Şebnem TURHAN
Merkez Bankası’nın siyaset faizini düşük düzeylerde tutarak üst üste alınan makro ihtiyati tedbirlerle hem piyasa faizlerinin artırılıp hem de kredi büyümesinin denetim altına alınma eforları 10 Haziran haftası bilgilerine nazaran çok da başarılı olmuş görünmüyor. Başta ticari kredi faizleri olmak üzere konut kredisi faizi hariç Merkez Bankası bilgilerine nazaran 10 Haziran haftasında bir evvelki haftaya nazaran tüm kredi faiz oranları yükseldi. Muhtaçlık kredisi faizi yüzde 30,65 ile 4 ayın tepesine çıkarken taşıt kredisi faizleri yüzde 25,03 ile nisan sonundan bu yana en yüksek düzeyinde. Ticari kredi faizleri ise yüzde 24,71 ile yılın en yüksek ikinci düzeyine tırmandı.
Haziranın ikinci haftasında TL’deki bedel kaybının sürat kazanmaya başlamasıyla başta Hazine ve Maliye Bakanlığı olmak üzere Merkez Bankası ile Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) yeni adımlar attı. İktisat idaresi finansal istikrar sağlanması için TL varlıkları özendirme ve yabancı para varlıklara TL cinsi ek karşılık ayrılmasıyla caydırmayı amaçlayan ataklarda bulundu. Ayrıyeten ticari kredilerdeki zarurî karşılık oranı iki katına yükseltildi, banka ve sigorta muameleleri vergisi artırıldı. Kredilerin de vadeleri azaltıldı.
Mevduat faizleri de yükseliyor
Tüm bu atılımlar hem kredi hem de mevduat faizlerinde istikametin üste çevrilmesine neden oldu. Bankaların TL mevduat faizleri 10 Haziran haftasında ortalama olarak bir evvelki haftaya nazaran 29 baz puan artışla yüzde 16,08’e çıkarken, dolar mevduat faizi 2 baz puan artışla yüzde 1,61’e ve Euro mevduat faizi 18 baz puan artışla yüzde 0,87’e yükseldi.
Bankaların mevduat faizleri büyüklüğe nazaran yüzde 23’ün bile üzerine çıkıyor. Ticari kredi faizleri de ortalamada yılın en yüksek ikinci düzeyine çıksa da rotatif kredilerdeki faiz oranları yüzde 50’ye dayandı.
Yüksek enflasyon etkiliyor
Kredi faizleri bu türlü yüksek seyrederken kredi büyüme suratları ise ivme kaybetmiyor. Toplam kredi büyümesi kur tesirinden arındırılmış olarak 10 Haziran haftasında yüzde 31 büyüme gösterirken bu yılın başından bu yana kesintisiz artışını sürdürdü. Tüketici kredi büyümesi de 10 Haziran haftasında kur tesirinden arındırılmış olarak yıllık yüzde 27,1, ticari krediler ise yüzde 28,3 büyüme gösterdi. Bilgiler ne ticari kredi büyüme suratında ne de tüketici kredisi büyüme suratında alınan makroihtiyati tedbirlere karşın yavaşlama olmadığını ortaya koyuyor.
Hem kredi faizlerinin hem de kredi büyüme suratının artması tıpkı anda yaşanıyor. Analistler her ne kadar bankaların kredi maliyetleri artırılsa krediye erişim zorlaştırılsa bile yüksek enflasyon ortamında işletme sermayesi gereksiniminin ticari kredilerde büyüme suratının yavaşlamasının engellediğini belirtti. Tıpkı biçimde tüketici kredilerindeki büyümede de yüksek enflasyonun tesiri büyük. Alım gücü epeyce azalan tüketiciler yüksek faize karşın kredi talebini artırmaya devam ediyor.
Ticari kredilerin büyüme suratında 13 haftalık yıllıklandırılmış ve kur tesirinden arındırılmış olarak bakıldığında 10 Haziran’da yüzde 49,9’luk artış olduğu görülüyor. 29 Nisan haftasında yüzde 56 ile yılın en yüksek büyüme suratına ulaşan 13 haftalık yıllıklandırılmış kur tesirinden arındırılmış büyüme suratı ard arda alınan makroihtiyati önlemlerin akabinde haftalık yüzde 47,1 artışa kadar gerilemişti. Lakin haziranın birinci haftasıyla birlikte tekrar istikamet üste çevrildi. Toplam kredi büyümesi ise 10 Haziran haftasında 13 haftalık yıllıklandırılmış ve kur tesirinden arındırılmış olarak yüzde 56,3 düzeyine yükselmiş durumda. Bu toplam kredi büyümesinde yılın en süratli haftasının yaşandığını gösteriyor.
Kamu bankaları büyüme suratında özeli bu yıl birinci sefer geçti
Kamu ve özel bankalarda kredi büyümesinde ise yine eşitlik sağlandı. Bu yılın başından bu yana kamu bankaları kredi büyümesinde özel bankaların gerisinde kalıyordu. 13 haftalık yıllıklandırılmış kur tesirinden arındırılmış kredi büyümesi suratı kamu bankalarında 10 Haziran itibariyle yüzde 56,8 oldu. Özel bankalarda ise yüzde 55,8 olarak hesaplandı. Kamu bankaları bu yıl birinci sefer büyüme suratında özel bankaları geçti. Özel bankalarda haftalık olarak nisan sonunda yüzde 61’i aşan kredi büyümesi yaşanmıştı. O periyotta kamu bankalarındaki kredi büyüme suratı yüzde 45 düzeylerinde bulunuyordu. Kamu bankalarında ticari krediler kurumsal kredi kartları hariç yüzde 53,3 büyürken tüketici kredileri ise arındırılmamış olarak yüzde 60,2 arttı. Özel bankalarda da tüketici kredileri arındırılmamış olarak yüzde 60,8 büyüme gösterirken ticari krediler 13 haftalık yıllıklandırılmış ve kur tesirinde arındırılmış olarak yüzde 46,9 büyüdü. Kamu bankaları 10 Haziran haftasında özel bankalardan ticari kredi büyümesinde ayrıştı.
