Ege Üniversitesi (EÜ) Unsur Bağımlılığı, Toksikoloji ve İlaç Bilimleri Enstitüsü (BATI) Unsur Bağımlılığı Anabilim Kolu tarafından “Bağımlılıklar, Davranışsal Bağımlılıklar” bahisli söyleşi düzenlendi. Çevrimiçi olarak düzenlenen aktifliğin moderatörlüğünü Enstitü Müdür Yardımcısı ve Anabilim Kısmı Lideri Doç. Dr. Görkem Yararbaş üstlendi. Aktifliğe konuşmacı olarak Husus Bağımlılığı Anabilim Kolu Dr. Öğr. Üyesi Umut Kırlı, Öğr. Gör. İnci Derya Yücel ve Arş. Gör. Dr. Demet Havaçeliği Atlam katıldı.
Etkinliğin açılış konuşmasında insanların davranışsal bağımlılık konusundaki bakış açılarını kıymetlendiren Doç. Dr. Görkem Yararbaş, “Madde Bağımlılığı Anabilim Kısmı olarak, geleneğe dönüşmesini planladığımız bu söyleşiler aracığıyla farklı branşlardan akademisyenlerle birlikte bağımlılıkla ilgili mevzuları ele alacağız. Davranışsal bağımlılıklar, bağımlılığı algılayış biçimimizi temelden değiştiren, bizden uzak olan şey değil; herkesin her yerde bir halde deneyim edebileceği ya da yakınlarında görebileceği bir halini karşımıza çıkardı. Uğraş edilmesi gereken davranışsal bağımlılıklar, alandaki profesyoneller için durumun temelini anlamak ismine eşsiz bir fırsat. Beşerler açısından ise bu durum ürkütücü olduğu kadar merak uyandırıcı. Zira ekseriyetle insanların niyetlerine nazaran bağımlılık bir davranışla değil; çeşitli hususlarla oluyor. Bu nedenle nasıl bağımlı olunduğunu ya da hangi hususlara bağımlı olunduğunu merak konusu oluyor” dedi.
“Bağımlılık, yalnızca unsurlarla tetiklenen bir şey değil”
Bağımlılık kavramının sırf bedensel olarak değil; zihinsel olarak da meydana gelebileceğini tabir eden Doç. Dr. Yararbaş, “Aslında bağımlılığın beşere dair bir boyutu var. Yalnızca farmakolojik olarak bir unsur değil insanın beyninde var olan sistemlerin patolojik olarak çalışmasıyla ortaya çıkan bir fenomen. Bunu tetikleyen şey; dışarıdan bir unsur alımı olduğu kadar, beynimizin de yanlış hale getirdiği durumlar. Zira günlük hayatta sıkça yapılan sağlıklı ya da yararlı olan şeylerin şayet yapılma biçiminde bir değişiklik olursa, bu durumları beynimiz yanlış bir hale getirebilir. Bağımlılık beşere dair bir olay. Lakin biz bunu yıllarca topluma bir tehlike üzere sunduk. Hâlbuki bağımlılık, yalnızca hususlarla tetiklenen bir şey değil. Ben, kendi toplumumuz için bağımlılığı ve gerilimi kendinden başka, hayatın içinde denetim edilemeyen şeyler üzere görmenin de çok riskli olduğunu düşünüyorum” diye konuştu.
