Çip krizi dünyada ve Türkiye’de git gide büyüyor. Ünlü otomotiv devleri tek tek çıkıp üretimi durdurduklarını açıklarken, bunların ortasına bir yenisi daha eklendi.
General Motors, çip tedariğindeki ıstıraplar nedeniyle ABD’de üretimini azaltmaya devam edeceğini bildirdi. General Motors yaptığı açıklamada Indiana’daki Fort Wayne ve Michigan’daki Flint montaj fabrikalarında birtakım vardiyaları iptal edecek.
BİR FİRMA DAHA ÜRETİMİ DURDURDU
Öte yandan Suzuki Motor, Japonya’da bulunan 3 fabrikasından ikisinde üretimi durdurmuştu. Suzuki yaptığı açıklamada, çip tedarikinde yaşanan kasvetler nedeniyle iki tesiste üretimin durdurulması kararı alındığını bildirmişti.
Alınan karar çerçevesinde Shizuoka bölgesinde bulunan iki Suzuki fabrikasında üretim durduruldu. Sagara’daki tesiste üretim büsbütün dururken, Kosai fabrikasındaki 3 üretim sınırından biri kapatıldı. Sagara fabrikası Suzuki’nin Swift ve Solio modellerini üretiyordu. Ayrıyeten Türkiye’den birtakım otomotiv devleri bu nedenden ötürü üretimi durdurduklarını açıklamıştı.
PEKALA NE OLMUŞTU?
Otomotivde başlayarak elektronik üzere öbür bölümlere de sıçrayan global çip tedariki meselesinin, üretimde aksamalara neden olarak milyarlarca dolarlık ziyana yol açması bekleniyor.
Sıhhat için giyilebilir elektronikten araç içi elektronik sistemlere kadar teknolojinin her alanında büyük ehemmiyete sahip olan çipler, ülkeler ortasındaki rekabet ögelerinden biri haline dönüşürken, yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgınının tesiriyle otomotiv bölümünden başlayarak global bir “dar boğazın” başrolünü aldı.
Tedarik zincirinde aksamalara neden olan ve ekonomik kestirimleri boşa çıkaran Kovid-19 salgını, akıllı telefonlardan bilgisayarlara, askeri ekipmanlardan arabalara kadar birçok teknolojik eserin üretiminde kullanılan çiplerin arzında da global bir “kıtlığı” beraberinde getirdi.
SALGINLA BİRLİKTE ÇİPE TALEP ARTTI
60 yıl evvel icat edilen çip, bilgisayarlardan arabaya günümüz çağdaş aygıtlarının en değerli ve en değerli bileşenine dönüşürken, salgın sırasında akıllı telefonlar ve elektronik eserlere yönelik talebin beklenmedik formda artmasıyla gibisi görülmemiş bir global kıtlığı tetikleyen kısa vadeli bir arz şokuna neden oldu.
“Yarı iletkenler” olarak da bilinen çiplerin yıllar geçtikçe daha karmaşık hale gelen dizaynları, üretimini zorlaştırdı ve yaşanan global arz probleminin temelini oluşturdu. Yeni fabrikaların kurulmasının uzun vakit aldığı ve milyarlarca dolara mal olduğu çip kesiminde, Kovid-19 salgının tesiriyle apansız artan talep çip tedarikinde badirelere neden oldu.
ÇİP ARZI BEKLENMEDİK TALEBİ KARŞILAMAKTA YETERSİZ KALDI
Salgın devrinde alınan karantina tedbirleri insanları meskenlere kapatırken, iş, eğitim ve cümbüş üzere faaliyetlerin konuttan yapılmaya başlanmasının da önünü açtı. Bu durum pek çok insanı bilgisayarları, akıllı aygıtları, tabletleri, hatta oyun konsollarını daha çok kullanmaya itti.
Ayrıyeten pek çok şirketi, uzaktan çalışma sistemleri geliştirmeye ve bulut altyapısı kurmaya ya da mevcut altyapıları güzelleştirmeye zorladı. Teknolojik eserlerin artan kullanımıyla çiplere olan talep artış gösterirken, bu eserlerin arzı beklenmedik talebi karşılamakta yetersiz kaldı.
Yarı İletken Sanayisi Birliği (SIA) datalarına nazaran, global yarı iletken satışları 2020’de bir evvelki yıla kıyasla yüzde 6,5 artarak 439 milyar dolara ulaştı. Bölgesel bazda geçen yıl ABD pazarına yapılan yarı iletken satışları yüzde 19,8 artarken, yarı iletkenler için en büyük pazar olan Çin’e satışlar yüzde 5 yükseldi.
ARZ PROBLEMİ BİRİNCİ OLARAK OTOMOTİV BÖLÜMÜNDE HİSSEDİLDİ
Çip bölümünde global çapta yaşanan arz meşakkati, birinci olarak otomotiv dalında hissedildi. Deloitte raporuna nazaran, LCD ekranlardan araç içi sistemlere kadar her şeyi içeren otomotiv elektroniğinin, 2030’e kadar bir arabanın üretim maliyetinin yüzde 45’ini oluşturacağı varsayım ediliyor. Bu elektroniklerde kullanılan yarı iletken tabanlı bileşenlerin maliyetinin 2020’de 475 dolara, 2030’da 600 dolara kadar çıkacağı öngörülüyor.
