Yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgınının tesiriyle otomotiv kesiminden başlayarak global bir “dar boğazın” başrolünü alan çipler, günümüz ekonomilerinin vazgeçilmez ögeleri olarak öne çıkıyor.
Çip, bir yarı iletken gereç üzerine yüksek teknoloji kullanılarak elektronik devrelerin basılması olarak tanım edilirken, günümüzde elektrikle çalışan çabucak hemen bütün aygıtlarda çip kullanılıyor.
Kredi kartlarında, telefonlarda, mesken elektroniğinde, tabletlerde, bilgisayarlarda ve arabalarda çipler kullanılıyor.
Dijital iktisadın “belkemiği” niteliğindeki çip tedarikinde, otomotivde başlayarak elektronik üzere bölümlere de sıçrayan global sorun devam ederken, üreticiler artan talebi karşılayabilmek için ağır formda çalışıyor.
Çip meşakkatinin üretimde aksamalara neden olarak milyarlarca dolarlık ziyana yol açması beklenirken, dal temsilcileri çip kasvetinin kısa müddette çözülemeyeceğini belirtiyor.
Çip üretimi yüksek oranda Ar-Ge ve sermaye harcaması gerektiriyor
“Yarı iletkenler” olarak da bilinen çiplerin ülkeler ortası rekabet ögelerinden biri olarak görülürken, çip üreticileri artan talebi karşılayabilmek için yatırımlarını ağırlaştırıyor.
Dünyanın birçok ülkesinde araba fabrikaları “çip kıtlığı” nedeniyle kapatılırken, birçok ülke çağdaş bir çip fabrikası kurmak ve böylelikle lokal sanayinin gelecekte vaktinde ve kâfi bir formda tedarik edilmesini sağlamak istiyor.
Tasarımı ve üretimi hayli karmaşık olan yarı iletkenler için yüksek oranda hem Ar-Ge hem de sermaye harcaması gerekiyor.
Yarı İletken Sanayisi Derneği (SIA) ile Boston Consulting Group’un raporu, gelecek 10 yılda yarı iletkenlere yönelik artan talebin karşılanabilmesi için global olarak Ar-Ge ve sermaye harcamalarına yaklaşık 3 trilyon dolarlık yatırım yapılması gerekeceğini ortaya koyuyor.
Rapora nazaran, elektronik tasarım otomasyonu, çip tasarımı ve gelişmiş üretim ekipmanları üzere Ar-Ge ağır faaliyetlerde ABD başı çekerken, Doğu Asya, hükümet teşvikleriyle desteklenen büyük sermaye yatırımlarının yanı sıra sağlam altyapıya ve vasıflı işgücüne erişim gerektiren yonga imalatında ön plana çıkıyor.
Çin ise nispeten daha az maharet ve daha çok sermaye gerektiren montaj, paketleme ve testte önder pozisyonda bulunurken, bedel zincirinde genişlemek için güçlü bir formda yatırım yapıyor.
En çok ticareti yapılan 4’üncü eser
Çipler, ham petrol, rafine petrol ve otomobillerin akabinde dünyada en çok ticareti yapılan 4’üncü eser olurken, global tüketimin yüzde 25’ini gerçekleştiren ABD ve Çin bu alandaki en büyük pazarlar olarak dikkati çekiyor.
Uzmanlar, bölüm temsilcileri ve hükümetlerin, pazarlara, teknolojilere, sermayeye ve kabiliyetlere global çapta erişimi kolaylaştırmak ve tedarik zincirini daha sağlam hale getirmek için iş birliği yapılması gerektiğinin altını çiziyor.
Çip üretim kapasitesinin yaklaşık yüzde 75’i yüksek sismik aktivite ve jeopolitik tansiyonlara kıymetli ölçüde maruz kalan bir bölge olan Çin ve Doğu Asya’da ağırlaşıyor. Ayrıyeten, dünyanın en gelişmiş yarı iletken üretim kapasitesinin birçok Güney Kore ve Tayvan’da bulunuyor.
Bu bölgelerde doğal afet, altyapı problemleri yahut global çatışmalar yaşanması halinde çip tedarikinde önemli kesintilere neden olabileceği belirtiliyor.
Büsbütün “kendi kendine yeten” yerelleştirilmiş tedarik zincirlerinin değerli ölçüde artan maliyetler yaratacağı ve yarı iletken fiyatlarında yüzde 35-65’lik bir artışa yol açacağı da öngörülüyor.
Şirketler takviye arayışında
Yarı iletken şirketlerinin, yapay zeka, objelerin interneti yahut otonom araçlar üzere uygulamaları güçlendirmek emeliyle gitgide daha sofistike çipler geliştirmek için, yıllık 90 milyar doların üzerinde Ar-Ge’ye yatırım yapmaya devam etmesi gerekiyor. Bu meblağ, global yarı iletken satışlarının yaklaşık yüzde 20’sine denk geliyor.
Dünyada gelişmiş yarı iletkenleri TSMC, Samsung ve Intel üzere şirketler üretiyor. Intel, Avrupa’da fabrika kurup üretim yapması için siyaset yapıcılardan 10 milyar dolarlık dayanak talep ediyor.
Çiplere yönelik talebin önümüzdeki birkaç yıl içinde muazzam bir formda artması beklenirken, ABD’li çip üreticisi Intel’in Avrupa ülkeleriyle bu yeni fabrika için bu yaz anlaşacağı öngörülüyor.
Dal gelecek yıllarda yüksek vasıflı çalışan badiresi yaşayabilir
Öte yandan yüksek vasıflı çalışanlar, çip üzere Ar-Ge ağır bir bölüm için kritik değere sahip bulunuyor. Lakin dalın gelecek yıllarda inovasyonun suratını sınırlayabilecek bir yüksek vasıflı çalışan kahrı riskiyle karşı karşıya olduğu belirtiliyor.
Yetenekli çalışan eksikliğinin sanayinin faaliyetleri için büyük ölçekli bir kesinti tehdidi oluşturmasa da gelecek yıllarda süratli ve aralıksız inovasyonu sürdürme maharetini kıymetli ölçüde zayıflatabileceği kaydediliyor.
Global tedarik kesintilerine yönelik risklere karşı hükümetlerin piyasa odaklı teşvik programlarını hayata geçirmesi gerektiği vurgulanıyor. Ar-Ge ve teknoloji standartları konusunda global ticareti ve memleketler arası iş birliğini daha da teşvik etmek için adımlar atılması gerektiği belirtiliyor.
