Karaciğerin Bâtın ve En Sinsi Düşmanı: NASH!
Alkole bağlı olmayan ‘iltihaplı karaciğer yağlanması’ olarak da bilinen ve dünyanın en yaygın kronik karaciğer hastalığı olan NASH, Türkiye’de en az 2 milyon bireyde görülüyor. Hiç belirti vermeden ilerleyen sinsi bir hastalık olan NASH’in maalesef şimdi bilinen bir ilaç tedavisi bulunmuyor. Siroza, karaciğer kanserine ve son olarak karaciğer nakline kadar giden bu amansız hastalığı önlemek için yapabilecekleri aksiyonlar hakkında farkındalık yaratmak hedefiyle 2018 yılında birinci Milletlerarası NASH Günü başlatıldı. Marmara Üniversitesi Gastroenteroloji Enstitüsü Müdürü ve Türk Karaciğer Araştırmaları Derneği Yağlı Karaciğer Alt Çalışma Kümesi Lideri ve birebir vakitte 2018 yılında dünyada ‘Tıp Bilimine İstikamet Veren 100 Türk’ ortasına ismini yazdıran Prof. Dr. Yusuf Yılmaz önderliğinde 9 Haziran Perşembe günü Sepetçiler Kasrı’nda Milletlerarası NASH Günü ile ilgili tabip ve hasta farkındalık buluşması gerçekleştirildi. Buluşmaya; İstanbul Vilayet Sıhhat Müdürü Prof. Dr. Kemal Memişoğlu, İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi Gastroenterohepatoloji Öğretim Üyesi Prof. Dr. Sabahattin Kaymakoğlu, Koç Üniversitesi Tıp Fakültesi Gastroenteroloji Bilim Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Murat Akyıldız, Sıhhat Bilimleri Üniversitesi Ümraniye Eğitim Araştırma Hastanesi Gastroenteroloji Uzmanı Doç. Dr. Gupse Adalı, Diyetisyen Tuğçe Özlü ve NASH’in pençesine yakalanan hastalar ve hasta yakınları katıldı. NASH’in sebepleri, ülkemizdeki ilerleyişi ve erken teşhiste yapılan tedavi teknikleri başta olmak üzere NASH’in ne kadar sinsi bir düşman olduğunun altının çizildiği aktiflikte Prof. Dr. Yusuf Yılmaz’ın “Covid’i tahminen unutacağız lakin NASH insanoğlunun yakın gelecekteki en tehlikeli düşmanı olacak!” açıklaması damga vurdu.
Modern çağın en sinsi hastalığı NASH, alkole bağlı olmayan iltihaplı karaciğer yağlanması olarak da bilinen dünyanın en yaygın kronik karaciğer hastalığı. Türkiye’de 20 milyon yağlı karaciğer hastası bulunuyor ve bunun en az 2 milyonu siroz riski taşıyan ‘NASH’ hastası. Şimdi ilaç tedavisi olmayan ve hiçbir belirti vermeden ilerleyebilen bu sinsi hastalık çocukları dahi tehdit edebiliyor. Çocukların yüzde 10’unda görülen yağlı karaciğer hastalığının ana nedeni sıhhatsiz beslenme ve hareketsizliğe bağlı obezite!
