Avrupa Birliği (AB), Dünya Ticaret Örgütü’ne (DTÖ) Kovid-19 aşıları üzerindeki fikri mülkiyet haklarının kaldırılması yerine ticari pürüzlerin azaltılması ve üretimin artırılmasını teklif etti.
AB Kurulu, Kovid-19 aşı ve ilaç arzını artırmaya, bunlara global erişim sağlamaya yönelik hazırladığı teklifi Dünya Ticaret Örgütü’ne (DTÖ) sundu.
Teklife nazaran, Kovid-19 aşıları, tedavi ilaçları ve bunların bileşenleri hudutları serbestçe geçebilecek.
Bu eserlerde global tedarik zincirleri açık tutulacak. Aşı ve içeriğindeki eserlere ihracat kısıtlaması getirilmeyecek. Aşı üreten ülkeler, üretimin “adil” bir kısmını ihraç edecek.
Bunun yanı sıra; Aşı üretiminin artırılması teşvik edilecek. Gelişmekte olan ülkelere aşı üretim yatırımları yapılacak. Ülkelerin aşıları uygun fiyata edinmeleri sağlanacak.
DTÖ’nün mevcut Fikri Mülkiyet Haklarının Ticari Niteliklerine Ait Mutabakatı’nda (TRIPS) yer alan zarurî lisan kullanımı kolaylaştırılacak.
AB’nin teklifinde, aşıları üzerindeki fikri mülkiyet haklarının kaldırılması konusunda bir teşebbüs yer almaması dikkati çekti.
Husus DTÖ’de gündeme gelmişti
Hindistan ve Güney Afrika Cumhuriyeti’nin başını çektiği kimi ülkelerin Kovid-19 salgınının tedavisi, teşhisi ve yayılmasının önlenmesi için fikri mülkiyet haklarını düzenleyen mutabakatın (TRIPS) muhakkak kararlarının rafa kaldırılmasını talep eden önerisi DTÖ’de gündeme gelmiş ve bu hususta müzakerelere başlanmıştı.
ABD idaresi, Mayıs ayında aşılarla ilgili fikri mülkiyet hakları konusunda tavrında değişikliğe giderek bu hakların kaldırılması fikrine takviye vermişti.
AB ise bunun tartışılabileceğini lakin kısa vadede tahlil sağlamayacağını, öncelikle aşıların paylaşılması, üretilen aşıların ihraç edilmesi ve aşı üretim kapasitesinin artırılmasına yönelik yatırım yapılması gerektiğini açıklamıştı.
Fikri mülkiyet hakkının kaldırılması fikri fakir ve kimi gelişmekte olan ülkeler tarafından desteklenirken, birtakım batılı ülkeler ve ilaç şirketleri plana karşı çıkıyor.
