Toplumsal güvenlik mevzuatımız patronları koruduğu kadar çalışanları da koruyan düzenlemeler içeriyor. Bunlardan birisi de çalışanın işten ayrılmasıyla ortaya çıkan tazminat hakkı. Burada karşımıza iki türlü tazminat çıkıyor. Birincisi kıdem tazminatı ikincisi ise ihbar tazminatı.
Sabah’tan Faruk Erdem’in yazısı:
Kıdem tazminatı genel manasıyla kendi istek ve kusuru dışında işten çıkartılan personellere ödeniyor. Burada istifa eden personelin de tazminat alma hakkı bulunuyor. Fakat bunun için 1475 sayılı maddede sıralanan emeklilik, askerlik emeklilikte yaş dışındaki koşulları tamamlamak. Bayanlar için evlilik ve haklı fesih üzere koşulların da oluşması gerekiyor. Kıdem tazminatında mühlet kaidesi da bulunuyor. Kıdem tazminatı alabilmek için tıpkı işyerinde en az 1 yıl çalışmış olmak da gerekiyor.
6 AY KÂFİ OLUYOR
İkinci tazminat biçimi ise ihbar tazminatı. İhbar tazminatında sizin işten ne biçimde ayrıldığınızın bir kıymeti yok. Yani istifa etseniz de işten çıkartılsanız da ihbar tazminatı kuralları oluşabiliyor. İhbar tazminatının en değerli özelliği ise iki taraflı olması. Patronun de çalışanın de iş kontratını feshedeceğini muhakkak bir mühlet evvel karşı tarafa bildirme zaruriliği bulunuyor. Bu süreyi de o işyerindeki kıdeminiz yani çalışma vaktiniz belirliyor. Bu mühlete uymadan işten çıkartılan çalışanlara kıdemine nazaran ihbar tazminatı peşin olarak ödeniyor. Bu bakımdan emekli veya emekli olmayan personel ayrımı yapılamıyor. Daha açık bir tabirle şayet emekçi “Ben yarın işe gelmiyorum” deyip ayrılırsa ihbar tazminatı ödüyor. Patron de ‘”yarın işe gelme” derse hem kıdem hem ihbar tazminatı ödüyor.
MÜDDETLER BELİRLENİYOR
İş Kanunu’nun 17. Hususundaki düzenlemeye nazaran, ihbar mühletine uyulmadığı vakit ihbar tazminatı ödemesi gerekiyor. İhbar mühleti 6 aydan 1,5 yıla kadar olan çalışma müddeti için 4 hafta olurken, ödenecek fiyat de 1 aylık maaş oluyor. 1.5 yıldan 3 yıla kadar çalışanlar için 6 hafta ve 1,5 aylık maaş, 3 yıldan fazla çalışma için ise 8 hafta yani 2 aylık maaş formunda ödeniyor. Bu müddetler taban olup kontratlar ile artırılabiliyor. Şayet emekçi bu mühletlere uymadan işten ayrılırsa bu defa patrona tıpkı halde ödeme yapıyor. İhbar tazminatı böylelikle iki taraflı bir uygulama olarak bedellendiriliyor. Yeniden patron fesih hakkını berbata kullanmışsa bu mühletlerin üç katı meblağında makus niyet tazminatı da ödüyor.
YARGIDAN KARAR
Yargıtay 22. Hukuk Dairesi’nin kararı ile ihbar tazminatının mukaveleyi bozan taraf tarafından ödeneceği de karara bağlanmış oldu. İhbar tazminatının İş Mukavelesi’ni fesheden tarafın karşı tarafa ödemesi gereken bir tazminat olduğunun vurgulandığı kararda; “İş Mukavelesi’ni fesheden tarafın ihbar tazminatına hak kazanması mümkün olmaz” denildi.
5 YILA DİKKAT EDİN
Kıdem ve ihbar tazminatını alamayan ya da eksik ödenen çalışanlar, arabulucuya başvurarak hakkını arayabiliyor. Arabulucuya müracaat için vakit aşımı 5 yıl. Yani işten ayrıldıktan itibaren 5 yıl içinde müracaat yapmak gerekiyor. Arabulucu mevzuyu en fazla 4 hafta içinde sonuçlandırıyor. Şayet uzlaşma sağlanamazsa, çalışan hakkını iş mahkemesinde dava açarak arayabiliyor.
KIDEME NAZARAN TAZMİNAT
Çalışma müddeti İhbar süresi Tazminat miktarı
6 aydan az 2 hafta Yarım maaş
6 ay- 1.5 yıl 4 hafta 1 maaş
1,5 yıl- 3 yıl 6 hafta 1,5 maaş
3 yıl ve fazlası 8 hafta 2 maaş
[Milyonlarca çalışanı ilgilendiriyor! İşte emekçiler için çift tazminat alma yolları]
NASIL HESAPLANIYOR
Brüt maaşı 5.000 TL olan 5 yıllık bir çalışanın ihbar tazminatı şöyle hesaplanıyor:
İhbar mühleti 8 Hafta (56 gün)
5000/ 30 = 166,67 TL (günlük ücret)
56 gün X 166,67 = 9.334 TL (Brüt İhbar Tazminatı)
9.334 X %15 = 1.400 TL (gelir vergisi)
9.334 X %0,948 = 88,48 TL (damga vergisi)
9.334 – (1.400 + 88,48) = 7.845,52 TL (Ödenecek ihbar tazminatı)
