretimini zorlaştırdı ve yaşanan global arz meşakkatinin temelini oluşturdu. Yeni fabrikaların kurulmasının uzun vakit aldığı ve milyarlarca dolara mal olduğu çip kesiminde, Kovid-19 salgının tesiriyle ansızın artan talep çip tedarikinde ezalara neden oldu.
Çip arzı beklenmedik talebi karşılamakta yetersiz kaldı
Salgın periyodunda alınan karantina tedbirleri insanları meskenlere kapatırken, iş, eğitim ve cümbüş üzere faaliyetlerin konuttan yapılmaya başlanmasının da önünü açtı. Bu durum pek çok insanı bilgisayarları, akıllı aygıtları, tabletleri, hatta oyun konsollarını daha çok kullanmaya itti. Ayrıyeten pek çok şirketi, uzaktan çalışma sistemleri geliştirmeye ve bulut altyapısı kurmaya ya da mevcut altyapıları düzgünleştirmeye zorladı. Teknolojik eserlerin artan kullanımıyla çiplere olan talep artış gösterirken, bu eserlerin arzı beklenmedik talebi karşılamakta yetersiz kaldı.
Yarı İletken Sanayisi Birliği (SIA) datalarına nazaran, global yarı iletken satışları 2020’de bir evvelki yıla kıyasla yüzde 6,5 artarak 439 milyar dolara ulaştı. Bölgesel bazda geçen yıl ABD pazarına yapılan yarı iletken satışları yüzde 19,8 artarken, yarı iletkenler için en büyük pazar olan Çin’e satışlar yüzde 5 yükseldi.
Arz düşüncesi birinci olarak otomotiv kesiminde hissedildi
Çip bölümünde global çapta yaşanan arz ıstırabı, birinci olarak otomotiv kesiminde hissedildi. Deloitte raporuna nazaran, LCD ekranlardan araç içi sistemlere kadar her şeyi içeren otomotiv elektroniğinin, 2030’e kadar bir arabanın üretim maliyetinin yüzde 45’ini oluşturacağı varsayım ediliyor. Bu elektroniklerde kullanılan yarı iletken tabanlı bileşenlerin maliyetinin 2020’de 475 dolara, 2030’da 600 dolara kadar çıkacağı öngörülüyor.
Araç içi bilgisayar sistemlerinin gelişmesiyle çiplere daha çok gereksinim duyulan otomotiv sanayisinde, salgının satışları olumsuz etkileyeceği telaşıyla çip siparişleri iptal edilmişti. Lakin elektronik firmalarının artan talebi otomotiv firmalarının piyasada çip bulamamasına neden oldu. Arabalarda kullanılan çiplerin tedarik zinciri, Kovid-19 salgınında tüketicinin elektronik eserlere olan talebindeki artıştan olumsuz etkilenirken, araba üreticilerini Apple üzere elektronik devleriyle hudutlu çip tedariki için rekabete zorladı.
Global çip ıstırabı; Ford, General Motors, Toyota, Volkswagen, Honda, Stellantis ve elektrikli otomobil üreticisi Nio üzere araba üreticilerinin çipler ile mikroçiplerin kullanıldığı kimi modülleri satın almak için uğraş etmelerine, üretimi azaltmalarına yahut tesislerini kapatmak zorunda kalmalarına neden oldu.
Dünyanın önde gelen araba firmalarının yaşadığı üretim aksaması milyarlarca dolarlık zararın da önünü açtı. Danışmanlık firması AlixPartners, çip arzında yaşanan külfetin global otomotiv sanayisinin gelirini 60,6 milyar dolar azaltabileceği iddiasında bulundu.
Türkiye’deki otomotiv üreticileri de olumsuz etkilendi
Otomotiv şirketleri başta olmak üzere dünyada çeşitli şirketlerin üretimini olumsuz etkileyen çip krizi, Türkiye’de üretim yapan otomotiv şirketlerinin üretiminin de aksamasına neden oldu.
Oyak Renault, çip sorunu nedeniyle 15-22 Mart’ta üretimine orta verirken, Tofaş, 18 Mart’ta Kamuyu Aydınlatma Platformu’na (KAP) yaptığı açıklamada, çiple ilgili yaşanan tedarik sorunu nedeniyle 19 Mart-5 Nisan’da üretimin duracağını duyurdu. Tofaş, kelam konusu kararın tesirlerinin taban düzeyde tutulması hedefiyle üretime orta verilen müddet içerisinde üretim tesislerinin kimi periyodik bakım çalışmalarının gerçekleştirileceğini aktararak, üretim dışında kalan operasyonların faaliyetlerine devam edeceğini belirtti.
Oyak Renault ve Tofaş’ın akabinde Ford Otomotiv de Kocaeli yerleşkesinde yer alan Gölcük ve Yeniköy fabrikalarında mikroçip kullanımının ağır olduğu kimi kesimlerin yurt dışından tedarikinde yaşanan kısıtlar nedeniyle üretime 3-9 Nisan’da orta verileceğini duyurdu. Ford Otomotiv açıklamasında, “Kamuya açıklanan 2021 yılı üretim ve satış adet varsayımlarımızı etkilemesi beklenmeyen kelam konusu üretim duruşu mühletince bakım ve üretim çizgilerinin yeni yatırımlara hazırlık hedefiyle yine düzenlenmesi çalışmaları devam edecektir.” denildi.
Çip sanayisinden milyarlarca dolarlık yatırım
Uzmanlar, otomotiv dalını olumsuz etkileyen çip krizinin, şu anki koşulların olumlu tarafta değişmemesi durumunda akıllı telefon üretimi de dahil olmak üzere çeşitli alanlardaki üretimlerde de aksamalara neden olabileceğini belirtiyor. Kovid-19 salgınının dünya üzerindeki tesiri devam ederken, çip sanayisi, krize meydan okuyarak milyarlarca dolarlık yatırımlarla salgın sonrası periyoda hazırlanıyor.
Çipler, ülkeler ortasındaki rekabet ögelerinden biri olarak görülüyor. Pazarda hakimiyet oluşturmak isteyen şirketler ve ülkeler, devasa yatırımlarla çip sanayisini şekillendirmeye çalışırken, son olarak, dünyanın en büyük mikroçip üreticisi firmalarından Intel’in 20 milyar dolarlık yatırımla ABD’nin Arizona eyaletinde iki yeni çip fabrikası inşa etmeyi planladığı açıklandı.