TBMM Obezite ile Çaba Metotları ve Tedbirleri Kurulu tarafından hazırlanan rapora nazaran; Türkiye obezitede Avrupa’da 1’inci, dünyada 4’üncü sırada yer alıyor. Pandemi sürecinin tesiriyle de Türkiye’de obezite görülme oranı bayanlarda yüzde 40, erkeklerde yüzde 25 sonuna yaklaştı. O denli ki; Dünya Sıhhat Örgütü’nün bilgilerine nazaran, Türkiye’de her 3 bireyden 1’i obez. Obezite en büyük ziyanı, bedenimizin en büyük organı olan karaciğerimize veriyor. Bilhassa bel etrafında depolanan yağ hücreleri, enflamasyona yol açan moleküller salıyor. Bu da NASH’e yani; karaciğer yağlanmasına ve karaciğerde iltihaba yol açıyor. Siroza süratlice ilerleyebilen bir karaciğer hastalığı olan NASH’in alkol kullanımı ile bağlantısı yok. Karaciğer yağlanması iltihap ile birlikte seyrediyorsa bu hastalığa NASH deniyor. Hastalığın gerçek nedeni şimdi bilinmiyor lakin birçok durumda NASH; yüksek şekerli, yüksek yağlı beslenme ve hareketsiz hayatın sonucu oluşan şişmanlık yani obezite, tip 2 diyabet ve insülin direnci ile yakından bağlantılı. Obezitenin kanser oluşumunu tetikleyen dokuların artışını hızlandırdığı için NASH vakitle karaciğer kanserine akabinde da karaciğer nakline kadar uzanan çıkmaz bir sona hastayı sürükleyebiliyor. NASH ayrıyeten kalp damar hastalığı riskini çok besbelli arttırıyor. Bu hastalıktan en sık mevt nedeni sırasıyla kalp hastalığı, akabinde kanserler, sonrasında karaciğer kaynaklı nedenler olarak sıralanabilir.
En Değerli Amacımız NASH’in Bilinirliliğini Arttırmak.
NASH’in çok kıymetli ve tehlikeli bir hastalık olmasına karşın yeteri kadar bilinirliğinin olmadığına vurgu yapan Marmara Üniversitesi Gastroenteroloji Enstitüsü Müdürü ve Türk Karaciğer Araştırmaları Derneği Yağlı Karaciğer Alt Çalışma Kümesi Lideri Prof. Dr. Yusuf Yılmaz, en değerli amaçlarının bu hastalığa dair bilinirliliği arttırmak olduklarını belirtti. Milletlerarası NASH Günü kapsamında yapılan bu aktifliğin hastalığın daha geniş kitlelerce bilinmesinin büyük kıymet taşıdığına vurgu yapan Prof. Dr. Yusuf Yılmaz, konuşmasında ülkemizde yaklaşık 150 bin bireyde NASH’e bağlı siroz hastalığının gelişmiş durumda olduğunu ve bu sayının önümüzdeki 10 yılda 500 bine çıkmasının öngörüldüğünü söyledi. Yılmaz ayrıyeten; “NASH, alkole bağlı olmayan karaciğer yağlanmasının iltihapla birlikte seyretmesi sonucu ortaya çıkıyor. Türkiye’de 20 milyona yağlı karaciğer hastası var. Bunlardan en az 2 milyon NASH hastası ve NASH hastalarının da kıymetli bir kısmı siroz riski taşıyor. Dünya sayıları da iç açıcı değil. 2030 yılına kadar tahminen yarım milyar insan bu hastalıktan etkilenecek. Bu hastalık bedende karaciğere has sinyal vermediği için, hastalık sinsi ilerliyor. Sinyal verecek noktaya geldiğinde ise artık hastalığın geri dönüşü maalesef olmuyor. Hastaların yüzde 70’inden fazlası obezdir, yüzde 75’e kadarı tip 2 diyabetlidir ve yüzde 20-80 ortasında rastgele bir yerde hiperlipidemi vardır. Denetim edilmezse, NASH siroz, karaciğer kanseri ve karaciğer nakline yol açabilir” dedi.
