Şebnem TURHAN
Türkiye piyasaları Türk Lirası ndaki sert paha kaybıyla karşı karşıya kaldı Bir günlük Betine yükseliş yüzde 2 6 ya dayandığı dolar TL de 17 19 lira aşıldı Kurdaki bu sert hareket Türkiye nin dolar cinsi tahvillerinin fiyatını 7 Mart tan bu yana en düşük Beticket düzeye düşmesine neden olurken 5 yıllık iflas risk primi CDS ler 768 ile rekor düzeylere çıktı Mayıs başından bu yana dolar TL de yükseliş yüzde 15 7 ye ulaşırken yılbaşından Betgaranti bu yana artış da yüzde 28 i aştı Kurdaki evvelki yükselişlerin bilakis Borsa İstanbul BİST100 endeksi de günü yüzde 4 07 düşüşle kapattı
Analistler kurdaki bu sert hareketlerin enflasyona yansımasının Betexper çok daha süratli olduğunu belirtirken önümüzdeki aylarda yüzde 85 düzeyinde bekledikleri tüketici enflasyonunda tepenin yüzde 92 93 düzeylerine çıktığını vurguladı
Öte yandan kur muhafazalı TL mevduat hesabı ile de Hazine Betebet ve Merkez Bankası na binen yük kurlardaki artışla her geçen gün katlanırken 3 ay evvel KKM hesabı yapan bir mudinin bugün itibariyle üç aylık çıkarı yüzde 18 i aştı Euro TL de 18 36 düzeyinin üzerine çıktı ons altının fiyatında değişim yaşanmazken Türkiye de gram altının fiyatı 1023 liranın üzerine geldi
3 ay evvel giren bugün KKM den yüzde 18 3 kazandı
Kurlardaki bu sert yükselişler ekonomiyi dört bir koldan olumsuz etkiliyor Analistlerin verdiği bilgilere nazaran birinci olumsuz tesir KKM hesaplarında gözlenecek Bilhassa önümüzdeki temmuz ve ağustos aylarında şubat ve martta döviz hesaplarını KKM ye çeviren hükmî bireylerin 6 ay sonra birinci dönüşleri var Bu durum Merkez Bankası nı ve Hazine nin yükünü hayli artıracak Ki şimdiden Hazine ve Maliye Bakanlığı nda ek bütçe çalışmalarına başlandı
Ondan evvel ise 8 Haziran da KKM dönüşü gerçekleşen ve 8 Mart a 100 bin lirasını yatıran mudinin 3 aylık karı da yüzde 17 yi aştı Merkez Bankası nın 8 Mart itibariyle açıkladığı 14 49 lira olan dolar TL kuru yeniden Merkez Bankası saat 12 itibariyle belirlediği 17 15 lira olarak açıkladı 8 Mart ta 100 bin lirası ile 6 bin 901 dolar alabilen vatandaş bugün itibariyle 5 bin 830 dolar alabiliyordu Böylelikle 100 bin lirası karşılığında 3 ayın sonunda yararı 118 bin 352 lira oldu ve bu yüzde 18 3 lük bir getiri elde etmiş oldu
Eğer kurlardaki bu yüksek düzeyler devam ederse temmuz ve ağustos çok daha sancılı geçecek Şubat ortasında KKM hesaplarında hukuksal bireylere sağlanan kurumlar vergisi muafiyeti sayesinde haftalık artış yüzde 35 lere ulaşmış ve KKM büyüklüğü de 500 milyon liraya dayanmıştı Şubat ortasına nazaran dolar TL deki yükseliş yüzde 25 e gelmiş durumda
Tüketici enflasyonu 3 haneye mi gidiyor
Bir öteki olumsuz tesir ise enflasyon üzerinde Enflasyon beklentileri şimdiden epeyce bozulmuş durumda ve yılsonu beklentileri Piyasa İştirakçileri Anketi nde yüzde 58 e çıkmışken Reuters in anketinde ise yüzde 63 düzeyinde bulunuyor Lakin analistler dolar TL nin yalnızca 1 ay 17 düzeylerinde kalmasının bile yüzde 85 olarak beklenen enflasyonda tepe noktasını yüzde 92 93 e çıkardığını vurguluyor Üç haneli tüketici enflasyonuna ulaşılmasının da kur düzeyindeki yükselişin devam etmesiyle mümkün olduğuna dikkat çekiliyor Merkez Bankası nın enflasyon raporunda yılsonu enflasyon beklentisi ise yüzde 48 2 düzeyinde bulunuyor
Kur yükselişi global olarak artan emtia fiyatları ve yüksek enflasyon nedeniyle hem kamuyu hem de şirketleri düşünceye sürüklüyor ve dövize olan talep de artıyor Böylesi yükseliş periyotlarında de hükmî şahısların talebi daha da yükselebilir derdiyle artış da gösterebiliyor Cari açıktaki bozulma kamunun da döviz talebini daha da artırıyor 40 milyar dolar düzeylerinde yılsonu için cari açık beklentileri kurdaki hareketler nedeniyle üst istikametli güncelleniyor Hem cari açıkta güç kaynaklı riskler hem de enfl asyon TL yi olumsuz etkilerken TL deki bu kıymet kaybı da hem cari açığı hem de enfl asyonu olumsuz etkilemeye devam ediyor
Piyasaya nazaran deva sert bir faiz artırımı mı
Piyasa uzmanları kurlardaki bu sert hareketlerin önüne geçilebilmesi için klasik iktisat teorilerinin tekrar uygulanmaya başlaması gerektiğini belirtiyor Uzmanların verdiği bilgiye nazaran Cumhuriyet tarihinin en yüksek faiz artışının yapılması ve siyaset faizinin en az yüzde 50 55 bandına çıkarılması gerekiyor Böylece faizde şok tesiri yaratılmasını ve kurun da aşağıya gelmesinin sağlanacağını vurgulayan analistler kur aşağı geldiğinde ise siyaset faizinde indirimlerin başlanabileceğini kaydetti Natürel ki bu sert artışın 2023 te ekonomiyi küçülteceğini ve 2024 te çok küçük bir büyümenin yakalanması sonucunu doğuracağını belirten analistler bu tedbirlerin alınmaması durumunda da tek dermanın sermaye denetimi olduğunu tabir etti
Analistlerin verdiği bilgiye nazaran yabancının Türkiye sermaye piyasalarındaki hissesi epey düşük olduğu için bu denetim ithalat kısıtlaması olarak uygulanabilir İthalatta ise yalnızca yüzde 7 8 hissesi olan tüketim malı ithalatında kısıtlama ile de analistler çok büyük bir tesir yaratılmasını beklemiyor