Ekonomi Muhabirleri Derneği, CHP Sözcüsü ve İktisat Masası Lideri Faik Öztrak ve İktisat Masası üyelerinin iştiraki ile basın toplantısı düzenledi. Toplantıya, İktisat Masası üyelerinden CHP Genel Lider Yardımcısı ve İstanbul Milletvekili Fethi Açıkel, Genel Lider Yardımcısı ve Bursa Milletvekili Lale Karabıyık, Konya Milletvekili Abdullatif Şener, Hatay Milletvekili Mehmet Güzelmansur, İstanbul Milletvekili Turan Akdoğan, İzmir Milletvekili Bedri Serter, Uşak Milletvekili Özkan Yalım ve CHP Genel Lider Başdanışmanı ve Bursa Milletvekili Orhan Sarıbal ile CHP Ankara Vilayet Lideri Ali Hikmet Akıllı katıldı.
Öztrak, burada yaptığı konuşmada, şunları kaydetti:
“Türkiye’nin büyüme modeli tıkandı. Global sermayenin bolluğuna dayanan, dışarıdan sıcak paranın gelişiyle birlikte ekonomiyi şişirme noktasına getiren büyüme modeli tıkandı. 2013 yılından itibaren iktisat teklemeye başladı. Bize benzeyen ekonomilerden ayrışmaya başladık. Ve bu sonunda, 2018’e geldiğimizde bir ekonomik krize dönüşmeye başladı. Ekonomimizde ikinci değerli zafiyet, tek adam rejimi oldu. Tek adam rejimiyle birlikte devlette önemli bir idare krizi çıktı. Ve 2014’te, ‘ben alışılmış bir cumhurbaşkanı olmayacağım’ telaffuzuyla başlayan süreçte bütün kurumlar yıprandı. Seçilmiş cumhurbaşkanı iş başına geldi. Fakat kendinden evvelki cumhurbaşkanları üzere partisiz, tarafsız, tüm toplumu kucaklayan bir durum yürütmek yerine; partili bir konum yürütmeyi tercih etti. Ve zati o günden itibaren de kurumlar bizim bugüne kadar hiç alışmamış olduğumuz bir biçimde yönetilmeye ve yıpranmaya başlandı.
“İki krizin üzerine bir de global salgın geldi”
Bu iki krizin üzerine bir de global salgın geldi. Global salgını da çok makûs yönettiler. Bütün dünya global salgından devlet dayanaklarıyla çıkmaya çalışırken biz vatandaşına en fazla kredi veren ülkelerden biri olduk. Münasebetiyle da global salgın bittiğinde iktisat çok borçlu durumdaydı bir, devlette idare krizi vardı iki, iktisatta kriz vardı üç. Bütün bunlar birleştiğinde bizim dışarıya karşı kırılganlığımız büyük ölçüde arttı. Dışarıdaki olaylar birse, bizde bu 4-5-6-7 olarak gözükmeye başladı.
Rusya, Ukrayna’yı işgal etti. Rusya’da enflasyon yüzde 15,9, Ukrayna’da yüzde 21,5, Türkiye’de yüzde 79. Yani dışarıda olan bitenin çok ötesinde, iktisadın kırılganlığı nedeniyle meşakkat yaşadığımız bir süreç var.
“Ekonomide bu noktaya gelişimizin en kıymetli sebebi kurumsal alt yapının zafiyetidir”
Ekonomide bu noktaya gelişimizin en kıymetli sebebi kurumsal alt yapının zafiyetidir. Kurumsal alt yapınız ne kadar güçlüyse kişi başına geliriniz de o kadar yüksek oluyor. Kurumsal Kalite Endeksi ve Bileşenleri… Bunun çeşitli kriterlerine nazaran en âlâ ülkeleri alıyoruz. Hukukun üstünlüğünde dünyada en yeterli durumda olan ülke Finlandiya’ymış, onu yüz kabul ediyoruz. Katılımcılık ve hesap verebilirlikte Norveç, onu da yüz kabul ediyoruz. Yoksulluk algısında Danimarka en âlâ durumdaymış, en düşük olduğu yer; onu da yüz kabul ediyoruz. Hükümetin hizmet vermedeki etkinliğinde İsviçre en güzel durumda. Basın özgürlüğünde de Norveç en uygun durumda. Mülkiyet hakları konusunda da Finlandiya başta geliyor. Bunu bir altıgen olarak çıkarttığımızda, Türkiye içindeki altıgende kalıyor. Bizim en yeterli ülkelerden epey uzak olduğumuz gözüküyor. Boşlukları kapatabilmemiz için çok önemli adımlar atmamız gerektiği açık.
“Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne geçişten sonra yıpranan kurumsal yapı çöktü”
2018 temmuzunda Türkiye fiilen bu ucube Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne geçti. Ondan sonra yıpranan kurumsal yapı büsbütün çöktü. İktisat şarampole yuvarlandı. 2018 temmuzdan bu yana Merkez Bankası’nın döviz kasası boşaltıldı, 128 milyar dolar buharlaştı, üç Hazine ve Maliye Bakanı, dört Merkez Bankası Lideri, beş tane de TÜİK Lideri gördük.
Sonunda iktisat tek kişinin ağzından çıkan, kerameti kendinden menkul bir safsataya kurban edildi. O da ‘faiz sebep, enflasyon sonuç.’ İktisatta bugün baktığımız vakit belirsizliğin son derece arttığını görüyoruz.
Merkez Bankası iddialarına nazaran 12 ay sonra dolar kuru beklentisi tavan 24 TL, taban ise 19 TL. Ortada 5 TL fark. Bu varsayımları Merkez Bankası’nda bu işlerle uğraşan yöneticiler veriyor. Ortadaki 5 TL başlarının son derece karışık olduğunu gösteriyor.
Tüketici İtimat Endeksi de taban yapmış vaziyette. 2022 Haziran itibariyle en düşük düzeyine gerilemiş durumda.
“Risk primi görülmemiş düzeylere çıktı”
Ucube rejim Türkiye’ye lig düşürttü. Risk primi görülmemiş düzeylere çıktı. Türkiye Bolivya, Kamerun, Kosta Rika, Lesoto, Moğolistan, Nijerya, Senegal, Ruanda… Bu ülkelerle bir arada. İngiltere’de başbakan olmak isteyen Dışişleri Bakanı da ‘göçmenleri Türkiye’ye veririz’ deme cüretini, Türkiye’nin bu durumu veriyor. İktisat notunda Ruanda ile tıpkı yerdeyiz. Dışarıda sermaye muhtaçlığımız onlar kadar acil vaziyette.
“Risk primi Rusya ve Brezilya’dan sonra en fazla artan ülke biziz”
2018 yılında Türkiye’nin risk primi yüzde 308,6’ymış, artık 908,4 oldu. Risk primi Rusya ve Brezilya’dan sonra en fazla artan ülke biziz. Emsal ülkelerin döviz kuruna baktığımız vakit da parası en fazla kıymet kaybeden ülke biziz. Yeniden birebir devirde, 2018’den 2022’ye kadar tahvil faizlerine baktığımız vakit da tahvil faizleri en çok artan ikinci ülkeyiz. Bütün bunlar Türkiye’nin problemli durumunu ortaya koyuyor.
Bunun ardındaki neden, makus idare. Enflasyon sayılarına baktığımız vakit OECD ekonomilerinde enflasyon 9,65, bizde yüzde 78,6; en son aya nazaran yaptığımız grafikte. Bu TÜİK’in makyajlı sayılarıyla. Besin enflasyonuna baktığımızda da 12,5’a karşı 93. Dışarıda da enflasyon artıyor, ancak bizde çok çok artıyor. Zira Türk parası pul edildi, enflasyonun üzerine buradan da bir yük geliyor. OECD ülkelerinde güç enflasyonuna da baktığınız vakit OECD’de yüzde 35,4, Türkiye’de yüzde 136,9.
