Leyla İLHAN
Kira artışlarına getirilen yüzde 25’lik hudut 10 Haziran’da uygulamaya girdi. 1 Temmuz 2023 yılına kadar sürecek düzenlemenin haziranda başlaması nedeniyle ikinci kere kapsama girmek istemeyenlerin haziranda müddeti gelen yeni kira kontratlarını 2 Temmuz’a erteliyor. Ayrıyeten birtakım mesken sahiplerin ticari ünitelerde olduğu üzere konutta da hava parası talep etmeye başlarken, gayrimenkullerini daha yüksek fiyatla kiraya vermek için mevcut kiracıyı tahliye etme yoluna gidiyor. Uygulamayla birlikte kayıtdışılığın artacağı, mahkemelerdeki kiracı mesken sahibi davalarının ağırlaşacağı uyarısı yapılıyor.
“Hava parası devreye girdi”
Düzenlemenin 10 Haziran’da başlayıp 2 Temmuz 2023’de bitecek halde uygulandığını söyleyen İstanbul Emlak Brokerları Kooperatifi (İSTEB) İdare Konseyi Lideri Ulvi Özcan, “Dolayısıyla artık girenler gelecek yılda yüzde 25 oranıyla mutabakat yapacak. Bu nedenle yeni kontratların gelecek yıl da yüzde 25’ten etkilenmemesi için 2 Temmuz’a erteliyorlar” dedi. Ayrıyeten işyerlerinde olduğu üzere hava parası üzere uygulamaların da devreye girdiğini anlatan Özcan, “Tahliye taahhütnameleri üzere uygulamalar daha fazla uygulanıyor. Bu yapılması gereken bir şeydi. Lakin tek bir konuttan geliri olanların bu kapsamda kalmasının günahı ne. Bu nedenle düzenleme önü ardı düşünülmeden yapılmış” diye niteledi. Sınırlamadan ötürü artık kiranın yeterli bir yatırım olmadığını düşünenlerin konutunu satışa çıkaracağını, bunun da satılık konut sayısını artacağını lisana getiren Özcan, “Ancak bu konutlar da yüksek fiyattan satılacağı tekrar yüksek sayıdan kiraya verilecek. Hasebiyle bu da kira problemine tahlil olmayacak. Konutlarını satanlar ise Portekiz üzere ülkelere gidip mesken satın alacak. Şimdiden bunu duymaya başladık” dedi.
“Bu iş 3’üncü sayfa haberlerine kadar gider”
Uygulamayı kıymetlendiren TURYAP Genel Müdürü Kemal Karadağ da, alandaki emlakçılarla konuştuklarında düzenlemenin uygulanabilir bulunmadığını söyledi. “Düzenlemeye tahminen kiracısından mutlu olan uygun niyetli bir kesim onay verecek, lakin büyük kısım artış için ne yapabilirim çabası verecek” diyen Karadağ, “Kira tespit davalarında artışa neden olacak. Görece kendini güçlü bulan, ‘ben korkuturum, taciz ederim’ formunda kendinde hak bulanlar nedeniyle 3’üncü sayfa haberlerine kadar bu iş gidebilir” dedi.
Mülk sahiplerinin mağdur olmamak ismine kayıt dışı paralarla mağduriyetini gidermeye çalışacağına dikkat çeken Karadağ, “Ev sahipleri resmi olarak yüzde 25 artırıp, geri kalanını kayıt dışı alacak. Kiracı da ‘kayıt dışı şu kanaldan ödemeler yaptım’ deyip dava yoluna gidebilir. Mahkemelerdeki kira davaları artacak. Hasebiyle mevcut ekonomik koşullarda bu düzenleme tek başına bir tahlil olmayacak. Daha büyük kamusal meselelere yol açacak” yorumunda bulundu. ‘Kiracıyla uğraşmak yerine konutumu satar, paramı alıp döviz, altın yatırım yaparım, kur muhafazalı hesaba koyarım’ diyenler olacağını kaydeden Karadağ, lakin bunların sayısının açılan çekişmeli davalar kadar ağır olmayacağını söyledi.
Gayrimenkul Hukuku Derneği Lideri Avukat Ali Güvenç Kiraz da, uygulamanın hukuksal boyutlarını anlattı. Borçlar Kanununun 344. Unsurunu süreksiz husus ile değiştiren düzenlemesi ile TÜFE 12 aylık değişim oranı yerine 10.06.2022- 01.07.2023 ortasında kira artış oranının yüzde 25 olacağını kaydeden Kiraz, “Mevcut kontratı devam eden kiracılar açısından 10 Haziran ve 30 Haziran ortasında yenileme periyodu gelmiş tüm kiracılara iki kere yüzde 25 tavan sınırlaması uygulanacak. Bu çok büyük bir eşitsizlik. Acilen yeni bir düzenleme yapılarak kanunun yürürlük tarihi birinci konuşulduğu üzere 01.07.2022-01.07.2023 olmalıdır” diye konuştu. 2023 yılının 1 Temmuz’una kadar yenileme devri gelmiş tüm kiracıların yüzde 25, sonrasında uzama periyodu gelmiş tüm kiracıların ise TÜFE 12 aylık değişim oranı kapsamında artıracaklarını kaydeden Kiraz, “Bu noktada herkes ne biçimde hangi devirde artış yaparsa yapsın 2024’te artık eski uygulama biçimi olan TÜFE 12 aylık değişim oranı kapsamında artış yapacak” dedi.
İlanlar yüzde 2 azaldı, kiralar yüzde 1 arttı
Emlakjet Genel Müdürü Tolga İdikat, yıllık kira mukavelesi artırım oranına üst limit getiren açıklamadan bu yana kiralık ilan adetlerinde kısa müddette yüzde 2 azalma gözlemlediklerini söyledi. “10 Haziran’dan bu yana kiralık ilanlarda görülen azalmanın mülk sahiplerinin kiralık ilanlarını geri çekmesi olarak kıymetlendirmek mümkün” diyen İdikat, şöyle konuştu: “10-14 Haziran ortasında Türkiye’de ortalama talep edilen kiralık konut fiyatlarında sırf birkaç günde yüzde 1’lik artış görülüyor. Hasebiyle yeni regülasyon konut sahiplerini kiralama fiyatlarını belirlerken daha yüksek meblağları talep etmeye yönlendirebilir. Lakin şimdilik mülk sahiplerin satma ve kiralama kararlarını askıya aldı üzere görünüyor. Mülklerin fiyatlarını belirlemek için piyasayı gözlemlediklerini kestirim ediyoruz” diye konuştu.
Konut sahiplerinden kiracılara tahliye davası
Gayrimenkul Hukuku Derneği Lideri Avukat Ali Güvenç Kiraz, mevcut düzenlemeden gayrimenkul sahiplerinin çok önemli biçimde rahatsız olduklarını söyledi. “Piyasa enflasyonunu yüzde 100’ün üzerinde, TÜFE oranı da yüzde 73 ve TÜFE 12 aylık değişim oranı da yüzde 39,33’ken, bu oranın neredeyse yarısının kira artırımına uygulanacak olmasını hem hakikat bulmuyorlar hem de Anayasaya alışılmamış görüyorlar” diyen Kiraz, “Bu noktada son 1 haftada çok önemli biçimde konut sahiplerinin kiracılarını tahliye etmek istediklerini görüyoruz. Bilhassa gereksinim sebebiyle tahliye münasebetine dayanıldığını ve hatta mülklerini kiracılı bir biçimde satarak yeni malike bu durumu devretmek istediklerini görüyoruz” dedi.
