Burcu GÖKSÜZOĞLU
Ekonomide değerli bir süreçten geçiyoruz. TL’nin alım gücünün düştüğü, enflasyonun arttığı bir devirdeyiz. Buna rağmen liralaşma stratejisi çerçevesinde TCMB ve BDDK tarafından alınan tedbirler var. Bu tedbirler sizi nasıl etkiliyor?
Pandemi sonrasında biraz yaşadığımız sakinliğin gerisinden süratli bir toparlanma sürecine girdik. Bu bize biraz doğal yurt dışının tesiriyle birlikte, gerisinden Ukrayna-Rusya Savaşı ister istemez güç fiyatlarında, emtia fiyatlarında bir artış biçiminde yansıdı. İçerde kurlardaki hareketlilik beraberinde ister istemez ithalat yoluyla fiyatlara yansıdı ve enflasyonda beklenenin üzerinde bir artışa yol açtı. Kur Muhafazalı Mevduat hesabının gündeme gelmesi aslında kurdaki hareketliliği değerli ölçüde dizginledi. Ve Türk Lirası, liralaşma dediğimiz bir yeni bir yapıya bizi büründürdü. Bankacılık dalı açısından baktığımızda pasifler içerisinden TL’nin hissesinde kıymetli bir düzelme, düzgünleşme yapılmış durumda. Bu natürel beraberinde vadelerin uzamasına da imkan verdi. Bankacılık kesimi açısından KKM ile birlikte gelen bu yapı bizim pasifimizin hem TL yükünün artmasına, hem de vadelerin uzamasına münasebetiyle müspet manada bir etkilenmeye yol açtı. Lakin enflasyondaki hareketlilik beraberinde ister istemez bir kadro önlemleri de alma muhtaçlığı hissettirdi. Enflasyonist ortamda kredi tarafından geldiği için evvel Merkez Bankası’nın gerisinden BDDK’nın aldığı önlemlerle hem kredi büyümesini denetim altına almak hem bu manada kurdaki hareketliliği yönetmek ismine değerli bir adımdı. Bunun tesirlerini görüyoruz, bunun olağan makro ihtiyati önlemler beraberinde kredi büyümesini frenlemiş durumda. 6 aylık bir büyümenin bundan sonraki süreçte birebir süratle devam etmeyeceğini öngörüyorum.
KREDİ KULLANDIRIMI OLAĞANA DÖNDÜ
BDDK tedbiri sonrası bölümde ve şirketlerde baş karışıklığı oldu, sonrasında kimi açıklamalar yapıldı. Bu karışıklık tam olarak giderildi mi?
Cuma akşamı açıklama olunca ister istemez bir belirsizlik vardı. Gerisinden bir açıklama yayınlandı. Kredi kullanılabilir diye bir ön açıklama vardı. Ve pazartesi gününden itibaren tüm kurumlar bizim kendi bankamız da dahil olmak üzere kapsama girecek olan firmaların durumlarını tespitle geçti. Evvel doğal belirsizlik büyüktü ancak akabinde BDDK ile olan bağlantı ve sorulara verilen yanıtla bir arada salı gününden itibaren bir olağanlaşmanın içerisine girdik. Şu anda kredi kullanımları artık olağan seyirde devam ediyor.
BDDK’nın belirlediği kapsama giren firmalarla ilgili bir kredi kullanımında kısmı bir daralma yaşanacaktır. Makroihtiyatı önlem gayesi kredi büyümesini hem daha sağlıklı yapmak, hem de belirlenmiş/ yapılandırılmış bölümlere yönelik olarak üretime, ihracata, istihdama yönelik olarak bu kredilerin kullanımını gerçekleştirmek. Bilhassa bu döviz alımına yönelen bir kredi kullanımı varsa da bunu asıl gayesine üretime, istihdama yönelik olarak kullanımını sağlamak hedefiyle yönlendirmekti. Bundan sonra her banka artık kendi önlemini aldı. 300’e yakın kurumu ilgilendiriyor. Hasebiyle bankacılık dalında çalışılan firma adedi olarak bakıldığında bu yönetilebilir bir durum. Münasebetiyle bundan sonra artık büyük ölçüde belirsizlik ortadan kalkmış vaziyette, herkes olağan yeniden BDDK ve Merkez Bankası’nın öngördüğü kaideler çerçevesinde kullandırım faaliyetlerini sürdürüyor.
KREDİYİ DİKKATLİCE KULLANDIRIYORUZ
Kredi kullanımından dövize talep ne kadar oluyordu pekala? Ve krediler yavaşladı dediniz, kredi büyümesi bu yıl ne olacak?