“Türkiye’nin stratejik pozisyonunun ehemmiyeti çok daha fazla artmış durumda”
Bütün bu meselelere karşın Türkiye’nin çok değerli üstünlükleri var. Türkiye 4 buçuk saatlik bir uçuş arasında 58 ülkeye, 1 buçuk milyar nüfusa, 22 trilyon dolarlık pazara erişim imkânı olan bir ülke. Bugün bunun değeri çok daha fazla artmış durumda, bilhassa pandemiden sonra, kısalan arz zincirleri çerçevesinde, arz güvenliği sorunu çerçevesinde Türkiye’nin stratejik pozisyonunun değeri çok daha fazla artmış durumda. Türkiye’nin genç nüfusu hala artmaya devam ediyor. Demografik fırsat penceremiz açık ancak vaktimizde daralıyor. Dünyadaki yeni gelişmeleri gerçek okuyabilirsek, elimizdeki fırsatları değerlendirebilirsek Türkiye rahatlıkla orta gelir tuzağından çıkar. Refah düzeyinde süratle Avrupa Birliğini yakınsayabiliriz. Avrupa Birliği’nin ve bölgenin en büyük tedarik üssü olabiliriz. Şayet doğruları yaparsak. Sonuçta da milletimiz refah ve demokrasiyle global memnunluk endeksinde üste yanlışsız tırmanır.
“Üç yeniyle dört sütun üzerine oturan sürdürülebilir bir kalkınma stratejisiyle yapacağız”
Üç yeniyle dört sütun üzerine oturan sürdürülebilir bir kalkınma stratejisi uygulayacağız. Ülkemizde istikrar ve itimadı sağlayacağız, iktisadın risklerine karşı dayanıklılığını arttıracağız, jeopolitik pozisyonumuzun ve genç nüfusumuzun sunduğu fırsatları kıymetlendirme imkanı bulacağız, yoksulluğu bitireceğiz ve orta gelir tuzağından kurtulacağız. Bunun için yeni kurumlar, yeni kurallar, yeni takımlar. Yeni kurallar tek kişilik rejimden güçlendirilmiş parlamenter demokrasiye geçeceğiz artık ülkede kral değil kural olacak. Yeni kurumlar olacak. Bu rejimin yıprattığı kurumları güçlendireceğiz, yeni gelişmeler çerçevesinde muhtaçlık duyulan yeni kurumlar kuracağız. Kurumsal kapasiteyi de liyakate dayalı olarak tekrar ayağa kaldıracağız. Metal yorgunu, itimat vermeyen liyakatsiz mevcut takımlar değişecek. Liyakatli, bilgili, deneyimli takımlarla dört sütunlu sürdürülebilir kalkınma stratejimizi hayata geçireceğiz.
“Bizim takım problemimiz yok, biz ekonomiyi çok âlâ biliyoruz”
Altılı masa olarak iktisada ait bir sunum yaptık. Dört tane kıymetli önlem söyledik. İktisatta işleri düzeltmenin başlangıcı bunlar olması lazım. Merkez Bankası’nın bağımsızlığını güçlendirecek önlemler, Ekonomik Toplumsal Konsey’i çalıştıracak önlemler, Strateji ve Planlama Teşkilatı’nın kurulması ve Durum ve Hasar Tespit Komitesi’nin kurulması. Altı partinin temsilcisi olarak geçmişte bakanlık yapmış iki arkadaşımız, iki eksi hazine müsteşarı, bir Merkez Bankası lideri, birde evvelki devirlerde dış ticaret müsteşarlığı yapmış bir arkadaşımızla oturduk. Münasebetiyle bizim takım sıkıntımız yok. Biz ekonomiyi pek âlâ biliyoruz, Türkiye’yi çok uygun biliyoruz, problemlere hakimiz. Sav ile söylüyorum bu yeni takımlar Türkiye’yi bugün mevcuttan çok daha düzgün yönetir.
“Etkinliği ve verimliliği artırarak zenginleşen bir Türkiye olacak borçlanarak değil”
CHP olarak bahsettiğimiz dört sütunda, herkesin adalete erişimini sağlayarak her seviyede tesirli hesap verebilir ve kapsayıcı kurumlar oluşturarak demokrasiyi güçlendireceğiz can ve mal güvenliğimi sağlayacağız. Demokrasi, yoksa beşerler gelip o iktisada yatırım yapmıyor hatta tüketmiyor. Onun için güçlendirilmiş demokratik parlamenter sisteme geçmeyi, cumhurbaşkanının tarafsız olmasını, kuvvetler ayrılığının güçlendirilmesini, yeni bir seçim yasası çıkarılarak milletvekilini milletin seçmesini, siyasi ahlak yasasını, TBMM’de Bütçe Kesin Hesap Kurulunu kurmak suretiyle denetlenebilirliği ön plana çıkartmayı, araç bağımsızlığına sahip bir Merkez Bankası’nın olmasını, Sayıştay’ın sarayın vesayetinden kurtulması, yürütmenin çağdaş standartlarda kapsamlı bir kontrolünün yapılması biçimindeki önlemler. Vatandaş can ve mal güvenliği bakımından kendini inançta hissetmeli ki ekonomik faaliyetlerde bulunsun. İktisada sıcak parayla şişiren değil, üreterek verimlilikle zenginleştiren bir büyüme stratejisine gereksinimimiz olduğunu tespit ettik bunu getireceğiz. İktisatta üretim odaklı rekabetçi bir yaklaşım olacak. Aktifliği ve verimliliği artırarak zenginleşen bir Türkiye olacak borçlanarak değil.
