SEFER YÜKSEL
Dünya iktisadı çok kuvvetli bir periyottan geçiyor. Tarihi düzeylere ulaşan enflasyon, yükselen faiz oranları, başta FED olmak üzere merkez bankalarının nakdî daralma siyasetleri, güç krizi ve Rusya-Ukrayna Savaşı’nın bu tabloyu daha da körüklemesi tüm piyasaları alt üst ederken en büyük hasarı yüksek riskli varlıklar olan kripto paralar aldı. Ekosistemin kıymetli oyuncularından Terra Luna–UST çöküşü ile başlayan Celsius ve 3AC (Three Arrows Capital) ile devam eden süreç, kripto para dünyasının içsel krizlerinin de eklenmesiyle yatırımcıları büyük kayıplara uğrattı. Bu gelişmeler piyasalara olan inancı önemli halde erozyona uğratmış durumda.
Şimdi akıllarda pek çok soru var. Geleceğin finans sistemini inşa etme savıyla yola çıkan kripto dünyası bu krizi atlatabilecek mi yoksa yolun sonuna mı gelindi; kripto dünyasında ayı piyasası sona eriyor mu yoksa düşüş devam edecek mi; UST çöküşünden sonra ABD’de beklenen düzenlemeler ne vakit gelecek ve piyasalara yansıması nasıl olacak?
Tüm bu soruların cevabını blockchain ve kripto para dünyasının en değerli isimlerinden Ava Labs Kurucusu ve CEO’su Prof. Dr Emin Gün Sirer ile aradık.
“3AC’nin batarken ellerindeki tüm kripto paraları satması piyasayı düşürdü”
Sirer, Bloomberg HT’ye verdiği özel röportajda, ekosistemin değerli oyuncularından Terra’nın batışı ve Celsius ve 3AC (Three Arrows Capital) ile devam eden süreci bir salgın hastalığa benzeterek, “BlockFi’ın kurtarılmasıyla bana nazaran bu piyasadaki salgın hastalığın sonu geldi üzere görünüyor” diyor. Dünyanın makro konjonktürde büyük bir daralma yaşandığını vurgulayan Sirer, bunun bilerek yaşatıldığını, bu süreçte gayrimenkul hariç her türlü varlığın fiyatının düştüğünün altını çiziyor. Hem klâsik piyasalarda hem de kripto para piyasalarında çok önemli düşüşler yaşandığını kaydeden Sirer’e nazaran bu kadar büyük bir daralmanın yaşandığı ortamda finansal durumu güçlü olmayan aktörler zorluklar yaşamaya başladı.
“Bu aktörler sorun yaşadıkça da portföylerindeki öbür varlıkları satmak durumunda kalıyor” diyen Sirer, şöyle devam ediyor: “Zincirleme bir satış başlıyor ve o satış başladıktan sonra kimi ne kadar etkileyeceği büsbütün projelerin dışında. Örneğin Three Arrows Capital (3AC), Terra’ya çok fazla bağlantılı bir fondu. Tıpkı vakitte Avalanche’ı da çok seven bir fon. Maalesef Terra battıktan sonra 3AC’nin de batması ve batarken de ellerindeki her türlü varlığı satması tüm piyasayı düşürdü. 3AC önemli bir Bitcoin, Ethreum ve Avax yatırımcısıydı. Bu üç kripto para da düşüşler yaşandı. Bu durum klâsik finans topluluğunda da karşılaşılan bir durum…”
“FED’in sert konuşup biraz daha yumuşak yürümesini bekliyorum”
Piyasanın buradan nereye gideceğinin FED Lideri Jerome Powell’ın alacağı aksiyonlara bağlı olduğunu söyleyen Prof. Dr. Emin Gün Sirer, en büyük sermaye ABD’de olduğu için FED’in alacağı aksiyonların dünyayı etkileyeceğini belirtiyor. Sirer, önümüzdeki periyotta FED Lideri Powell’ın çok sert konuşmasını lakin biraz daha yumuşak adımlar atmasını bekliyor. “Çünkü” diyor, “FED’in adımları, ABD iktisadını durmanın eşiğine getirdi. Enflasyonu denetim uğraşları, iktisada büyük bir darbe vuruyor. Bu türlü bir noktadayız.”
