ÇAĞLAR KUZLUKLUOĞLU – BLOOMBERG HT ARAŞTIRMA
Tam 6 yıl evvel; 2016 yılının 23 Haziran Perşembe günü Birleşik Krallık’ta seçmenler, ülkenin Avrupa Birliği üyeliğine yönelik referandumda sandığa gitmiş ve sandıktan yüzde 51,9 ile “AB’den ayrılma” tarafındaki oylar galip çıkmıştı. Birebir yıl ABD’nin 58. Başkanlık Seçimleri’nde Demokrat Aday Hillary Clinton ile yarışan Cumhuriyetçi Aday Donald Trump yüzde 54,9 ile ipi göğüslemişti. 2022’de birinci yarının bitimine yaklaşırken, 23 Haziran gününün yeniden perşembeye denk geldiği hafta; kıymetli petrol ihracatçısı Kolombiya’da seçimin 2. tipinde yüzde 99,88’i açılan sandık sonuçlarına nazaran Tarihi Pakt Koalisyonu’nun solcu adayı Petro’nun, yüzde 50,46 ile en çok oyu alarak Kolombiya’nın 60. Cumhurbaşkanı olmaya hak kazandığı haberi ile başladı.
Dotcom Balonu olarak anılan ve “milenyum” şimdi başlarken, tıpkı 2022’de Rusya’nın Ukrayna’yı Şubat sonu – Mart başı işgale giriştiği, Kovid’in 2020’de global çapta kapanmalara neden olduğu vakitlerde patlak veren, teknoloji paylarındaki çöküşün dünyaya yayıldığı deneyim ile start alan 2000’lerin birinci çeyreği; finansal ve ekonomik olduğu kadar siyasi ve toplumsal manada da iz bırakan gelişmelere sahne oldu. 11 Eylül Atakları, Arap Baharı, global terör olayları ve bölgesel çatışmalar ile akabindeki göç dalgaları, global ekonomik gelişmelerle birlikte tüm dünyayı biçimlendirirken; gelişmiş ve gelişmekte olan büyük ekonomilerde kıymetli değişimler gözlendi.
2008 Global Finans Krizi ve gelişen ülkelerin yükselişi
Dotcom Krizi ve 11 Eylül Saldırıları’nın tesirleri şimdi tam manasıyla dinmeden, 2000’lerde bilhassa Çin ve Hindistan üzere gelişen ülkelerin artan talebi ile yükselen emtia fiyatları ve zayıflayan ABD dolarının öne çıktığı esnada, ABD’de konut piyasasından evvel ülkeye akabinde tüm dünya finansal sistemine sıçrayan kriz başta gelişmiş ülke ekonomilerini sakinliğe sürükledi. Gelişmiş ülkelerin içine girdiği sakinlik, gelişen ülkeleri etkilese de yeniden Çin ve Hindistan başta olmak üzere gelişen ülke bazlı hareketlenen ekonomik aktivite 2010’larda bu ülke kümesini yükselen öge haline getirdi. Ortaya çıkan görünüm, piyasa hareketlerinde de yansıma bulurken; 2010’ların başında MSCI Gelişen Ülkeler Endeksi, MSCI Gelişmiş Ülkeler Endeksi’ne oranla besbelli oranda tırmanış kaydetti ve gelişen ülke varlıkları cazibeleri ile öne çıktı.
Gelişmiş ülkelerde ekonomik görünüm ve global jeopolitik riskler
2010’lu yıllar Arap Ülkeleri’nde toplumsal hareketlilikler ve “Arap Baharı” ismi verilen siyasal gelişmelere de sahne olarak başlarken, Rusya’nın yeniden bir Mart ayında Kırım’ı işgal etmesi ile 2014’ten itibaren jeopolitik gündem daha da hareketlendi. Bu devirde başta ABD ve Euro Bölgesi’nde merkez bankalarının 2008 Krizi’nden itibaren izlediği genişlemeci para siyasetlerine rağmen, düşük ekonomik aktiviteye bağlı olarak zayıf büyüme performansı ve maksat enflasyon oranlarının altında seyir izlendi. Her ne kadar Fed, 2013’te nakdî genişlemeyi kısmaya dönük yeni bir sayfa açtıysa da gelişen ülke varlıklarında daha da göz önüne çıkan kırılganlıklar nüansı bir yana “genişleme” teması varlığını korudu. Artan göç hareketleri ve cılızlaşan ekonomik performans bilhassa AB ülkelerinde siyasi ortamın hareketlenmesine neden oldu. Avrupa’daki borç krizi ile Yunanistan’da Syriza ve İspanya’da Podemos üzere sol aktörler, bu durumun göze çarpanları oldular. Periyodun AMB Lideri Draghi’nin borç yükü tartısına dair “ne gerekiyorsa yapacağız” çıkışı ve akabinde görülen sert düşüşler akıllarda yer etti. ABD’de de Barack Obama periyodunun sonuna yaklaşılırken iktisadi ve diplomatik hususlar siyaset yerini biçimlendirmeye başladı. 2016 yılında beklentilerin aykırısı biçimde; Brexit oylaması sonucunda İngiltere’nin AB’den ayrılma süreci başlarken, ABD’de de Donald Trump ülkenin yeni lideri seçildi.
