Barış ERKAYA
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun (BDDK) bilhassa kredilere yönelik aldığı tedbirler ve akabinde da gerçek kesimin döviz konumları ile TL krediler ortasında koyduğu kurallar bankacılık bölümünde yapılan tüm muhasebenin değişmesine neden olmuş durumda. Bir yanda yüksek enflasyon ortamı nedeniyle şişen kârlar, öteki yanda Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu sonları ve yeni kredi kullandırma şartları derken bankacılık dalına ait yapılan tüm gerçek karlılık kestirimleri de değişmiş durumda. Elbette bu da banka paylarına yönelik değerlemeleri de etkileyecek.
Haziran ayında iktisat idaresi, TL’deki bedel kaybının hızlanmasına karşılık olarak bankalara yönelik yeni önlemler aldı. Bu önlemlerin elbette birden fazla hedefi var. Örneğin TL’deki çok kıymet kaybına karşılık şirketlerin döviz fazlalıklarını TL’ye çevirmek emelli getirilen önlemler, kredi risklerindeki büyümeyi azaltmak, Hazine için daha düşük borçlanma imkânları yaratmak ve artan CDS oranları sonrasında bankaların döviz likiditesi sıkıntısına yönelik birtakım tedbirler getirmek bunlar ortasında sayılabilir.
Ardı gerisine alınan önlemler
Haziranda alınan tedbirleri şöyle bir hatırlayalım:
En sondan başlamak gerekirse Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu, şirketlerin TL kredilere erişimini döviz varlıklarının seviyesine bağlı hale getirdi. Bu, birinci bakışta dövize yönelik talebi geriye çevirip yeni döviz talebinin önüne geçmek maksadı taşıyor. İkinci olarak, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) rezerv siyasetinde bankaların sabit faizli, uzun vadeli TL bono alma zaruriliği getirmesi, Hazine’nin düşük oranlarda borçlanmasına imkan sağlıyor, öte yandan bankaların bugüne kadar ellerinde tuttuğu bonoların vade yapısı nedeniyle ortaya çıkan uyumsuzluk sonrası negatif getirileri genişletiyor.
Ticari krediler için zarurî karşılık iki katına çıkarılarak, kısa vadeli işletme sermayesi kredilerinin oranları yüzde 40’a çekildi.
Bağımsız üzere görünen tedbirler birbiriyle bağlı
İlk basamakta güya hepsi birbirinden bağımsız üzere görünen bu düzenlemeler daha geniş açıdan bakıldığında birbiriyle epey irtibatlı birtakım sonuçlar doğuruyor. Örneğin Kur Muhafazalı Mevduat uygulamasının bir vergi avantajı paketiyle sunulması sonrasında aslında birçok şirket önemli oranda bir döviz varlığını 2022’nin birinci çeyreğinde kur muhafazalı mevduata plase etmişti. Bu kur muhafazalı mevduatların birçoğunda vade dönüşü temmuz ve ağustos aylarına denk geliyor. Pekala buradan çözülecek olan paralar ne olacak? Daha evvel dövizden TL’ye dönüp kur korumalıya geçen paranın motivasyonunun döviz getirisinden yararlanmak olduğu düşünüldüğünde dövize geri dönmesi beklenebilir.
Fakat Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun düzenlemesi sonrası bu dövize dönüş operasyonu bilhassa TL kredi yenileme mecburiliği bulunan şirketler için büyük bir risk haline geldi. Bu durumda iki olasılıktan bahsediliyor. Ya yine Kur Muhafazalı Mevduat’a devam etmek ya da çözülen parayı Eurobond’lara plase etmek. Kur Muhafazalı Mevduat’a plasmanda kurun düzeyi kıymetli. Örneğin 16.75 TL üzere bir dolar kurunun yüzde 17 ortalama düzeylerdeki bir aylık TL getirisinden daha yüksek çıkar sağlayabilmesi için 18.17 TL’den daha yüksek bir düzeye çıkması, daha da ötesi pek yavaşlamış görünmeyen enflasyona karşı ezilmemesi için ise bundan çok çok daha üstte bir düzeyde olması gerekiyor. Bunu cazip görmeyecek olan şirketlerin direkt döviz riski alıp Eurobond getirilerine odaklanması pek de düşük bir mümkünlük değil. Yani kelamın özü şu ki Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun son aldığı karar aslında Kur Muhafazalı Mevduat’ların vade dönüşüne kadar birçok farklı değişkeni de etkiliyor. Bilhassa yabancı yatırım bankalarının raporlarında önümüzdeki periyotta bankaların TL kredi kullandırımlarında önemli bir yavaşlamaya ortaya çıkabileceğine inanılıyor. Esasen alandan gelen haberler, bankaların çok net bir halde yeni kredi kullandırımlarında pause düğmesine bastığı istikametinde.
