CHP Küme Başkanvekilleri Engin Altay, Özgür Özel ve Engin Özkoç tarafından hazırlanan ve TBMM Başkanlığı’na verilen ‘Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kanunu’nda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi’ ile Merkez Bankası’nın Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın “ilgili kuruluşu” olmaktan çıkarılması öngörülüyor.
Gazete Duvar’ın haberine nazaran; teklifin münasebetinde; 2017 yılından sonra yapılan değişikliklerle Merkez Bankası’nın bağımsızlığının yok edildiği belirtilirken, izlenen yanlış siyasetler nedeniyle faiz ve enflasyonun yükseldiği, rezervlerden yapılan 128 milyar dolarlık satışa karşın, döviz ve faiz artışının engellenemediği tabir edildi. Münasebette şu değerlendirmelere yer verildi:
“128 milyar dolarlık satış, döviz ve faiz artışı durdurulamamıştır”
“Merkez Bankası liderleri, yasal rastgele bir münasebet gösterilmeden, lakin kelamlı olarak tabir edilen ‘sözümüzü dinlemiyor’ gerekçesiyle sık sık misyondan alınır olmuştur. 2018 yılından bu yana üç Merkez Bankası Lideri misyondan alınmış, bu müddette dört farklı lider misyon yapmıştır. Merkez Bankası liderlerinin bu devirdeki ortalama misyon mühleti bir yıla inmiştir. Siyasi iktidarın tesiri altına alınan Merkez Bankası, ‘fiyat istikrarını sağlamak’ temel hedefini gerçekleştirmekten uzaklaşmış, hiçbir bilimsel temeli olmayan ‘faiz sebeptir enflasyon sonuç’ önermesinin para siyasetine hükümran olmasını adeta seyretmek zorunda bırakılmıştır. Merkez Bankası’nın rezervleri ve kamu bankalarının kaynakları, ‘faiz sebeptir enflasyon sonuç’ önermesini ispatlamak için kamuoyuna açıklanamayan sistemlerle satılarak, dövizi ve faizi düşük tutmaya harcanmıştır. Merkez Bankası net rezervlerini tüketmiş ve döviz durumu büyük açıklar vermiştir. Yaklaşık 128 milyar dolarlık satış, döviz ve faiz artışını da durduramamıştır.
“Kayınpeder-damat ekonomisi”
Bütün bu yanlışlıklar sonucunda faiz yükselmiş, Türk lirası büyük kıymet kayıplarıyla karşı karşıya kalmış, enflasyon denetimden çıkmış ve münasebetiyle satınalma gücü eriyen, enflasyon karşısında muhafazasız dar ve sabit gelirli vatandaşların yoksulluğu artmıştır. “Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi” denilen, kuvvetler ayrılığı prensibini ve kontrolü yok eden yeni sistemde, “Kayınpeder-damat ekonomisi” milletin önüne tekrar “acı reçete” koymuştur.
“Bir paranın gücü merkez bankasına duyulan itimatla yakından ilgilidir”
Türkiye’yi, hem ekonomik hem de politik olarak büyük risklerle karşıya bırakan bu çıkmazdan, lakin başta Merkez Bankası olmak üzere ekonomik ve politik kurumlarına olan itimadı yine tesis ederek çıkılabilecektir. Merkez Bankası’nın yine siyasi tesir ve yönlendirmelerden uzak bir formda temel maksadı olan fiyat istikrarına, öteki bir sözle Türk Lirası’nın istikrarına odaklanması gerekmektedir. Bir paranın istikrarı onun gücünün korunmasıdır. Bir paranın gücü de ülke iktisadının gücüyle ve merkez bankasına duyulan inançla yakından ilgilidir. Dünyadaki bütün uygulamalar merkez bankası siyasetlerinin bağımsızlığına olan itimat arttıkça, o ülkelerin parasının pahasının de istikrarlı bir seyir izlediğini göstermektedir. Paranın kıymetinin istikrarlı seyretmesi de düşük enflasyon, düşük faiz sonucunu doğuracaktır. Bu kanun teklifi ile; Merkez Bankası’nın, 2001 krizinden çıkılmasında kıymetli bir fonksiyon görmesini sağlayan tüzel statüye yine kazanması, para siyasetini; temeli olmayan önermeler yerine, ülke ve dünya iktisadının gerçeklerine nazaran bağımsız biçimde oluşturan, uygulayan ve hesabını veren bir yapıya kavuşturulması amaçlanmıştır.”
İşte teklif edilen 10 unsur
Teklifle yapılmak istenen kimi düzenlemeler şöyle:
-Merkez Bankasının, hükümetle ilgilerinin direkt Cumhurbaşkanı aracılığıyla sağlanması, münasebetiyle Hazine ve Maliye Bakanlığının ‘ilgili kuruluşu’ olmaktan çıkarılacak,
-Merkez Bankası Lideri, lider yardımcıları ve Banka Meclisi üyelerinin Cumhurbaşkanlığı kararnameleriyle de belirlenecek alanlarda resmi yahut özel misyon alabilmelerinin önüne geçilecek,
-Merkez Bankası Lider ve lider yardımcılarının atanmasına ve misyondan alınmasına ait yöntem ve asılların 3 sayıl Üst Kademe Kamu Yöneticileri ile Kamu Kurum ve Kuruluşlarında Atama Tarzlarına Dair Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi dışına çıkarılarak Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kanununa nazaran gerçekleştirilecek,
-3 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile dört yıla indirilen Merkez Bankası Liderinin misyon mühleti 5 yıla çıkarılacak ve misyondan affının Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kanunu’nda var olan ve hala yürürlükte bulunan 27’nci ve 28’inci hususlara uygun olarak yapılabilecek,
-Merkez Bankası lideri kendi yardımcılarını önerebilecek, 10 yıllık deneyim şartı getirilerek, kâfi deneyimi, uzmanlığı ve liyakati olmayan isimlerin atanması önlenecek,
-Merkez Bankasının, reeskonta kabul edeceği senetlerle ilgili olarak 2001 yılında yapılan düzenlemeyle getirilen ‘üç imza ve vadesine en fazla 120 gün kalmış olma’ şartı yine getirilecek,
-Merkez Bankası’nın yedek akçelerinin Hazine’ye aktarılmasının yarattığı mali genişlemenin iktisat üzerindeki olumsuz tesirleri dikkate alınarak, yine yıllık safi kârdan yüzde 20 oranında ihtiyat akçesi ayrılabilmesine imkan sağlanacak ve birikmiş ihtiyat akçesinin Hazine’ye aktarılma mecburiliği kaldırılacak.