‘Bana Bişey Olmaz’ Algısını Kırmalıyız…
NASH, karaciğer yağlanmasının iltihapla birlikte seyretmesi sonucu ortaya çıkan ve siroza kadar ilerleyebilen bir karaciğer hastalığı olduğuna dikkat çekerek kelamlarına başlayan İstanbul Vilayet Sıhhat Müdürü Prof. Dr. Kemal Memişoğlu, aktiflikte bu sinsi ve tehlikeli hastalıkla çabada toplumun her bölümüne büyük iş düştüğünü lakin asıl vatandaşların kendi vücutlarına güzel ve sağlıklı bakmaları gerektiğine vurgu yaptı. ‘Bana bişey olmaz’ algısı ile bir yere varılamayacağını asıl ‘Bana bişey olmaması için ne yapmalıyım? Birey olarak ne üzere sorumluluklarım var?’ sorularının sorulması gerektiğini belirten Prof.Dr. Kemal Memişoğlu, Uluslarası NASH Günü etkinliğinde şunları söyledi: “Bu hastalığın baş düşmanı obezite, yani sıhhatsiz beslenme ve tabi ki harektsizlik. İşte bu döngüyü kırdığımız vakit NASH başta olmak üzere pek çok önemli hastalığı da önleyebiliriz. Bunun için farkındalık çalışması çok kıymetli. O yüzden bu aktifliği çok ancak çok önemsiyorum. Bizler de kamu olarak elimizden gelen çabayı sürdürüyoruz fakat yetmez topyekün mücale etmeliyiz. Basına, sivil toplum kuruluşlarına, sıhhat işçisine bu hastalığı geçirmiş yaşamış hastalara büyük vazife düşüyor. Herkes bu hastalığın ne kadar tehlikeli, sinsi olduğunu anlatmalı paylaşmalı. Bu hepimizin topluma bir borcudur. Acil olarak bana bişey olmaz anlayışından kurtulmalıyız. Kolay bir karaciğer yağlanması deyip geçmemeliyiz, beslenmemize dikkat etmeli ve tabi ki olabildiğince hareketli bir yaşama yönelmeliyiz. Zira bu yalnızca doktorların ya da sıhhat kurumlarının tek başına üstesinden gelebileceği bir bahis değil. Kişinin kendi vücuduna karşı sorumlulukları var. Vatandaşlarımız lütfen sağlıklı beslensin, hareketsiz ömürden kaçsın, gerilim ve bağımlılıklardan uzak dursunlar. Görecekler bu ve bunun üzere pek çok hastalığın da sonu tabiatıyla gelmiş olacaktır” dedi.
Sanılanın tersine alkol kullanımı ile alakası yok.
NASH; yüksek şekerli, yüksek yağlı beslenme ve hareketsiz hayatın sonucu ve şişmanlık, tip 2 diyabet ve insülin direnci ile yakından bağlantılı. Bu sebeple; karaciğer yağlanmasında erken müdahale ve tedbirler bu hastalıkta hayat kurtarıcı rol üstleniyor. Prof. Dr. Yusuf Yılmaz, ayrıca şu bilgileri de veriyor:“NASH sinsi seyreden bir hastalıktır, yani hastalar çoklukla ileri evre siroz oluşana kadar hiçbir belirti vermez. Yakın vakitte yapılan bir araştırmaya nazaran, risk altındaki bireylerin yalnızca yüzde 6’sı NASH’ı duymuştur. Nadiren halsizlik, âlâ hissetmeme, karnın sağ üst kısmında huzursuzluk, dolgunluk yahut hafif bir ağrıya yol açabilir. Belirti vermemesi hastalığın önemsenmemesine yol açar, teşhisi zorlaşır. Diyabet ve kolesterol üzere kronik metabolik hastalığı olanlar, kilolu olanlar, hareketsiz kalanlar, nizamlı ya da sistemsiz alkol tüketenler, çoklu ilaç kullanmak zorunda olan bireylerin tamamı karaciğer yağlanması istikametinden risk grubundadır.
NASH İlacı için Türkiye’de Faz 2-3 çalışmaları Prof.Dr. Yusuf Yılmaz tarafından koordine ediliyor.