ABD enflasyonun ne kadarının yapısal, ne kadarının süreksiz olduğunun izleneceğini belirten Sirer, “Enflasyonun büyük ölçüde pandemiden kaynaklandığını ve yavaş yavaş denetim altına alındıkça tekrar olağana döneceğimizi düşünüyorum” diyor. En fazla bir buçuk yıl üzere bir süreçten geçilmesini öngören Sirer, sonrasında ABD’de bir iktidar değişikliğine gidilmesini bekliyor ve ekliyor: “Tabii bu türlü bir şey olursa bütün makro parametreler değişecektir.”
“Ayı piyasasında zayıf halkalar elenecek”
Piyasalarda yaşanan sert düşüşe yönelik “Hiçbir varlık sınıfı hiç geri çekilme olmadan sonsuza dek yükselmez, büyüyemez” değerlendirmesinde bulunan Sirer, “Büyüyecek olursa zati problemler çıkmaya başlar. Bu türlü bir varlık sınıfından içi boş aktörler çıkmaya başlıyor. Onların yarattığı sorunlardan biraz ilerleyip biraz geriye gidiyoruz. Her alan mehter marşı üzere iki ileri bir geri masraf, bu normal” diyor. Mevcut ayı piyasasında daha birçok projenin sallanacağını belirten Sirer, “Zincirin zayıf halkaları elenecek. Bunların birden fazla da kolay teknolojik yanlışlardan kaynaklanıyor. Bu piyasaların sağlıklı büyüyebilmesi için elzem bir müddet. Ayı piyasası yaşamazsak, boğa piyasası yaşayamayız” görüşünde…
“Ayı piyasasında hangi projelerin gerçek olduğunu göreceğiz”
Ayı piyasasında gerçek projelerin kimler olduğu, hangi projelerin gerisinde takımların kalıcı olduğunun görüleceğini vurgulayan Sirer, “Hangi grupların organik hangi takımların sentetik olduğunu, taşıma suyla döndüğünü anlayacağız. Avalanche’ın burada kalıcı olduğu kesin. Bu mevzuda hiç kimsenin kuşkusu olmasın, bu hayatımı adadığım bir konu” diyor.
“Geçen hafta 20’den fazla senatör ile görüştüm, düzenlemeler yapan olacak”’
Bilindiği üzere sabit koin UST’nin çökmesinin akabinde kripto dünyasında tüm gözler yine ABD’den gelecek düzenlemelere çevrilmişti. Öncelikli olarak sabit koinlerde yapılması beklenen düzenlemelerin içeriği, bir bakıma kripto ekosisteminin gideceği yola da istikamet verecek. Düzenlemeleri yakından takip ettiklerini söyleyen Prof. Dr. Emin Gün Sirer, geçen hafta iki gün boyunca Washington’da bu hususta temaslarda bulunduğunu ve 20’nin üzerinde senatör ve milletvekili ile görüştüğünü söylüyor. Gelecek olan her regülasyonun yapılma formu ile kripto para ekosisteminde var olan ve yapılmış olan kıymeti muhafaza hedefli olacağını vurgulayan Sirer, “Bunu çok sayıda senatör ve parlamenter ile şahsen görüştükten sonra net olarak söyleyebilirim” diyor.
