Hüseyin GÖKÇE
Türkiye son 20 yıldır, teşvik düzeneğini ileri teknoloji ve katma pahası yüksek eserlerin üretim ve ihracat içindeki hissesini artırmaya yönelik daima değiştiriyor. Lakin bir çok ülkeye nazaran hayli cömert olarak nitelendirilebilecek teşvik sistemi, yüksek katma bedel üretiminde kayda bedel bir artış yaşanmasını sağlamadı.
DÜNYA’nın TÜİK bilgilerinden yaptığı hesaplamalara nazaran, 2016 yılından bu yana yüksek ve orta yüksek teknolojili eserlerde Türkiye toplam 248 milyar 601 milyon dolarlık dış ticaret açığı verdi. Öbür bir tabir ile son 6 yıl 4 aylık vakit diliminde, bu kategoride aylık ortalama 3 milyar 271 milyon dolarlık ticaret açığı verildi.
Teknolojik dış ticaret açığının kompozisyonunda yıllar prestijiyle yaşanan keskin değişim de dikkat çekti.
2021’de 43 milyar dolar açık verildi
2016 yılında 54 milyar 489 milyon dolarlık yüksek ve orta yüksek teknoloji açığı içinde yüksek teknolojinin hissesi yüzde 43,4 oldu. 2017’de açık ölçüsü 43 milyar 646 milyon dolara gerilerken, bunun içinde yüksek teknolojinin hissesi yüzde 52,9’a çıktı. 2018 yılında bu kere açık 34 milyar 638 milyon dolara indi bunun içinde yüksek teknolojinin hissesi yüzde 52,3 olarak hesaplandı. 2019 yılında 22 milyar 111 milyon dolarlık açığın yüzde 80’ine karşılık gelen 17 milyar 767 milyon dolarlık kısmı yüksek teknoloji, 4 milyar 344 milyon dolarlık kısmı ise orta yüksek teknolojili eserlerden oluştu. 2020 yılında dengelenme yaşandı. Toplam açık ölçüsü 35 milyar 526 milyon dolara çıkarken, yüksek ve orta yüksek teknolojili eserlerin hissesi tıpkı oldu. Açık ölçüsü yüksek teknolojide 17 milyar 948 milyon dolar, orta yüksek teknolojide ise 17 milyar 578 milyon dolar düzeyinde gerçekleşti.
2021’de orta yüksek teknolojili eserlerdeki açık, ileri teknoloji eser dış ticaret açığının üzerine çıktı. Bu periyotta bu iki kümedeki toplam dış ticaret açığı 43 milyar 267 milyon dolara çıkarken, yüksek teknolojili eserleri hissesi yüzde 44’e geriledi. Orta yüksek teknolojili eserlerin hissesi ise 24 milyar 111 milyon liralık kıymet ile yaklaşık yüzde 56’ya çıktı.
İhracat içindeki hissesi da azalıyor
Yüksek teknolojili eserlerin ihracat içindeki hissesi da bu devirde gerilemesini sürdürdü. 2019 yılında toplam ihracat içinde yüksek teknolojili eserlerin hissesi yüzde 3,6 düzeyindeyken, bunun hissesi yüzde 3,4’e geriledi. 2021 yılında ise yüzde 3’e gerileyen yüksek teknolojili eserlerin hissesi 2022 yılı Ocak-Nisan periyodunda yüzde 3 oldu. Birebir periyotta orta yüksek teknolojili eserlerin ihracat hissesi da misal biçimde geriledi. 2019’da yüzde 36,4 olan hisse, 2020’de yüzde 35,9, 2021’de yüzde 33,4 ve 2022 Ocak-Nisan devrinde yüzde 32.8’e geriledi.