“Yeni bir eğitim nizamına geçilmesi lazım”
Çağın gerekliliklerine ve iktisadın gereksinimlerine nazaran yeni bir eğitim tertibine geçilmesi lazım. Kamu ve özel dal ortasında yeni bir diyaloğa gereksinim var. Bütün dünya bu türlü bir muhtaçlıktan bahsediyor. Geçtiğimiz yıl İngiltere’de toplanan gelişmiş ülkeler bu muhtaçlığın altını birkaç kere çizdiler. Strateji ve Planlama Teşkilatı’nı kuracağız. İştirakçi, tesirli ve stratejik bir planlamayla ülkenin alt yapısını kalkınmanın önünde dar boğaz oluşturmamasını, kapsayıcı ve sürdürülebilir endüstrileşmenin desteklenmesini, yenilikçiyi, dijital alt yapıyı güçlendirmeyi ve yeşil mutabakata ahenk sağlamayı öngörüyoruz. Herkesin erişebileceği, pak, muteber, sürdürülebilir ve çağdaş güç alt yapısını kuracağız. Besin güvenliğini ve uygun beslenmeyi sağlayacak sürdürülebilir tarımı destekleyeceğiz. Ekonomik ve Toplumsal Kurulu çalıştıracağız. İktisattaki aktörler ve toplumsal taraflar bir ortaya gelecekler. Bugün yaşadığımız devlet dairelerinin art kapılarında kart değiştirmeyle iş yapma biçimini değiştireceğiz. Ulusal Vergi Konseyi’ni kuracağız.
“Büyümenin kapsayıcı olmasına zenginliğin hakça paylaşılmasına muhtaçlığımız var”
Büyümenin kapsayıcı olmasına zenginliğin hakça paylaşılmasına gereksinimimiz var, bütün dünyanın da buna gereksinimi var. Bu çerçevede yoksulluğa son vereceğiz, her yaşta sağlıklı ve kaliteli hayatı garanti altına alacağız. Ömür uzunluğu tahsil fırsatlarını, nitelikli eğitime ulaşılabilmenin önünü açacağız. Herkes beşere yakışır işlere ulaşabilecek. Ferdî ve bölgesel eşitsizlikleri azaltacağız. Cinsiyet eşitliğini sağlayacağız. Hiç kimse büyüme sürecinden dışlanmayacak. Doğumdan itibaren fırsat eşitliği sağlayacağız. Bütün bunların süratli ve kesintisiz büyüme için koşul olduğunun da altını çiziyoruz. Çalışma hayatındaki düzenlemeler Memleketler arası Çalışma Örgütü normlarına uygun olacak. Aile Dayanakları Sigortasını kuracağız.
“Enflasyonun düşürülmesine ve istikrara odaklanmış bir para siyaseti izleyeceğiz”
Çevresel sürdürülebilirlik değerli. Ekosistem hakkı, anayasal bir hak olacak, Paris İklim Anlaşması’na süratle ahenk sağlayacağız. Kurumsal sürdürülebilirlik, kurumları tahrip etmeden kaidelere nazaran yenileyip güçlendireceğiz. Düzenleyici ve denetleyici kurumlar üzerinden siyasetin gölgesini çekeceğiz. Maliye ve para siyasetlerinin sürdürülebilir olmasını sağlayacağız. Bütçe açıklarının denetimden çıkmasına, kamu borcunun süratle yükselmesine müsaade vermeden büyüyeceğiz. Mali eforları güçlendireceğiz. Merkez Bankası’nın araç bağımsızlığına hürmet göstereceğiz. Enflasyonun düşürülmesine ve istikrara odaklanmış bir para siyaseti izleyeceğiz.” (ANKA)
