Mithat Yurdakul / Ankara
Toplumsal Güvenlik Kurumu (SGK), “ahlak ve âlâ niyet kurallarına aykırılık” gerekçesiyle işten çıkarmada kullanılan ve personelin kıdem tazminatı ile işsizlik ödeneği haklarından yoksun kalmasına neden olan “Kod-29” düzenlemesinde değişiklik yaptı.
Buna nazaran, patron haklı fesih yaparken hangi münasebete dayandığını farklı bir kod ile bildirecek. Düzenlemeyle “işe devamsızlık” ile “terör örgütü iltisakı”, “işi ihmal” ile “taciz gibi” münasebetler birbirinden ayrılacak, emekçinin elindeki işten çıkarma evrakında bu hususlar yer alacak.
İstisnai durum
Kovid-19 salgınının istihdamı olumsuz etkilememesi için 16 Nisan 2020’de işten çıkarmaya kısıtlama getirilmiş, “ahlak ve düzgün niyet kurallarına uymayan haller”, fesih yasağının dışında sayılarak, bu hallerde işten çıkarma, istisna olarak kabul edilmişti. SGK, dün yaptığı açıklamayla, “ahlak ve düzgün niyet kurallarına uymayan davranışlar” gerekçesiyle yapılan fesih süreçlerinin tamamında kullanılan Kod-29 bildirimi yerine, işten çıkarma münasebetleri için farklı başka kodlar belirlendiğini açıkladı.
‘Zorlanan patron deva olarak gördü’
Milliyet müellifi Prof. Dr. Cem Kılıç, 16 Nisan 2020’de işten çıkarmaya kısıtlama getirilmesinin akabinde 1 yıllık mühlet geçtiğini hatırlatarak, “Bu süreçte zorlanan patron, İş Kanunu 25. unsur 2. fıkradaki “ahlak ve düzgün niyet kurallarına uymayan halleri” deva olarak gördü. Düzenlemenin eski haliyle, ‘görevin taammüden ve daima ihmali, mazeretsiz işe gelmemek’ nedeniyle işten çıkarılanlar, tacizci, hırsız üzere algılanabiliyordu. SGK’nın ayrıntıda farklı kodlara büründürmesi olumlu bir gelişme” dedi.
İşte 5 soruda yeni sistem
1 “Kod-29” nedir? “Ahlak ve düzgün niyet kurallarına uymayan haller” olarak sayılan; misyonun taammüden ihmali, mazeretsiz işe gelmemek, cinsel taciz, küfür, hırsızlık, uyuşturucu kullanmak üzere davranışlar halinde, personeller kıdem tazminatı ve işsizlik aylığına hak kazanmadan işten çıkarılabiliyor. Düne kadar bu tıp işten ayrılışlar SGK’ya “29 nolu kod” ile bildiriliyordu.
2 SGK kararı ne getiriyor?
Mazeretsiz, devamsızlık hali ile hırsızlık üzere birbirinden farklı fesih sebeplerinin farklı bildirim kodları ile yapılması sağlanacak. Patron tarafından haklı fesihle işten çıkarılan ve kıdem tazminatı ile işsizlik ödeneği haklarından yoksun kalan çalışanın, hangi sebeple işten çıkarıldığı net olarak aşikâr olacak. İşsiz kalan emekçiyi işe alacak patron, evvelki işten neden çıkarıldığını bilecek.
3 Haklı fesihin kapsamı değişecek mi?
Haklı fesihe neden olan davranışlarda bir değişiklik olmayacak. Lakin bildirim için farklı ayrı kodlar kullanılacak. Birbirinden farklı fesih nedenlerinin tamamının birebir kod (Kod-29) ile bildiriminin çalışma hayatında belirsizliklere yol açtığının görülmesi üzerine düzenleme yapıldı.
4 Yeni kodlar ne olacak?
Edinilen bilgiye nazaran, Kod-29 yerine kullanılacak yeni kodlar şöyle olacak:
Kod 42: İş mukavelesi yapıldığı sırada bu kontratın temelli noktalarından biri için gerekli vasıflar kendisinde bulunmadığı halde bulunduğunu ileri sürerek, veya gerçeğe uygun olmayan bilgiler söyleyerek emekçinin patronu yanıltması.
Kod 43: Çalışanın, patron veyahut bunların aile üyelerinden birinin onur ve namusuna dokunacak kelamlar sarfetmesi yahut davranışlarda bulunması, veya patron hakkında erdem ve haysiyet kırıcı temelsiz ihbar ve isnadlarda bulunması.
Kod 44: Emekçinin patronun diğer bir personeline cinsel tacizde bulunması.
Kod 45: Emekçinin patrona veyahut onun ailesi üyelerinden birine veya patronun diğer personeline sataşması, işyerine sarhoş veya uyuşturucu husus almış olarak gelmesi.
Kod 46: Çalışanın, patronun itimadını berbata kullanmak, hırsızlık yapmak, patronun meslek sırlarını ortaya atmak üzere doğruluk ve bağlılığa uymayan davranışlarda bulunması.
Kod 47: Çalışanın, işyerinde, 7 günden fazla mahpusla cezalandırılan ve cezası ertelenmeyen bir hata işlemesi.
Kod 48: Emekçinin patrondan müsaade almaksızın yahut haklı bir sebebe dayanmaksızın arkası arkasına iki işgünü yahut bir ayda iki kez rastgele bir tatil gününden sonraki iş günü, veya bir ayda üç işgünü işe devam etmemesi.
Kod 49: Çalışanın yapmakla ödevli bulunduğu misyonları kendisine hatırlatıldığı halde yapmamakta ısrar etmesi.
Kod 50: Çalışanın kendi isteği yahut savsaması yüzünden işin güvenliğini tehlikeye düşürmesi, işyerinin malı olan yahut malı olmayıp da eli altında bulunan makineleri, tesisatı yahut öteki eşya ve hususları 30 günlük fiyatının fiyatıyla ödeyemeyecek derecede hasara uğratması.
5 Kod-29 ile işten çıkarma arttı mı?
Emekçi sendikaları, koronavirüsün akabinde gündeme gelen işten çıkarma yasağının, Kod-29 ile delindiğini savunuyor. DİSK, 2020 yılında 177 bin personelin, “Kod-29” kullanılarak işten atıldığını bildirdi. SGK ise argümanları reddederek, “Fesih kısıtından evvelki periyotta aylık ortalama 17 bin çalışanın işten ayrılış nedeni ‘Kod-29’ olarak bildirilmiş iken fesih kısıtından sonraki devirde bu sayı daha düşük olup aylık ortalama 15 bin kişidir” açıklamasını yaptı.