Yağlı karaciğer hastalığı NASH’in tedavisinde kullanılmak üzere Türkiye’de ve Dünya’da ilaç geliştirmek üzere yapılan çalışmalar son periyotta sürat kazandı. Bu kapsamda dünyada olduğu üzere Türkiye’de de değerli faz çalışmaları bulunuyor. Türkiye’de Prof.Dr. Yusuf Yılmaz’ın yürütttüğü Faz 2-3 çalışmalarının yakın vakitte tamamlanması ve hastalığın tedavisinde değerli rol oynaması bekleniyor. Türkiye’nin obezitedeki riskli durumu göz önüne alındığında Prof.Dr. Yusuf Yılmaz’ın yürüttüğü Faz çalışmaları kapsamında geliştirilecek ilaç, yağlı karaciğer NASH hastalığının tedavisinde kullanılacak ve hastalara umut verecek., NASH’in gözden kaçırılan bir hastalık olduğuna dikkat çeken Prof.Dr. Yusuf Yılmaz; buluşmada ayrıyeten NASH’in evvelce tespit edilmesi durumunda hastaların nakil olmak zorunda kalmadıklarını da vurguladı. Yılmaz, ayrıyeten: “Bu hastalık çok evvelden tespit edildiği takdirde birçok hasta nakil olmak zorunda kalmaz. Bu nedenle hastalığı önleyecek farkındalığı yaratmamız gerekiyor. Bir siroz hastası ile NASH hastasının maliyeti ortasında 20 kat fark vardır. Hastalığı siroz olmaksızın önlemek, çok değerlidir. Yüzde 30 risk taşıyan hasta, tedavi edildiğinde karaciğer kaynaklı vefat riski azaldığı üzere kalp hastalığından ölme riski, inme geçirme riski ve karaciğer kanserine yakalanma riski de önemli halde azalır. Bu biçimde öbür birçok tedavi maliyetini de engellemiş oluyorsunuz. Karaciğer kanserine yakalanma riskleri de çok yüksek, bunun tedavisi de çok büyük bir maliyet” diye konuştu.
NASH Pek Çok Hayati Hastalığı da Tetikliyor…
Karaciğerin olağan yapısının yumuşak bir dokusu olduğuna ancak iltihaplanmayla başlayan süreçle sertleşmenin arttığına vurgu yapan İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi Gastroenterohepatoloji Öğretim Üyesi Prof. Dr. Sabahattin Kaymakoğlu, Milletlerarası NASH Günü etkinliğinde yaptığı konuşmada sessiz ilerleyen bu hastalıkta karaciğerdeki sertleşmenin dikkate alınması gerektiğine vurgu yaparak, şunları söyledi: “Karaciğerdeki yağlanma ve bununla ilerleyen sertleşmeyi çok ciddiye almalıyız. Karaciğer bize önemli ikazlar veren bir organımızdır. Bu organımızdaki rahatsızlık pek çok hayati hastalığı da tetikler bu nedenle NASH kuşkusu olan herkesin bu süreci uygun takip etmesi ve gelen alarmları dikkate alması gerekir.”
Etkinliğe katılan Koç Üniversitesi Tıp Fakültesi Gastroenteroloji Bilim Kolu Öğretim Üyesi Prof. Dr. Murat Akyıldız da karaciğerde oluşabilecek fonksiyon kaybının bedende pek çok olumsuz tesire yol açabileceğini belirtti. Ülkemizde karaciğer nakillerinin en önemli nedenleri ortasında Hepatit B’nin birinci sırada bulunduğunu da konuşmasında vurgulayan Prof. Dr. Akyıldız, bu hastalıkların ilaçlarla tedavisinin kolay olduğunu söyledi. İkinci sıraya ise NASH’in yerleşme eğiliminde olduğunu söyleyen Prof. Dr. Akyıldız, “Bu tüm dünyada giderek artan ve ileriki yıllarda karaciğer kanseri gelişimi ve karaciğer nakil bekleme listelerinin büyük kümesini bu hastalar oluşturacak. Alkole bağlı karaciğer hastalıkları ise günümüzde giderek önemli bir yüzdeye ulaşmış durumda. Bu küme hastalarda metabolik sendromlar görülür. Bu bireylere hayat biçiminde değişiklik, beslenme tedavisi ile birlikte spor yapılması ve kesinlikle beden yükünde yüzde 10’luk kayıp yaşamalarını tavsiye ediyoruz. Ne yazık ki önümüzdeki yıllarda sıklıkla sorun yaşayacağımız hasta kümesi alkol dışı yağlı karaciğer hastalığı ve karaciğer yağlanması olacak” dedi.
