“Kripto para borsası açmak bakkal açmaktan kolay; devlet kulağının üzerine yattı, bugünlerin geleceği belirliydi.”
Kripto para borsası Thodex’in mağdurlarının avukatı Oğuz Cihan Kılıç, bu türlü diyor. Kripto para borsası Thodex’te yaşananlar, kullanıcıların hesaplarına erişememesi, işverenin müşterilerin hesaplarındaki varlıkları satıp yurtdışına kaçması, hakikaten de Türkiye’de bakkal dükkanı açar üzere kripto para borsası açılabildiğini ve bakkal dükkanı üzere işletileblidiğini gösterdi. Kripto paralarla ilgili ne bir yasa var, ne borsaları düzenleyen resmi bir kuruluş.. Thodex vurgunu patladığında Twitter’da, “Bunun sorumlusu yalnızca saf yatırımcılar değil birebir vakitte kripto paralara yasa çıkarmayanlar, kontrolünü yapmayanlar, SPK’sını kurmayanlar.. Berbat yöneticilik” diye yazmıştım, ortadan geçen müddette yaşananlar bu görüşümü perçinledi. İnternette kısa bir araştırma, kripto para borsalarını Türkiye kadar başıboş bırakan ülkenin pek kalmadığını gösteriyor.
“Kripto para borsalarını düzenleyin, denetleyin” demek, “Kripto parayı yasaklayın” demek değil. İnternetin ve blok zincir teknolojisinin tabiatı gereği kripto paraları yasaklamak mümkün değil. Türkiye’de yasaklasanız, yatırımcısı VPN’le bağlanıp diğer ülkedeki bir borsa üzerinden alım satım yapabilir. Yasaklar ya da yasağa varan sert kurallar, Türkiye’den öteki ülkelere sermaye akışından diğer bir sonuca yol açmaz. Lakin kripto para borsalarını denetlemek mümkün. İşi ciddiyetle yapanı sahtekardan, kâfi sermayesi olanı iki masa bir kasayla bu işe girenlerden ayırmak, borsaları lisanslamak, mecburî karşılık ayırmalarını, gerekli teknolojik şartlara ahenk göstermelerini istemek atla deve değil. Öteki ülkeler de esasen bunu yapıyor. Türkiye her vakit olduğu üzere tekrar geç kaldı…
Amerika
Kripto para borsaları Mali Kabahatler Uygulama Ağı FINCEN’den lisans almak, kara para aklama ve terörizmin finansmanıyla ilgili kuralları uygulamak, kayıtları düzgün tutmak ve ilgili ünitelere ibraz etmek zorunda. Milletlerarası kripto para transferlerini yapanlar ve alıcıları konusunda bilgi verme kuralı var.
Kanada
Kanada’da kripto para borsaları öteki finans dalı şirketleriyle birebir kontrol, kayıt tutma, bilgi verme şartlarına tabi. Milletlerarası kripto para süreçleri konusunda bilgi vermek mecburi.
Singapur
2019’da kripto para borsalarının yasası çıktı. 2020’den beri kripto para borsaları devletten lisans almak zorunda.
Avustralya
Kripto para borsaları 2018’den bu yana mali kabahatlerle çaba ünitesi AUSTRAC’tan müsaade almak ve kuruluşun kurallarına uymak zorunda. 2019’da Avustralya’nın sermaye piyasası düzenleme kurumu ASIC tarafından başlangıç halka arzları (ICO) ve kripto para ticaretine ait kurallar yayınlandı.
Japonya
2018’de yaşanan kripto para borsası Coincheck’e yönelik gerçekleşen 530 milyon dolarlık hacker soygunu sonrasında Japon Finansal Hizmetler Ajansı FSA (Japonya’nın BDDK’sı) müdahale ederek sıkı kurallar getirdi. Borsalar FSA’dan müsaade almak zorunda.
Güney Kore
Güney Kore Finans Kontrol Kurumu FSS 2018 yılında kripto para borsalarının hesaplarını tutan bankalara yönelik sert kurallar getirdi. 2020’de kripto para borsalarına FSS’den lisans alma yükümlülüğü getirildi.
Çin
Kripto para kurmak resmen yasak lakin yabancı borsalar ülkede faaliyet gösteriyor.
Hindistan
Hint Merkez Bankası 2018’de bankaların kripto paralarla süreç yapmasını yasaklamıştı. Banka tıpkı yıl kripto para borsalarına müsaade vermediğini ve süreçlerinin yasadışı olduğunu da açıklamıştı lakin Hindistan anayasa Mahkemesi 2020’de bu yasağı iptal etti.
İngiltere
2021 başında bu yana kripto para borsaları ve yatırım şirketleri Finansal İdare İdaresi’nden (FCA) müsaade almak zorunda. FCA’nın yayınladığı kurallara nazaran kripto para kuruluşları kara para aklama üzere mali cürümlerle ilgili kurallara da uymak zorunda.
Avrupa Birliği
Uygulamalar ülkeden ülkeye değişiyor. Geçen yıl kripto para borsalarına Avrupa Birliği’nin kara para aklama direktiğine uyma mecburiliği getirildi.
Almanya
2020 başında kripto paralarla ilgili yasal düzenleme yapıldı. Bankacılık kanununa kripto varlıkları tanımlayan husus eklendi. Tıpkı yasaya eklenen unsurla kripto para saklama hizmeti yasal olarak tanımlanmış oldu. Kripto para saklama hizmeti veren kuruluşlara (Borsalar da dahil) lisans alma yükümlülüğü getirildi.
Estonya
Kripto paralar konusunda en faal ve bu alanı maddelerle en erken düzenleyen ülkeler ortasında. Kripto para borsaları 2017’den bu yana sıkı yasal mevzuat kapsamında faaliyet gösteriyor. 2020’de bine yakın kripto para borsası ve kuruluşunun lisansı, gerekli kurallara ahenk sağlamadıkları gerekçesiyle iptal edildi. Finansal Kontrol Yönetimi, kripto para kuruluşlarını denetliyor.