İster istemez burada bir yavaşlama kelam konusu zira maliyetler de artmaya başladı. Merkez Bankası’nın mecburî karşılığa getirdiği düzenlemeler ister istemez kredi maliyetlerine yansımış durumda. Kredi maliyetlerinin yükseldiği ortamda artık TL krediler çok cazip olmaktan çıkmış vaziyette. Bundan 1 ay 1.5 ay evvel yüzde 20’ler düzeyinde olan TL kredilerin maliyeti şu anda yüzde 30’ların üzerine çıkmış durumda. Münasebetiyle bu da yatırımcı açısından eski cazibesini yitiriyor, daha dikkatli daha seçerek kullandırılıyor. Bankalar da buna yönelik olarak kullandırdığı kredinin nereye gittiğini takip ettiği için dediğim üzere yatırım, istihdam, ihracat yüklü sektörel tercihler kelam konusu olduğu için burada daha dikkatli bir kullandırım kelam konusu. Bu ister istemez kredi büyümesini bir ölçü frenliyor. Burada dediğim üzere yüzde 60’lara varan bir trend kelam konusuydu, yılbaşından itibaren gerçekleşen ancak bu yılsonuna hakikat yüzde 40’ın da altında bir büyümeyle kapatabilir, kredi büyümesi manasında.
KKM’de iştirak bankalarının hissesi yüzde 15-16
Faizsiz enstrümanlar enflasyona karşı nasıl bir muhafaza sağlıyor? Altına dayalı kira sertifikası, altın tahvili üzere yeni eserler çıktı. Talep nasıl oldu?
Katılım bankalarının aslında klâsik olarak müşterileri biraz dövizi ve altını, değerli madeni seven bir yapısı var. Bizim yılbaşından evvel iştirak bankalarının döviz mevduatlarının, döviz fonlarının toplam fonuna oranı yüzde 70’in üzerindeydi, 74’lere kadar çıktı. Fakat bu KKM’a iştirak fonu uygulamasının gelmesiyle birlikte tekrar liralaşma bizde de müspet olarak tesirini gösterdi. Bizim şu an bankacılık kesiminde 1 trilyona yaklaştı KKM’ye hacmi. Bizim de yüzde 15-16’lık bir hissemiz var. Bankacılık kesimindeki hissesi yüzde 16 yaklaşık işte 160-200 milyar civarında bir fon dövizli hesaplardan TL hesaplara döndü. Tıpkı biçimde yeniden altın ve altına dayalı kira sertifikası, altın fonlar iştirak bankası müşterilerinin tercih ettiği uygulamalar. Bu son düzenlemelerle birlikte de bilhassa yastık altında tasarrufların sisteme kazandırılmasına yönelik fiziki olarak altın teslimine imkan veren çeyrek hesap uygulamaları tekrar burada da bir hareketlilik oluşturmuş durumda. Hasebiyle iştirak bankaları müşterileri yapıları gereği döviz ve altını bilhassa tercih eden bir yatırımları var ama KKM’yle birlikte burada müspet tesirini biz gördük. TL’ye kayma, liralaşma tesiri iştirak bankalarında da mevcut. Şu anda iştirak bankalarında bunu görebiliyoruz. Yani dediğim üzere yıl başında yüzde 75’e yüzde 25 üzere bir şeydi dağılımdaydı. Bu doğal banka bilançolarını da olumlu olarak etkiliyor. Müşterilerinde bu manada Türk Lirasındaki enflasyon karşısında kendilerini korumak, tasarruflarını korumak ismine da kıymetli bir yatırım aracı haline geldi, KKM.
Yurtdışı borçlanmalar çok cazip değil
Tabii büyüme için dış kaynak da kıymetli. Sukuk piyasası nasıl şu ortalar?
Katılım bankaları olarak aslında dış kaynakta büyük bir sorun görmüyoruz fakat alışılmış kaynaktan çok maliyetler belirleyici oluyor biraz da. Bilhassa bu CDS’lerin yükseldiği, risk primlerinin artığı, Fed’in faiz artırımıyla bir arada orta vadede yüzde 4’lere ulaşmasının beklendiği bir ortamda risk primi de eklendiğinde şu anda Türkiye’de yurtdışı borçlanmalar çok cazip değil. Cazibesini şu an için, bugünkü aktüel ortamda cazibesini yitirmiş durumda. Münasebetiyle bu maliyetlerle bizim yurt dışından kaynak getirip müşterilere sunmamız onlar açısından da manalı değil. Bugün için sukuk piyasayı hareketli değil fakat geçtiğimiz devirde iştirak bankaları Yeşil Sukuk dediğimiz alanda önemli faaliyetleri oldu. Burada sukuk piyasasında değerli bir hisseye ahibi. Bu sukuk piyasasındaki toplam hacim aslında Hazine’nin sukuk’larını da sayarsak aslında 200 milyara ulaşmış durumda. İştirak bankalarının yüzde 10’luk hissesini, 18 milyarlık bir sukuk hacmi var. Yurt içerisindeki sukuk’lar devam ediyor lakin TL cinsinden. Yurt dışında bu orta biraz daha piyasanın olağanlaşmasını, risk priminin olağan düzeye gelmesini bekliyoruz.
