Merve YİĞİTCAN
Finansman darboğazındaki gerçek kesim, başta Türkiye’nin yüksek CDS’leri olmak üzere, global emtia fiyatlarındaki artışın da tesiriyle ithalat ödemelerinde vade avantajını yitirdi. Türkiye’nin yüksek risk primi nedeniyle Türk alıcılara vade açamayan yabancı ihracatçılar vadeleri kısaltıp peşine dönmeye başladı. İçeride ise ticaretini canlı tutabilmek için tek dermanı malını satmak olan firmaların, müşterilerine daha uzun vade açma eğiliminde olduğu öğrenildi. Mevzuyla ilgili DÜNYA’ya konuşan iş dünyası temsilcileri, kaynak ezası yaşayan işletmelerin peşine dönen ithalat ödemeleri nedeniyle nakit akışlarını direktörün çok daha fazla zorlaştığında hemfikir.
Eroğlu: Yabancı vade vermek istese de sigorta müsaade vermiyor
TOBB Plastik, Kauçuk ve Kompozit Sanayi Meclis Lideri Yavuz Eroğlu, ithalat ödemelerinin peşine dönmesinin esas nedeninin Türkiye’nin 800 puanı aşan CDS’leri olduğuna dikkat çekerken, gelinen noktayı şöyle tanım etti: “Yurtdışındaki firmalarının Türk firmalarına vade tanırken uyguladıkları metotlar var. Birincisi, bankacılık dalından sizin verdiğiniz garantilerle vade yapıyorlar. Gidiyorsunuz onlara bir akreditif açıyorsunuz. Natürel burada CDS’ler devreye giriyor. Yüksek CDS’lerden ötürü vadeyi düşürüyorlar. İkinci bir metot daha var. Yabancı ülkelerle ithalatımızda o firma bizi kendi ülkesindeki ihracat bankasına sigorta ettiriyor. Firmanın sigortasıyla da vadeli halde malını bize gönderiyor. Artık o ihracat bankası diyor ki, ‘biz Türkiye’ye o kadar vade vermeyiz.’ Yani o yabancı firma vade vermek istese de veremiyor.” Eroğlu’na nazaran, iç piyasada vadelerin uzamaya başlaması da ithalat ödemelerinin peşine dönmesiyle ilişkili. Eroğlu, “Firma, yurtdışından kısa vadeli malını almak zorunda kalıyor, içeride krediye ulaşım zorlaştı. Tek dermanı ise malını satmak… Malını satmak için de vade tanıması gerekiyor” diyerek firmaların içinde bulunduğu açmazı özetledi.
Önel: Firmalar sermaye yükünü birbiri üzerine yüklüyor
İstanbul Tüccarlar Kulübü (İTK) Lideri İlker Önel de Türkiye’nin yüksek CDS primlerinin şirketlerin dışarıdaki kredi kullanımları için maliyetleri yükselttiğini, tıpkı vakitte vesaik ve vadeli akreditif üzere mal ve hizmet alışverişini peşine çevirerek işletme sermayesi zayıfl ayan işletmelere ek bir yük daha oluşturduğuna işaret etti. Önel, şöyle konuştu: “Pandemi sonrası 2022 yılının birinci çeyreği bilhassa talep manasında global manada yaşanan yükseliş, tam düzelmeyen tedarik zinciri ezaları ve bilhassa ülkelerin gevşek para siyaseti tüm ülkelerde enflasyon oranlarını son 40 yılın en yüksek sayılarına ulaştırdı. Bizim tarafımızda bilhassa ekim ayından itibaren faiz indirim süreci enflasyonu rekor düzeylere çıkarırken bilhassa CDS primini 850 civarına yükseltmesi memleketler arası piyasalarda risk primimizin yükselmesine ve şirketlerin dışarıdaki kredi şartlarında maliyetlerinin artmasına neden oldu. Bunun yanında vesaik ve vadeli akreditif üzere mal ve hizmet alışverişini peşine çevirerek aslında işletme sermayesi zayıfl ayan işletmelere ek bir yük oluşturdu.”
