DİSK-AR’ın “Emeklilerin bayram ikramiyesi nasıl eridi?” başlıklı raporuna nazaran, emekli bayram ikramiyeleri minimum fiyata nazaran 763 TL, besin enflasyonuna nazaran 677 TL ve ortalama enflasyona nazaran 556 TL eridi.
Türkiye’de 13,3 milyona yakın emekli ve hak sahibi var. Fiyatlarda artış yaşanırken emekli bayram ikramiyesi üç yıldır 1000 TL olarak yerinde sayıyor. Üç yıldır emekli bayram ikramiyelerine artırım yapılmıyor. DİSK Araştırma Merkezi’nin (DİSK-AR) raporuna nazaran, emekli bayram ikramiyeleri taban fiyata nazaran 763 TL, besin enflasyonuna nazaran 677 TL ve ortalama enflasyona nazaran 556 TL eridi. DİSK-AR’dan yapılan açıklamada, emekli bayram ikramiyelerinin minimum fiyat artışına paralel artması gerektiği belirtildi. Açıklamada, emekli bayram ikramiyesinin minimum fiyata paralel artsaydı 1763 TL olması gerektiği tabir edildi.
Açıklamada ayrıyeten, taban fiyata paralel bir bayram ikramiyesi artışı için her bir bayram ikramiyesinin en az 1800 TL olması gerektiği kaydedildi.
DİSK-AR’ın “Emeklilerin bayram ikramiyesi nasıl eridi?” başlıklı araştırmasında, şu tabirler kullanıldı:
“Bilindiği üzere AKP hükümeti tarafından 2008’de yapılan toplumsal güvenlik mevzuat değişiklikleri (5510 sayılı Toplumsal Sigortalar ve Genel Sıhhat Sigortası Kanunu) emekli aylık ve gelirlerinin düşmesine sebep oldu. Emekli aylıklarının giderek düşmesi büyük reaksiyonla karşılandı. Yansılar karşısında emekli aylıklarını artırmak yerine süreksiz bir tahlil olarak yılda iki defa dini bayramlarda emeklilere ikramiye verilmesi yoluna gidildi.”
18 Mayıs 2018 tarihli ve 30425 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 11 Mayıs 2018 tarihli ve 7143 sayılı Vergi ve Öbür Kimi Alacakların Yine Yapılandırılması ile Birtakım Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Ait Kanun’un 23. unsuru ile 5510 sayılı Toplumsal Sigortalar ve Genel Sıhhat Sigortası Kanunu’na “Kurumca bu Kanun ve ilgili mevzuat uyarınca gelir ve gelir ödemesi yapılanlara, ödemenin yapılacağı tarihte gelir ve aylık alma kuralıyla, Ramazan Bayramı ve Kurban Bayramında 1.000’er TL meblağında bayram ikramiyesi ödenir” ek hususu eklendi. Böylelikle emeklilere yılda 2.000 TL (1.000 TL+1.000 TL) bayram ikramiyesi verilmeye başlandı.
Minimum fiyatının 1.603 TL olduğu 2018 yılında belirlen bayram ikramiyesi, minimum fiyatın yüzde 62’si fiyatında belirlenmiş oldu. Ortadan geçen üç yılda 1.000 TL bayram ikramiyesine rastgele bir artırım uygulanmadı. 2018 yılında görülmeye başlayan ekonomik kriz ve 2020 yılında başlayan Covid-19 salgını sebebiyle enflasyon tırmanır ve gelir kayıpları yaşanırken emekli ikramiyeleri yerinde saydı. Emekli bayram ikramiyesi ödenmeye başlandığı 2018 yılına nazaran hem minimum fiyata nazaran geriledi hem de yüksek enflasyon sebebiyle eridi.
Mart 2018’de 1.603 TL olan minimum fiyata karşılık emekli bayram ikramiyesi 1.000 TL’ydi. Bu devirde emekli bayram ikramiyesinin taban fiyata oranı yüzde 62’ydi. Mart 2021’de ise emekli bayram ikramiyesinin 2.826 TL olan minimum fiyata oranı yüzde 35’e düştü. Emekli ikramiyesinin taban fiyata oranı korunsaydı 2021 yılında emekli ikramiyesinin en az 1.763 TL’ye yükseltilmesi gerekirdi (Tablo 1). Böylelikle emeklilerin taban fiyat karşısında iki bayramda kaybı toplam 1.526 TL’ye ulaştı.
Artan fiyatlar karşısında da emekli bayram ikramiyesinin alım gücü düştü. Mart 2018 ve 2021 ortasındaki üç yıllık devirde TÜFE (Tüketici Fiyat Endeksi) yüzde 56 oranında arttı. Buna karşılık emekli bayram ikramiyelerinde rastgele bir artış yaşanmadı. Böylelikle emekli bayram ikramiyesi enflasyon karşısında yüzde 56 eridi. Emekli ikramiyesi üç yılda enflasyona nazaran artırılsaydı en az 1.556 TL olması gerekirdi (Tablo 2). Böylelikle emekli ikramiyesinin enflasyon karşısındaki kaybı bir yılda 1.286 TL olarak gerçekleşti.
Bilindiği üzere besin enflasyonu ortalama enflasyona nazaran daha yüksek seyretmektedir. Hasebiyle emekli ikramiyesinin besin enflasyonu karşısındaki kaybı genel enflasyon karşısındaki kaybına nazaran daha da fazla oldu. Mart 2018’den Mart 2021’e geçen müddette besin enflasyonu yüzde 68 oranında arttı. 1.000 TL’lik emekli bayram ikramiyesinin alım gücü üç yılda 596 TL’ye düştü. Meğer emekli bayram ikramiyesi besin enflasyonu kadar artırılmış olsaydı 2021 yılı için en az 1.677 TL olması gerekirdi (Tablo 3). Böylelikle emeklilerin besin enflasyonu karşısındaki kaybı bir yıl için toplamda 1.354 TL oldu.”