Negatif gerçek getiri baskısı
Bir öbür düzenlemeye nazaran bankaların, döviz yükümlülükler için ihraç anında vadesi beş yıldan fazla olan TL cinsinden sabit faizli tahvilleri tutma mecburiliği geldi. Bankaların elinde bulundurduğu sabit faizli TL tahvil portföylerinin birçoklarının yeni zarurî karşılıkları karşılamaya kâfi olmayacağı belirtiliyor. Yani bankalar tahvil portföylerini yine düzenleyecek, yüzde 36 negatif getirili enstrümanlara hem de beş yıllık vadelerde kilitlenecek. Bu da elbette yapılan yeni uzun vadeli tahvil ihraçlarında talep patlaması yarattı.
HSBC iddialarına nazaran bu tahvil alımları için gereken likidite bankacılık sistemindeki kaynak maliyetlerini 3 puan kadar artırmış olabilir. Bu, bankaların yeni konumlarda aslında hafif bir kayıp yazacakları manasına geliyor. Gerçek olarak getiri önemli ölçüde negatif olduğu için fonlama maliyetlerinin riskinin üst istikametli olduğu düşünülürse bankaların bu durumlarından ziyanlarının büyüyebileceği öne sürülüyor.
Sendikasyonların geri dönüşü
Bankaların, CDS oranlarındaki artışın akabinde vadesi gelen borçlarını büsbütün çevirmemeyi tercih edeceği ise bir başka beklenti. Bankacılık dalının toplam 40 milyar ABD Doları fiyatında dış kredisi var ve bunun 7 milyar ABD Doları fiyatındaki kısmı, çok önemli maliyetlere sahip. İşte bu kısmın yenilenmesindense geri ödenmesi mümkün görülüyor. Gereksinim kredilerinde vade üst hududunu ve kredi kartları için taban aylık ödemenin yükseltilmesi de bankalar açısından daha az iş hacim ve daha az faiz geliri olarak düşünülebilir. Sonuç olarak Türk bankaları milletlerarası emsallerine nazaran tarihinin en düşük PD/DD ve F/K çarpanlarıyla süreç görüyor. Lakin çok yüksek enflasyon ve risk primi sonrası banka paylarının bu potansiyelini ortaya çıkarabilecek şartlar sonlu görülüyor. Bankacılık bölümünün kârlılığına yönelik analist beklentileri aslında yükselmiş durumda. Lakin bu yükselmenin bilhassa enflasyonist ortamdan kaynaklı olması ve sermaye maliyetlerinde yaşanan artış nedeniyle realize olması konusunda beklentiler çoklukla düşük tutulmuş. Bu da yeniden yerli ve yabancı aracı kurum tahlillerine nazaran mümkün bir borsa rallisinde bankacılık paylarının lokomotif misyonu görmesinin önündeki en büyük mahzur olabilir.
Kamu bankası paylarına seyrelme sorunu
Kamu bankaları aslında sermaye enjeksiyonları sonrasında nispeten zayıfl amış görünen bünyelerini mali tabloları açısından güçlendirmiş görünse de yapılan enjeksiyon borsadaki paylar açısından birtakım farklı sonuçlar doğurdu. Vakıfb ank ve Halkbank üzerinden bakılırsa bankacılık paylarında rüçhan hakkı olmadan yapılan enjeksiyon piyasada daha fazla pay senedinin sirkülasyona girmesine neden oldu. Bu da pay senedi değerlemeleri açısından bir seyrelme sorunu yarattı. Bu nedenle yapılan son tahlillerde bankacılık paylarında azınlık hissedarlar açısından bir değerleme zayıflığı ortaya çıkmı görünüyor. Olağanda kamu bankaları değerli ölçüde düşük fiyat çarpanlarıyla süreç görüyor. Lakin bu pay senedi seyrelmesi bu çarpanlarla ilgili gelecek beklentilerini düşük tutuyor.