İç piyasada ise makro ihtiyati önlemler çerçevesinde hem BDDK hem de Merkez Bankası’nın aldığı kararların işletmelerin kredibilite kabiliyetini zayıfl attığına işaret eden Önel, “Bu durum da maalesef mal ve hizmet alışverişlerinde vade müddetini pandemi evvelki şartlara döndürmüştür. Şu an yeniden işletmeler birbirilerinin üzerine sermaye yükünü eklemeye başladılar” dedi. Önel’in verdiği bilgiye nazaran, vade müddetleri dokumacılık ve plastik üzere kesimlerde 8-12 ay, besin dalında ise 4-6 ay civarında oluşmaya başladı.
Akyüz: Nakit akışı sıkışıklığımız arttı
Geçmiş periyotlarda İstanbul Kimyevi Unsurlar ve Mamulleri İhracatçıları Birliği’ne başkanlık yapan Akyüz Plastik İdare Konseyi Lideri Murat Akyüz, firmaların birçoğunun kendi ellerinde olmayan nedenlerden ötürü ithalatta peşin ödeme talepleriyle karşı karşıya kaldığını söyledi. Akyüz, “Siz Türkiye’de ne kadar güçlü olursanız olun ülkenizin notu sizi bir yere götürüyor. Bizim burada bir riskimiz var. Bundan ötürü da iş yaptığımız yabancı tedarikçiler peşine dönüyorlar. Örneğin evvelce 90 gün vade ile ödüyorsanız, artık ‘yüzde 30’unu peşin gönder, kalanını evraklar hazır olunca tamamla’, diyorlar. Bu manada önemli eza yaşanıyor. Bu durum nakit akışı sıkışıklığını da arttırıyor. Bulamadığımız finansman da bu sıkışıklığı artırıyor” diye konuştu.
“Hammadde almak için önden ödeme yapıyoruz”
Jumbo Genel Müdürü Sami Hotak da Rusya-Ukrayna savaşının bölümde yarattığı hammadde krizini hatırlatarak, “Ukrayna hem nikel hem de porselen hammaddesi zenginleştirilmesi konusunda çok âlâ bir tedarikçi. Polonya’da ise çok başarılı cam tedarikçilerimiz var. Son periyotta yaşanan olaylar karşısında o bölge ile olan çalışmalarımızda kesintilere neden oldu. Kısa vadeli yaşanan bu düşünceyi mevcut stoklarımızla çözdük. Lakin gelinen noktada hammadde tedarikçilerine önden ödeme yaptığınız takdirde eser veriyorlar. Evvelce taksit yahut vade yaparken artık peşin ve önden verirseniz hammaddeyi alabiliyorsunuz. Bu da işletme sermayesine önemli bir yük getiriyor” sözlerini kullandı.
Emtia fiyatlarındaki artış da peşin ödeme beklentisini artırdı
Türkiye’nin yüksek CDS’lerinin yanı sıra global emtia fiyatlarındaki artışlar ve hammadde tedarikinde yaşanan sorunlar da ithalat ödemelerinin peşine dönmesine neden olan yan faktörler olarak dikkat çekiyor. TOBB Hazır Giysi ve Konfeksiyon Bölüm Meclisi Lideri Erdem Fayat, emtiaya döviz bazında da artırım gelmesi nedeniyle yabancı firmaların satışlarını kısa vadeli ya da peşine dönmelerine neden olduğunu söylerken, “Onlar da çabucak malını satıp yerine yenisini koyabilmek için peşin ya da kısa vadeli ödeme istiyor. Tedarik zinciri nedeni ile malını tekrar yerine koyamama kaygıları var. Fakat bizim dalımız için şimdilerde emtia fiyatlarında da düşüşler var. Münasebetiyle peşin ödeme eğilimi yavaşlayabilir” diye konuştu.
Rusya’dan sonra en yüksek CDS primi Türkiye’de
Kredi risk primi olarak anılan “CDS”, Credit Default Swap’ın kısaltılmış hali. CDS, rastgele bir ülke hazinesine ya da şirketine borç verirken o borcun geri ödenmemesi ihtimaline karşı alınan sigorta poliçesine deniyor ve ekseriyetle rastgele bir b orsa düzenlemesine tabi olmayan piyasalarda süreç görüyor. Güçlü iktisatların CDS primi düşerken ödeme zahmeti çekebileceğine inanılan ülkelerde bu prim yükseliyor. 28 Haziran itibariyle CDS’i en yüksek ülke 13 bin 775 CDS primiyle Rusya. Bu ülkeyi 803 CDS primiyle Türkiye, 284 ile Brezilya, 166 Meksika, 165 ile Yunanistan izliyor.