9 Haziran Milletlerarası NASH Günü Mottosu: Sağlıklı Beslen Karaciğerine Düzgün Bak’
2018 yılında dünyada ‘Tıp Bilimine İstikamet Veren 100 Türk’ ortasına ismini yazdıran Prof. Dr. Yusuf Yılmaz, şöyle devam etti: “Bu amansız hastalığı önlemek için yapabilecekleri aksiyonlar hakkında farkındalık yaratmak gayesiyle bu yıl 9 Haziran 2022’de Memleketler arası NASH Günü aktiflikleri yapılacak. Türkiye’de bu hastalığın önüne geçmek için ağır gayret ve uğraş içindeyiz. Zira önümüzdeki 10-15 yılllık süreçte en değerli sıhhat problemlerimizden biri NASH hastalığı olacak. Türkiye’de obezite çok yaygın ve giderek de sayılar yükseliyor. Ne yazık ki ülkemizde her 3 şahıstan 1’i obez. Covid tahminen unutulacak, tahlili, aşısı büsbütün bulunacak ancak çağdaş çağın vebası hatta en sinsi hastalığı olan NASH, yakın gelecekte insanoğlunun en büyük düşmanı olacak! Bir an evvel toplumsal farkındalık oluşturulmalı. Bu yüzden; ‘Sağlıklı Beslen Karaciğerine Güzel Bak’ mottosuyla yola çıktık”.
Doğru Teşhis İçin Ehil Gastroenteroloji Uzmanı ve Fibroscan Ölçümü Hayati Değer Taşır!
Prof. Dr. Yusuf Yılmaz, son 10 yılda NASH’ın tedavisine yönelik ilaç araştırmalarında büyük ilerlemeler kaydedilse de bugüne kadar sıhhat otoriteleri tarafından onaylanmış bir NASH tedavisi bulunmadığına da vurgu yapıyor. Prof.Dr. Yılmaz, araştırmalar bir yandan devam ederken, kilo kaybı ve fizikî aktivitenin şu ana kadar tesiri kanıtlanmış en uygun NASH tedavi usulü olduğunu söylüyor ve ekliyor: “Ancak kilo kaybı kademeli olmalıdır. Haftada en fazla 1,6 kg verilmeli, zira daha süratli kilo kaybı da yağlanmaya yol açabilir. Toplamda yüzde 10’luk kilo kaybı hedeflenmelidir. Faal bir teşhis için Gastroenteroloji Uzmanına gözükmek ve mümkünse ‘Fibroscan’ dediğimiz karaciğerinizdeki hasar durumunu daha güzel anlamak için süratli, ağrısız, zahmetsiz ve zararsız bir biçimde ultrason dalgaları kullanarak ölçen ileri teknolojili yeni bir tıbbi aygıtla ölçüm yaptırmak NASH’in tanısı ve tedavisi için hayati kıymet taşır.”. Aktiflik hastalığı geçirmiş şahısların bu süreçteki yaşadığı dertler, kat ettikleri yolları paylaşması ile sona erdi. Aktiflikte ayrıyeten katılan tüm davetlilere ve basın mensuplarına Prof. Dr. Yusuf Yılmaz tarafından Fibroscan aygıtı ile 2-3 dk’lık müddet içerisinde karaciğerde yağ ve hasar ölçümü yapıldı.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı