Toplumsal güvenlik mevzuatımız patronları koruduğu kadar çalışanları da koruyan düzenlemeler içeriyor. Bunlardan birisi de emekçinin işten ayrılmasıyla ortaya çıkan tazminat hakkı. Burada karşımıza iki türlü tazminat çıkıyor. Birincisi kıdem tazminatı ikincisi ise ihbar tazminatı.
Kıdem tazminatı genel manasıyla kendi istek ve kusuru dışında işten çıkartılan emekçilere ödeniyor. Burada istifa eden çalışanın de tazminat alma hakkı bulunuyor. Lakin bunun için 1475 sayılı maddede sıralanan emeklilik, askerlik emeklilikte yaş dışındaki kaideleri tamamlamak. Bayanlar için evlilik ve haklı fesih üzere koşulların da oluşması gerekiyor. Kıdem tazminatında müddet kaidesi da bulunuyor. Kıdem tazminatı alabilmek için tıpkı işyerinde en az 1 yıl çalışmış olmak da gerekiyor.
6 AY KÂFİ OLUYOR
İkinci tazminat biçimi ise ihbar tazminatı. İhbar tazminatında sizin işten ne formda ayrıldığınızın bir kıymeti yok. Yani istifa etseniz de işten çıkartılsanız da ihbar tazminatı kuralları oluşabiliyor. İhbar tazminatının en kıymetli özelliği ise iki taraflı olması. Patronun de çalışanın de iş kontratını feshedeceğini belirli bir mühlet evvel karşı tarafa bildirme mecburiliği bulunuyor. Bu süreyi de o işyerindeki kıdeminiz yani çalışma vaktiniz belirliyor. Bu müddete uymadan işten çıkartılan çalışanlara kıdemine nazaran ihbar tazminatı peşin olarak ödeniyor. Bu bakımdan emekli veyahut emekli olmayan emekçi ayrımı yapılamıyor. Daha açık bir sözle şayet personel “Ben yarın işe gelmiyorum” deyip ayrılırsa ihbar tazminatı ödüyor. Patron de ‘”yarın işe gelme” derse hem kıdem hem ihbar tazminatı ödüyor.
MÜHLETLER BELİRLENİYOR
İş Kanunu’nun 17. Unsurundaki düzenlemeye nazaran, ihbar müddetine uyulmadığı vakit ihbar tazminatı ödemesi gerekiyor. İhbar müddeti 6 aydan 1,5 yıla kadar olan çalışma mühleti için 4 hafta olurken, ödenecek fiyat de 1 aylık maaş oluyor. 1.5 yıldan 3 yıla kadar çalışanlar için 6 hafta ve 1,5 aylık maaş, 3 yıldan fazla çalışma için ise 8 hafta yani 2 aylık maaş biçiminde ödeniyor. Bu müddetler taban olup mukaveleler ile artırılabiliyor. Şayet personel bu mühletlere uymadan işten ayrılırsa bu sefer patrona tıpkı halde ödeme yapıyor. İhbar tazminatı böylelikle iki taraflı bir uygulama olarak bedellendiriliyor. Yeniden patron fesih hakkını berbata kullanmışsa bu müddetlerin üç katı fiyatında berbat niyet tazminatı da ödüyor.
YARGIDAN KARAR
Yargıtay 22. Hukuk Dairesi’nin kararı ile ihbar tazminatının mukaveleyi bozan taraf tarafından ödeneceği de karara bağlanmış oldu. İhbar tazminatının İş Mukavelesi’ni fesheden tarafın karşı tarafa ödemesi gereken bir tazminat olduğunun vurgulandığı kararda; “İş Mukavelesi’ni fesheden tarafın ihbar tazminatına hak kazanması mümkün olmaz” denildi.
5 YILA DİKKAT EDİN
Kıdem ve ihbar tazminatını alamayan ya da eksik ödenen çalışanlar, arabulucuya başvurarak hakkını arayabiliyor. Arabulucuya müracaat için vakit aşımı 5 yıl. Yani işten ayrıldıktan itibaren 5 yıl içinde müracaat yapmak gerekiyor. Arabulucu mevzuyu en fazla 4 hafta içinde sonuçlandırıyor. Şayet uzlaşma sağlanamazsa, çalışan hakkını iş mahkemesinde dava açarak arayabiliyor.
KIDEME NAZARAN TAZMİNAT
Çalışma müddeti İhbar süresi Tazminat miktarı
6 aydan az 2 hafta Yarım maaş
6 ay- 1.5 yıl 4 hafta 1 maaş
1,5 yıl- 3 yıl 6 hafta 1,5 maaş
3 yıl ve fazlası 8 hafta 2 maaş
NASIL HESAPLANIYOR
Brüt maaşı 5.000 TL olan 5 yıllık bir çalışanın ihbar tazminatı şöyle hesaplanıyor:
İhbar mühleti 8 Hafta (56 gün)
5000/ 30 = 166,67 TL (günlük ücret)
56 gün X 166,67 = 9.334 TL (Brüt İhbar Tazminatı)
9.334 X %15 = 1.400 TL (gelir vergisi)
9.334 X %0,948 = 88,48 TL (damga vergisi)
9.334 – (1.400 + 88,48) = 7.845,52 TL (Ödenecek ihbar tazminatı)