Ticaret savaşı, global pay rallisi ve politik zemin
Brexit ve Donald Trump’ın ABD Lideri seçilmesinin akabinde, ABD-Kuzey Kore nükleer gerginliği ve ABD-Çin ortasındaki global çapta tesirleri gözlemlenen ticaret savaşına rağmen; riskli varlıklar dahil olmak üzere tüm dünya pay piyasalarında 1 yıla yakın süren bir ralli izlendi. Piyasalardaki bu duruma rağmen, 2015’ten itibaren bilhassa Avrupa’da yaşanan terör olayları, ülkelerin seçim arenalarında yükselen milliyetçilik ve korunmacılık temalı siyasi hareketleri öne çıkardı.
Gelişen Ülkelerin kırılganlıklarının belirginleşmesi ve Kovid-19
Gelişen ülkeler nezdinde de en besbelli örnek olarak; Brezilya’da 10 yılı aşkın müddettir iktidarda olan Emekçi Partisi, yaşanan bir grup gelişmeler ve zayıflayan ekonomik görünüm sonucunda yerini korunmacı ve milliyetçi siyasetleri savunan Jair Bolsonaro idaresindeki hükümete bıraktı. Benzeri görüntü başta Macaristan ve Polonya olmak üzere farklı gelişen ülke kümelerinde sürüyor ya da görülüyordu. Gelişen ülkeler içerisinde yer alan Güney Amerika ülkelerinin birçoğu, 2008 Global Krizi öncesi ve sonrasıdaki siyasal iklimlerinde on yıllık süreç içinde büyük değişimler yaşadılar. 2000’lerin başında, 90’lı yıllarda global piyasalara entegrasyon ve enflasyonist görünüm tecrübesi yaşayan Güney Amerika ülkelerinde yükselen sol hükümetler başa gelmiş ve “Pembe Kuşak” ismi verilen bu dalga 2010’ların ortasına kadar sürmüştü.
Kovid-19’un tüm dünyada yarattığı tesir, evvelden var olan toplumsal ve ekonomik dengesizlikleri hem global hem de ulusal manada derinleştirirken, Güney Amerika’da 2020’den itibaren siyasi gelişmeler de dikkat cazip biçimde takip ediliyor. Peru, Arjantin, Nikaragua ve Bolivya’yı takiben Şili, Honduras ve son olarak Kolombiya’da solun zaferi olarak çıkan sonuçlar; hem gelişen ülkeler perspektifinde hem de Pembe Nesil geçmişine atfen geleceğe dönük senaryoları çeşitlendiriyor. Brezilya’da da yaklaşan seçimler, bilhassa pandemi sürecinde izlediği siyasetlerle eleştirilen ve Tropiklerin Trump’ı olarak anılan Bolsonaro için güçlü geçecek üzere görünüyor. Gelişmiş bir Avrupa Ülkesi olan Fransa’da, 2017’de çok sağı bloke etme ismine öne çıkarak seçimleri kazanan ve 2022’de tekrar ipi göğüsleyen Emmanuel Macron’un partisi dünyayı meşgul eden hususların gündemde olduğu ortamda Ulusal Meclis’te çoğunluğu kaybederken; Jean Luc-Melenchon’un sol hareketi burada da ikinciliği elde etti. Başta ABD ve farklı bir ekip gelişen ülkelerde yaklaşan seçimler, yaygın ve kalıcı hale gelen enflasyon ve artan düşük büyüme baskısı karşısında önümüzdeki devirde yaşanacak gelişmeleri geçmişte olduğu üzere kritik hale getiriyor. Brexit’in 6. yılı geride kalırken İngiltere’de de bilhassa düşen ömür standartları, kamuoyundaki yükünü giderek artırıyor.
