Japonya’da Nara kentinde katıldığı seçim kampanyası etkinliğinde silahla vurularak öldürülen eski Başbakan Shinzo Abe, ülke tarihinde bu vazifede en uzun müddet kalan isim olmuştu.
Abe, 2012-2020 devrinde 7 yıl 8 ay boyunca başbakanlık vazifesini yürüterek, ülkenin yakın tarihine damga vurmuştu.
İki yıl evvel sıhhat münasebetlerini göstererek istifa eden Abe, hala iktidardaki Liberal Demokrat Parti’de (LDP) ve Japonya siyasetinde tesirli bir isim olarak görülüyordu. Hakikaten vefatına yol açan hücum sırasında Abe, Nara kentinde LDP’nin milletvekili adayının seçim kampanyası etkinliğinde konuşma yapıyordu.
Japonya’nın en nüfuzlu ailelerinden geliyor
Abe, 21 Eylül 1954’te Japonya’nın başşehri Tokyo’da dünyaya geldi. Hem anne hem de baba tarafından dedeleri, İmparatorluk Japonyası’nda ve savaş sonrası yıllarda siyasi ve ekonomik nüfuza sahip isimlerdi.
Baba tarafından dedesi Abe Kan, ülkenin güneyindeki Yamaguchi kentinde toprak sahibi bir aileye mensuptu. Kan, İkinci Dünya Savaşı sırasında Temsilciler Meclisi’nde yer aldı.
Abe’nin babası Abe Şintaro da 1958 ve 1991 ortasında uzun yıllar Temsilciler Meclisi üyesiydi. Bu devirde Kabine Baş Sekreteri, Memleketler arası Ticaret ve Sanayi Bakanı ve Dışişleri Bakanı olarak farklı hükümetlerde yer alan Şintaro, İkinci Dünya Savaşı’nda kamikaze pilotu olmak için istekli oldu ama eğitimini tamamlamadan savaş sona erdi.
Abe’nin anne tarafından dedesi Kişi Nobusuke ise İkinci Dünya savaşı yıllarında Japonya’nın işgal altında tuttuğu Çin topraklarının ve Mançurya bölgesinin kukla idaresinin fiili ekonomik idarecisi pozisyonundaydı. Savaş sırasında Mühimmat Bakan Yardımcısı olarak da misyon yapan Kişi, savaş sonrasında Japonya’yı işgal eden ABD tarafından “A-sınıfı savaş suçlusu” olarak yargılandı ve hapsedildi.
Kısa müddet sonra işgalcilerin siyaset değişikliği ile hür bırakılan Kişi, 1955’te Japon siyasetinde sağ muhafazakar kanadı temsil eden, Abe’nin de üyesi olduğu Liberal Demokrat Parti’nin kurucuları ortasında yer aldı, 1957-1960 devrinde bu partinin iktidarında başbakanlık yaptı.
Eğitim, iş ve siyaset hayatı
Shinzo Abe, birinci ve orta okul ile liseyi Tokyo’daki Seikei Özel Okulları’nda tamamladı. Birebir okul kümesine ilişkin özel üniversitenin siyaset bilimi kısmından 1977’de mezun oldu. Akabinde ABD’ye giderek Güney Kaliforniya Üniversitesi Siyaset, Planlama ve Kalkınma Fakültesi’nde eğitim gördü.
Üniversite eğitiminin akabinde 1979’da Kobe Çelik Şirketi’ne giren Abe, 1982’ye kadar burada çalıştı. Şirketten ayrıldıktan sonra siyasette yardımcı roller üstlenen Abe, Dışişleri Bakanı’nın idari asistanlığını, LDP Genel Kurulu Lideri’nin Özel Sekreterliğini yürüttü.
Savaş sonrası devirdeki en genç başbakan
Abe, birinci defa 1993’te düzenlenen genel seçimlerde LDP’ten Temsilciler Meclisi’ne girdi. 2005’te Koizumi Junichiro tarafından Kabine Baş Sekreterliği’ne getirildi. 2006’da Koizumi’nin istifası üzerine başbakanlık vazifesini üstlenen Abe, Japonya’nın savaş sonrası periyottaki en genç, savaş sonrası doğan birinci başbakanı oldu.
Abe, bir yıl sonra bağırsak iltihabı rahatsızlığını münasebet göstererek başbakanlıktan istifa etti. 2020’de de birebir sıhhat sorunu nedeniyle misyonu bırakacaktı.
Hastalığı atlattıktan sonra Abe, 2012’de LDP Genel Lideri seçilerek tekrar siyasete döndü. Birebir yıl LDP’nin seçim zaferinin akabinde Abe’nin kesintisiz hükümet başkanlığı periyodu başladı.
Abe’nin 2012’deki seçim zaferini 2014 ve 2017’dekiler izledi. Abe, 2020’de vazifesi bırakana dek “Japonya’da başbakanlık koltuğunda en uzun müddet oturan isim” olarak tarihe geçti.
Siyasette muhafazakar, iktisatta liberal çizgi
Zaman vakit “aşırı sağ” olarak tanımlanan, “Nippon Kaigi” (Japon Konferansı) ismiyle bilinen muhafazakar milliyetçi çizgideki kuruluşun üyelerinden Abe, Japonya’nın yakın tarihine, İkinci Dünya Savaşı sırasındaki savaş hatalarına karşı “inkarcı” tavır takınan siyasi tezlerin destekçilerindendi.
Abe, Japon Anayasası’nın saldırmazlığını öngören “pasifist” 9 unsurunun kaldırılmasını, Japon silahlı güçlerinin öz savunma hedefi dışından güçlendirilmesini savunanlardandı.
Dış siyasette Kuzey Kore’ye karşı sert tavır izlenmesi, Çin’e karşı Tayvan’ın bağımsızlığının desteklenmesini, Japonya’nın Doğu Çin Denizi ve Japon Denizi’ndeki egemenlik tezlerinin korunmasını savunan Abe, başbakanlığında bu istikamette siyasi telaffuzlara başvurmaktan kaçınmıyordu.
Abe’nin dış siyaset çizgisi, başta Çin olmak üzere bölge ülkeleri ile yer yer tansiyonlara sebep oluyordu. Abe’nin vazifeden ayrıldıktan sonraki telaffuzları dahi Çin sözcülerinin sert karşılıklarına bahis oluyordu.
“Abenomics”
Ekonomide ise liberal çizgiyi benimseyen Shinzo Abe’nin mali genişlemeye dayalı para siyaseti, teşvikler ve yapısal ıslahatlar, 1990’lardan itibaren stagflasyona ve sakinliğe saplanan Japon iktisadını canlandırmak üzere başvurduğu formüllerdi.
8 Temmuz’da Nara kentinde, LDP’nin milletvekili adayının kampanyasına takviye için yaptığı konuşma sırasında uğradığı silahlı atak sonucu hayatını kaybeden Abe’nin vefatıyla Japon siyasetinde bir sayfa kapandı.