Katılım bankalarında 2022 büyümesi yüzde 50
Katılım bankaları bu periyodu nasıl geçirecek? Yılsonu büyümesi ne olacak şirketin?
Katılım bankaları son yıllarda konvansiyonel bankacılığa nazaran daha süratli büyüme trendi sergiledi. Bizim 2021 yılında baktığımız vakit büyüme yüzde 64 olarak gerçekleşti iştirak bankalarında. Bu bankacılık bölümünde yüzde 54 düzeyindeydi, bu yıl ki gelişmelerle yeniden iştirak bankaları bankacılık dalının üzerinde bir büyüme trendi izliyor. Hala daha tıpkı biçimde devam ediyor. İştirak bankalarının büyümesi yüzde 50’ler düzeyinde gerçekleşir diye ben varsayım ediyorum. Yapıları gereği kesimdeki büyüklükleri gereği biraz daha iştahları ve büyüme trendleri konvansiyonellere nazaran daha fazla. Ben bu yıl da iştirak bankacılığı kesiminin konvansiyonelin üzerinde bir büyüme gerçekleştirmesini bekliyorum.
Kamuda sermaye artışları büyümeyi hızlandırdı
Katılım bankalarının 2025’te bankacılıkta yüzde 15 hisse maksadınız vardı. Alınan bu tedbirlerin akabinde bu gayede gecikme olacak mı?
2019 dediğimiz üzere yani buradan baktığımızda bir 10 sene öncesinde yüzde 4’ler düzeyinde olan bankacılık dalındaki hissesi, 2019’da yüzde 6’ydı, bu yılbaşı itibariyle yüzde 8’e, faal toplamı içerisindeki hissesi yüzde 8’e yükseldi. Toplanan fonlar mevduat tarafında ise yüzde 10’ların üzerinde bir düzeye geldi iştirak bankaları. 2025’te yüzde 15’e ulaşmak üzere bir stratejik amaç taşıyoruz. Şu anda aslında biz maksadımızdan taviz vermiş değiliz, o amaca uygun bir halde büyümemiz devam ediyor. Şu anda altı tane iştirak bankası var. Üç tanesi özel bölüm ve yabancı sermayeli, üç tane de kamu sermayeli. Kamu iştirakleri devreye girmesiyle dalda önemli bir hareketlenme kelam konusu oldu. Biliyorsunuz bankacılık aslında sermaye demek, ne kadar iştahınız olsa da ne kadar büyüme hevesiniz olsa da sermayeyle sınırlısınız burada. Kamuların bu manada bankacılık, iştirak bankacılığındaki sermayeyi artırma manasında değerli bir katkısı oldu. Benim bankamda, Vakıf İştirak Bankası da bu manada ödenmiş sermayesi en güçlü iştirak bankası pozisyonunda. Münasebetiyle bu yapısını sürdürdüğü surece iştirak bankaları büyümelerini hem dalın üzerinde gerçekleştireceğiz.
Bankalar vadeleri bir ölçü kıstılar
Kredi vadelerinde nasıl bir değişim yaşandı?
Tabii maliyetlerin artmasıyla birlikte artık müşteriler için orta ve uzun vadeli kullanım çok cazibesini yitirdi. Bankalar da art geriye gelen düzenlemelerden sonra biraz daha temkinli olmak ismine vadeleri bir ölçü kıstılar. Bu da natürel krediye olan talebi zaten bir oto fren görevi görmeye başladı. Şu anda ortalama bir yıl vadeyle ve bir yılın altında süreçler daha çok dönüyor. Uzun vadeli dediğim üzere hem maliyetlerin yüksekliği nedeniyle cazip değil hem de biraz daha bankalar önlerini görmek bu yeni düzenlemelerin tesirlerini tespit etmek ismine bu devirde daha çok kısa vadeli kredilere yönelmiş durumda.