Düzenlemelerin sabit koinler ile başlayacağını belirten Sirer şöyle devam ediyor: “İlginçtir algoritmik sabit koinlerde değil. Şu anda düzenleyicilerinde en korktuğu şey fiat paraya dayalı sabit koinler. Gerek Tether (USDT) gerek Circle (USDC)… Bu alanda düzenleme yapmayı düşünüyorlar. Piyasada dolaşan iki farlı yasa taslağı var fakat Amerikan Kongresi’nin içinde bulunduğu konjonktürde düzenlemelerin çabucak olacağını sanmıyorum. Yani önümüzdeki altı ay içinde gerçekleşeceğinden pek emin değilim. Ancak birtakım senatörlerin ‘belki yapabiliriz’ halinde beklentisi var.”
‘Sabit Koinlere gelecek netlik hepimiz için önemli’
Sirer, düzenlemenin kripto piyasaları zora sokacak formda değil, hem var olan ve bugüne kadar gelişen piyasanın hem yatırımcıların hem de oyuncuların korunmasını sağlayacak istikamette çıkacağını düşünüyor. Düzenlemelerin ortamı daha da sakinleştireceğini ve inanç vereceğine inanan Sirer, “Yaptığım temaslarda edindiğim izlenim emellerinin kriptoya ziyan vermek değil, var olan bedeli korumak olduğu tarafında. Stabil paralar herkesin korktuğu bir alan. Buraya gelecek netlik hepimiz için değerli. ABD’de kripto alanına eğilen iki kurum var: SEC (ABD Menkul Değerler ve Borsa Komisyonu) ve CFTC (ABD Emtia Vadeli Süreçler Komisyonu). Bu alandaki sorumluluğun CFTC’ye taşınacağı istikametinde bir izlenimim var. Bunu da çok olumlu görüyorum. Zira SEC sert davranmaya meyilli bir kurum. CFTC ise kripto varlıkları emtia olarak düzenlemeyi düşünüyor” diyor.
‘Subnetler kripto ekosisteminde ihtilal niteliğinde’
Piyasaların içinden geçtiği bu şiddetli süreçte, Avalanche cephesinde yaşananları ve önümüzdeki periyot maksatlarını sorduğumuz Sirer, son üç ayda yaptıkları en kıymetli atılımın, “sektör için ihtilal niteliğinde” diye tanımladığı subnetler (Alt ağlar) olduğunu söylüyor. Altı yıldır proof of stake’e (Hisse ispatı) geçemeyen Ethereum’un uzun vakittir Layer 2 (ikinci katman ölçekleme çözümü) vizyonunu öne sürdüğünü hatırlatan Prof. Dr. Emin Gün Sirer şöyle devam ediyor: “Ama şimdi gerçekleşmiş bir şey değil. Bugün, vaktinde Layer 2 olduğunu sav eden protokollere baktığınızda bu protokollerin merkezi, tek kişinin elinde olduğunu görüyoruz. Dünya buradaki sorunun yavaş yavaş farkına varmaya başladı. Dünyaya subnetlerle bu işin nasıl yapılması gerektiğini gösterdik. Gereğince büyüyen her DApp (Merkezi olmayan uygulama) kendi kendine yeni bir zincir üretebilmeli. Kendi kurallarının olduğu yeni zincirler üretmesi mümkün. Bunu birinci başta farklı coğrafik bölgeler için farklı blok zincirleri üretmek için düşünmüştük. Türkiye’ye, Asya’ya yahut ABD, Avrupa kanunlarına özel blok zincirleri… Öte yandan tıpkı mimari bize bu ölçeklenebilir yapıyı verdi. Bugün Ethereum yahut Polkadot’da saniye başına süreç kapasitesine bakıldığında hepsinin bir üst hududu var. Avalanche’ın kapasite sonu yok. Ne vakit isterseniz yeni bir zincir yaratmanız mümkün. O zincirdeki bilgisayarın kapasitesiyle birlikte sistemin de artıyor. Bugün çalışan ve güvenebileceğiniz bir Layer 2 yok, bunların hepsi merkezi sistem. Senelerce uğraşıp ortaya çıkarttıkları şey, daha evvel de olan, eski finans sisteminin yeni bir versiyonu.”