Araç içi bilgisayar sistemlerinin gelişmesiyle çiplere daha çok muhtaçlık duyulan otomotiv sanayisinde, salgının satışları olumsuz etkileyeceği telaşıyla çip siparişleri iptal edilmişti. Lakin elektronik firmalarının artan talebi otomotiv firmalarının piyasada çip bulamamasına neden oldu.
ÇİP MEŞAKKATİ ARABA ÜRETİCİLERİYLE ELEKTRONİK ÜRETİCİLERİNİ KARŞI KARŞIYA GETİRDİ
Arabalarda kullanılan çiplerin tedarik zinciri, Kovid-19 salgınında tüketicinin elektronik eserlere olan talebindeki artıştan olumsuz etkilenirken, araba üreticilerini Apple üzere elektronik devleriyle hudutlu çip tedariki için rekabete zorladı.
Dünyanın önde gelen araba firmalarının yaşadığı üretim aksaması milyarlarca dolarlık zararın da önünü açtı. Danışmanlık firması AlixPartners, çip arzında yaşanan zahmetin global otomotiv sanayisinin gelirini 60,6 milyar dolar azaltabileceği iddiasında bulundu.
TÜRKİYE’DEKİ OTOMOTİV ÜRETİCİLERİ DE OLUMSUZ ETKİLENDİ
Otomotiv şirketleri başta olmak üzere dünyada çeşitli şirketlerin üretimini olumsuz etkileyen çip krizi, Türkiye’de üretim yapan otomotiv şirketlerinin üretiminin de aksamasına neden oldu.
Oyak Renault, çip sorunu nedeniyle 15-22 Mart’ta üretimine orta verirken, Tofaş, 18 Mart’ta Kamuyu Aydınlatma Platformu’na (KAP) yaptığı açıklamada, çiple ilgili yaşanan tedarik sorunu nedeniyle 19 Mart-5 Nisan’da üretimin duracağını duyurdu. Tofaş, kelam konusu kararın tesirlerinin minimum düzeyde tutulması hedefiyle üretime orta verilen müddet içerisinde üretim tesislerinin kimi periyodik bakım çalışmalarının gerçekleştirileceğini aktararak, üretim dışında kalan operasyonların faaliyetlerine devam edeceğini belirtti.
Oyak Renault ve Tofaş’ın akabinde Ford Otomotiv de Kocaeli yerleşkesinde yer alan Gölcük ve Yeniköy fabrikalarında mikroçip kullanımının ağır olduğu kimi modüllerin yurt dışından tedarikinde yaşanan kısıtlar nedeniyle üretime 3-9 Nisan’da orta verileceğini duyurdu. Ford Otomotiv açıklamasında, “Kamuya açıklanan 2021 yılı üretim ve satış adet varsayımlarımızı etkilemesi beklenmeyen kelam konusu üretim duruşu mühletince bakım ve üretim sınırlarının yeni yatırımlara hazırlık emeliyle tekrar düzenlenmesi çalışmaları devam edecektir.” denildi.
ÇİP SANAYİSİNDEN MİLYARLARCA DOLARLIK YATIRIM
Uzmanlar, otomotiv bölümünü olumsuz etkileyen çip krizinin, şu anki kuralların olumlu istikamette değişmemesi durumunda akıllı telefon üretimi de dahil olmak üzere çeşitli alanlardaki üretimlerde de aksamalara neden olabileceğini belirtiyor. Kovid-19 salgınının dünya üzerindeki tesiri devam ederken, çip sanayisi, krize meydan okuyarak milyarlarca dolarlık yatırımlarla salgın sonrası periyoda hazırlanıyor.
Çipler, ülkeler ortasındaki rekabet ögelerinden biri olarak görülüyor. Pazarda hakimiyet oluşturmak isteyen şirketler ve ülkeler, devasa yatırımlarla çip sanayisini şekillendirmeye çalışırken, son olarak, dünyanın en büyük mikroçip üreticisi firmalarından Intel’in 20 milyar dolarlık yatırımla ABD’nin Arizona eyaletinde iki yeni çip fabrikası inşa etmeyi planladığı açıklandı.
ASYA ÜLKELERİNİN ÇİP YATIRIMLARI
Güney Kore’nin dünyaca ünlü elektronik şirketi Samsung’un, 2030 yılında en büyük çip üreticisi olma gayesiyle 116 milyar dolar bütçe ayırması dikkati çekiyor. Kelam konusu maksat kapsamında, Samsung’un Güney Kore’nin kuzeybatı bölgesinde imali devam eden dev fabrikasının bu yıl üretime başlaması öngörülüyor. Fabrikada, yeni cep telefonlarının standartlarına uygun çip üretimi yapılması da planlanıyor.
Dünyanın en büyük fason üreticisi Taiwan Semiconductor Manufacturing de (TSMC) Intel üzere Arizona’da 12 milyar dolar kıymetinde bir fabrika kuruyor. Fabrikanın 2024’te üretime başlaması hedefleniyor.