Tarım ve Orman Bakanlığına bağlı Ziraî Araştırmalar ve Siyasetler Genel Müdürlüğünden (TAGEM) edinilen bilgiye nazaran, 2005’te başlatılan Halk Elinde Hayvan Islahı Ülkesel Projesi ile yetiştiricilerde kayıt tutma şuuru oluşturularak Türkiye’de birinci kez manda, koyun ve keçi ırklarından ayrıntılı data kaydı alınmaya başlandı.
Projeyle vilayetler ve işletmeler ortasında damızlık koç, teke ve manda boğası transferleri yapılırken manda, koyun ve keçi yetiştiriciliği ile eserleri konusunda farkındalığın artırılması sağlandı. Yerli manda, koyun ve keçi ırklarında verimliliğin yükseltilmesi amaçlanan proje kapsamında, 2005’ten bu yana yetiştiricilere 681 milyon lira destekleme ödemesi yapıldı.
Projeyle Anadolu mandasında ve küçükbaş hayvancılıkta büyüme, gelişme, süt, yapağı-tiftik randıman kayıtları alınmaya başlanarak “Çolpan” ve “Manda Yıldızı” isimli bilgi bankası oluşturuldu. Projeyle kaliteli damızlık koç ve tekeler elde edilmeye başlandı. İşletmeler kendi gereksinimleri için 80 bin üstün nitelikli damızlık koç ve teke üretti. Projenin yaygın tesiriyle 2010’da 85 bin baş olan manda sayısı 2020’de 200 bin başa çıktı. 2012’de ortalama 776 kilogram olan laktasyon süt randımanı, 2020’de 1115 kilograma yükseldi.
Proje, 18 vilayette 2 bin 881 manda yetiştiricisi, 55 vilayette 5 bin 116 küçükbaş hayvan yetiştiricisi elinde olmak üzere yerli 6 keçi, 21 koyun ve 1 manda ırkında yürütülmeye devam ediliyor.
MANDA VARLIĞI ÜRETİCİYE SAĞLANAN TAKVİYELERLE ARTTI
Türkiye Damızlık Manda Yetiştiricileri Merkez Birliği Genel Sekreteri Haydi Kayhan, ülkede manda sayısının 1970’li yıllarda 80 binlere kadar düştüğünü söyledi.
Uygulanan Halk Elinde Hayvan Islahı Ülkesel Projesi ile üreticinin bu mevzuya ilgisinin çekildiğini ve manda varlığının 200 bin başa ulaştığını belirten Kayhan, bu artışta üreticiye verilen destekleme primlerinin de tesirli olduğunu bildirdi.
Kayhan, projenin uygulanmaya başlandığı birinci yıllarda proje çalışması için bile manda bulmakta zorlanıldığını, artık ise projeye dahil olmak için çok fazla sayıda üreticiden talep geldiğini tabir etti.
Halk Elinde Hayvan Islahı Ülkesel Projesi’nin yetiştiriciye çağdaş hayvancılık metotlarını öğretmekte çok tesirli olduğunu vurgulayan Kayhan, şunları kaydetti:
“Zati gereksinim için üretilen sütün kaymağının pazarlanabilir ve çok pahalı bir eser olduğunun farkına varılması da manda sayısının artmasında tesirli olmuştur. Manda sayısının azlığından halkımız manda sütü ve manda eserlerine ulaşmakta büyük zorluk yaşıyordu lakin artık manda üretimi arttığından küçük çapta da olsa yetiştiriciler kendi sürece tesislerini kurmaya başladılar. Geçmiş yıllarda marketlerde göremediğimiz manda eserleri artık standartlara uygun halde üretilmiş olarak raflarda yerlerini almaya başlamıştır.”
Kayhan, hayvancılık desteklemeleri devam ettikçe üretimin sürat kazanacağını ve isteyenlerin manda sütüne ve eserlerine daha kolay ve ucuz ulaşacağını kelamlarına ekledi.