“Bağımlılık durumu hayat akışınızı etkiliyorsa bu hastalıktır”
Her bağımlılık cinsinin bedende benzeri tesirler oluşturduğundan tedavi sistemlerinin de emsal olduğuna dikkat çeken Dr. Öğr. Üyesi Umut Kırlı, “Aslında hepimiz, bir şeylere bir ölçü bağımlıyız. Bağımlılığın ana manası ile ortasındaki fark ve bizi hasta yapan durum, bağımlılığın hayatımızı etkileyecek düzeyde olmasıdır. Bir durum insanın hayat akışını bozuyorsa, hastalıktır. Davranışsal bağımlılıklar bu durumu daha da görünür hale getirmiştir. Ne yazık ki, bu devir en çok karşılaştığımız bağımlılık, kumar ve davranışsal bağımlılıkların içerisinde de teşhis sistemlerine birinci giren kumardır. Bu alışkanlığı internette oyun oynama bozukluğu ve kompulsif cinsel davranışlar takip eder. Davranışsal bağımlılıkta bedene dışarıdan giren bir unsur yoktur ancak dışarıdan bir uyaran girdiği için bedendeki tesiri neredeyse birebirdir. Bu nedenle hayli benzeri prensiplerle tedavi metotları uygulanmaktadır. Örneğin teknoloji bağımlılığında hastanın teknoloji kullanımının ülkü seviyeye nasıl getirileceği hastayla birlikte planlanmaktadır” dedi.
“Bağımlılığı tetikleyen birçok faktör var”
Bağımlılığın nasıl geliştiğine değinen Öğr. Gör. İnci Derya Yücel, “Davranışsal bağımlılıkların bireyin omurundaki gelişim seyrine baktığımızda, başlangıçta orta sıra gerçekleştirilen etkinlikler görürüz. Lakin bunlar vakitle bireyin hayatındaki en değerli etkinlikler haline gelir. Olumsuz his ve kanılardan kaçınmak ya da bir kümeye aidiyet muhtaçlığı duymak üzere nedenler de faal rol oynar. Bağımlılığı tetikleyen birçok faktör var. Başlarda keyif verici nitelikteki davranışsal potansiyeli olan davranış örüntüsü, vakitle bireyin rutini haline gelir. Bu süreçte bireyin toleransı gitgide artar ve tıpkı etkiyi alabilmek için daha ağır aktivitelerde bulunur. Bu noktada mahrumluk belirtilerini yaşamamak için öğrenilmiş olan davranış örüntüsüne devam edilir. Birtakım araştırmalar ve klinik müşahedeler ışığında pandemi devrinde bireylerin bağımlılık oranında artışından kelam etmek gerekir. Bağımlı bireylerde fizyolojik, ruhsal artışını tetikleyen etkenlerden birisi de telaştır. Pandemi devrinde de kumar oynama davranışının sıklığının artması, internet ortamında fazla vakit geçirme ya da internette kumar oynamayla ilgili reklamlara maruz kalınması üzere etkenler de bağımlılığın artmasında devreye girebiliyor” diye konuştu.
“Toplum davranışı kabul ettiğinde, bağımlılık sürdürülüyor”
Toplumsal kabulün bağımlılıklarda büyük rol oynadığını vurgulayan Arş. Gör. Dr. Demet Havaçeliği Atlam ise “Davranışsal bağımlılıklar dediğimizde toplumsal kabul devreye giriyor. Bütün davranışlar günlük hayatımızın bir kesimi. Fakat biz, bunlar aşikâr kriterlerle bir ortaya geldiğinde davranışsal bağımlılıklardan bahsediyoruz. Toplum, davranışı kabul ettiğinde, bunu yapmakla ilgili davranış sürdürülüyor. Alışveriş bağımlılığının art planındaki toplumsal ögelerde tüketim toplumunu görüyoruz. Tüketim toplumuyla ilgili ögeler bilhassa oyun kesimi olmak üzere, teknoloji bağımlılığını etkiliyor. Yani art planda davranışın sürdürülmesiyle ilgili çok büyük ve değerli faktörler var. Bilhassa de kumar bağımlılığının çoğunluğu dijital kumar ile ortaya çıkıyor. Online olarak sürdürülebilir ve art planda da bundan iktisat sağlayan bir sistemin olması davranışı pekiştiriyor. Bilhassa alfa neslinden bahsetmek istiyorum; teknolojinin içinde doğduğu, teknolojiyle daha ilgili olduğu, dünyayı algılama biçimleri de daha farklı olduğu için olumlu getirisi olsa da, teknoloji bağımlılıklarında açısından risk taşıyor” dedi.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