Dünyanın subnet mimarisinin mantıklı bir mimari olduğunu görmeye başladığını belirten Sirer, şu anda Avalanche ekosisteminde altı projenin subnet mimari kullandığını belirterek, “Sayısı 50’yi geçtiği vakit farklı bir dünyada olacağız. Bu sene içinde sayısı çok rahat 50’yi geçecek” diyor.
‘Core Wallet, Ledger ve NFT dayanağı olan inançlı bir cüzdan’
Geçen hafta Avalanche’ın cüzdanı Core Wallet’ı çıkardıklarını belirten Sirer, beklentinin daha erken çıkacağı istikametinde olduğunu fakat Bitcoin takviyesini eklemek için beklediklerini söylüyor. Cüzdan’ın şu anda Avalanche’ı, Analanche subnetleri ve Bitcoin’i desteklediğini tabir eden Sirer, çok yakında Ethereum ve öbür EVM chainlerinin de ekleneceği bilgisini veriyor. “Bu sayede blokzinciri, DeFi ve NFT’lerle ilgili bir şey yapacağınız vakit gideceğiniz birinci cüzdan Core olacak” diyen Sirer şöyle devam ediyor: “Metamask ile vedalaşmanın vakti geldi. Her nedense kendini ilerletmekte çok zahmet çeken bir sistem oldular ve uzun vakittir aktüel değil. Kullanıcı tecrübesi de çok berbat. Core Wallet, Ledger dayanağıyla geldi. Yani güvenlikli bir sistem. NFT dayanağı de var. NFT’lerinizi görebiliyorsunuz. Anahtarlarınızı ve varlıklarınızı kendimi denetiminizde saklayabiliyorsunuz. Diğer bir cüzdana ya da kuruma gereksiniminiz olmadan kullanabileceğiniz her türlü dijital varlığın denetimini kullanıcıya taşıyan, süratli çalışan hoş bir sistem.”
‘Her koin vakitle Avalanche üzerinde olacak’
Bunların yanı sıra Avalanche’ın Bitcoin köprüsünü kurduğunu belirten Sirer, “Burayı şimdi çok tanıtmadık. Yavaş başlasın, sorun varsa o sorunları çözelim, daha sonra vakti geldiği vakit daha ayrıntılı tanıtımını yapacağız” diyor. Sirer, “Bitcoin köprüsü ile ne yapılıyor?” sorumuzu ise şöyle yanıtlıyor: “Bildiğiniz üzere birçok insan Bitcoin’i biliyor, inanıyor ve onu alıp tutuyor. Bu hoş bir şey lakin elinizde kıymetli bir varlık varsa onu alıp tutmak yapabileceğiniz en pasif şey. Çok daha paha kazandıran şeyler yapmanız mümkün. Nedir bunlar? İşte DeFi dediğimiz olgu. Bitcoin satmak istemiyorsunuz diyelim. O vakit Bitcoin’i teminat gösterip onun karşılığında USDT ve ya USDC almanız mümkün. Bu DeFi’nin getirdiği en kıymetli olaylardan. Bitcoin’i tutmayı seven çok yatırımcı var. Onlara bu türlü bir dayanak verebiliyor olmamızdan ötürü çok sevinçliyim. Öteki yandan Avalanche’ı bir Bitcoin Layer 2 olarak düşünmek ve Bitcoin’i çok süratli bir halde transfer etmek de mümkün. Öteki platformlarda uzun vakit alan Bitcoin süreçleri, Avalanhce üzerinde 1 saniye sürüyor. Bu türlü orijinal bir dünyaya gidiyoruz. Daha evvel de söylemiştim, “her koin vakitle Avalanche’ın üzerinde olacak” diye. Bitcoin ile başladık. Gayemiz her varlığın Avalanche üzerinde olması. Ethereum’un koinlerini taşımıştık. Artık Bitcoin’i… Şimdi beşerler bununla tanışmış değil. Önümüzdeki haftalarda yavaş yavaş bunu görmelerini bekliyorum.”
