Bar İIan Üniversitesi Siyasi Çalışmalar Departmanı Tabip Öğretim Üyesi Elai Rettig son aylarda yaşanan pek Alanya escort çok gelişmenin bir İsrail Türkiye gaz muahedesini finansal olarak daha evvel hiç olmadığı kadar uygulanabilir hale getirdiğini belirterek Ancak bölgesel siyasi konular örneğin tahminen Kıbrıs’ın mutabakatta bir ölçü iştiraki olması Escort Alanya üzere bu muahede kapsamında çözülmeli dedi
Rettig AA muhabirine Türkiye ve İsrail ortasındaki mevcut diyalogda güç iş birliğinin ana hususlardan birini oluşturduğunu bu iş birliğinde asıl potansiyel alanın da İsrail’in Alanya escort bayan Leviathan alanı ile Türkiye ortasında denizin altından bir boru sınırının döşenmesi olduğunu söyledi
Ortak gaz üretiminde iş birliği ile Doğu Akdeniz’de petrol ve gaz aramasına yönelik daha fazla özel şirketin teşvik edilmesi gerektiğine işaret eden Rettig Ancak iki taraf diyalogun önceliklerinde tam manasıyla anlaşmış değil Türkiye tarafı diyaloğun merkezine güç iş birliğini koymaktan ve öteki süregelen siyasi sorunların daha sonra tartışılmasından yana İsrail tarafı ise uzun vadeli bağlayıcı rastgele bir güç ticaret mutabakatına varmadan evvel İsrail ve Türkiye ortasında daha müspet bir siyasi atmosferin oluşturulmasını istiyor İki taraf da güç ticaretini müspet ve değerli görüyor fakat bu geçmişteki ilgilerin daha kapsamlı bir tekrar pozisyonlandırılması kapsamında ele alınmalı diye konuştu
Rettig 2015’te İsrailli gaz şirketleri ile BOTAŞ’ın iki ülke ortasında bir doğal gaz petrol boru çizgisi kurulmasına yönelik olgunlaşmış olan görüşmeler yürüttüğünü bu görüşmelerin gazın fiyatındaki uyuşmazlıklardan dolayı tıkandığını anımsattı
GÖRÜŞMELER 7 YIL EVVEL DONDURULMUŞTU
İsrail’de ihraç edilen gazın fiyatının iç piyasada satılandan daha ucuz olamayacağına dair bir kanunun olduğunu vurgulayan Rettig şöyle devam etti
Bu nedenle görüşmeler 7 yıl kadar dondurulmuş oldu Lakin son aylarda yaşanan pek çok gelişme bu projeyi evvelkinden daha uygulanabilir hale getirdi ve iki tarafın da tekrar değerlendirmesine neden oluyor Bu gelişmeler ABD Dışişleri Bakanlığı Güç Güvenliği Danışmanı Amos Hochstein’ın EastMed projesini ABD’nin artık desteklemediğini açıklaması Türkiye’nin İran’dan gelen tutarsız gaz ithalatını ikame etmeye yönelik artan muhtaçlığı ki son kış mevsiminde güneydoğuda önemli elektrik kesintilerine yol açtı ve Rusya Ukrayna savaşı nedeniyle esasen yüksek seyreden doğal gaz fiyatlarının daha da artması Bu da İsrail gazını Türkiye için daha yararlı hale getirdi Tüm bunlar bir İsrail Türkiye gaz muahedesini finansal olarak daha evvel hiç olmadığı kadar uygulanabilir hale getiriyor Lakin bölgesel siyasi konular örneğin tahminen Kıbrıs’ın mutabakatta bir ölçü iştiraki olması üzere bu muahede kapsamında çözülmeli
ÜZERİNDE KONUŞTUĞUMUZ ŞEY DAHA ÇOK ‘TAKAS’ ANLAŞMALARI
Rettig İsrail’in yıllık ihraç edebileceği gaz ölçüsünün taşıma biçimine nazaran değişeceğini şayet Mısır üzerinden LNG olarak ihraç edilecekse bu ölçünün kısa vadede yalnızca 1 2 milyar metreküp uzun vadede ise 4 5 milyar metreküp ortasında değişebileceğini anlattı
İsrail’in yeni bir LNG terminali kurması kelam konusu olursa da yıllık 10 milyar metreküp gazın ihraç edilebileceğini aktaran Rettig şunları söyledi
Ancak genişliğine bağlı olarak Türkiye’ye bir boru sınırıyla 10 16 milyar metreküp ortasında ihracat yapılabilir ve bu LNG’den daha ucuz bir gaz olur Bununla birlikte Türkiye üzerinden Avrupa’ya rastgele bir İsrail gazının direkt gideceğinden şüpheliyim Üzerinde konuştuğumuz şey daha çok ‘takas’ mutabakatları Bu mutabakatlar Türkiye’nin güneydoğuda yaşanan arz sorunlarına yönelik İsrail gazı alarak bir dayanak sağlaması ve bunun da Azerbaycan yahut öbür kaynaklardan gelen gazın boşa çıkarak Türkiye’de tüketilmesinden fazla Avrupa’ya gönderilmesini içeriyor Sonuncu sonuç Avrupa için daha fazla gazın olması yani TANAP boru çizgisi üzerinden illa ki ‘İsrail gaz molekülleri’ taşınacak diye bir koşul yok Avrupa için ikisi ortasında bir fark yok İsrail Türkiye’ye ne kadar çok gaz satarsa Türkiye de o kadar fazla gazı Avrupa’ya satabilir
TÜRKİYE’Yİ DIŞARIDA BIRAKAN AKDENİZ BORU ÇİZGİSİ İNŞA ETMEK MÜMKÜN GÖRÜNMÜYOR
European Neighbourhood Council ENC Genel Müdürü Samuel Doveri Vesterbye ise Doğu Akdeniz’de Türkiye ve İsrail ortasındaki güç diyaloğunda beklentinin ve İsrail’in temel önceliğinin İran gücü yerine Doğu Akdeniz güç kaynaklarının geliştirilmesine öncelik verilmesi olduğunu söz etti
İsrail’in kendi münhasır ekonomik bölgesinde Leviathan ve Tamar üzere uygun yapılandırılmış ve işleyen güç rezervine sahip olduğuna dikkati çeken Vesterbye Türkiye’yi dışarıda bırakan bir Akdeniz boru çizgisi inşa etmek şu anda mümkün görünmüyor zira ABD bu türlü bir teşebbüsün ne zamanlama ne fiyat ne de çevresel faktörler sebebiyle destekçisi olmadığını açıkça beyan etti sözünü kullandı
Vesterbye bunun yerine Türkiye’ye potansiyel bir boru sınırı inşa edilmesinin seçenek olarak ortaya çıktığını hatırlatarak Ancak o da çok eski bir sorunla karşılaşıyor Kıbrıs’ın deniz yatağından geçmesi gerekliliği Bu da boru sınırının Kıbrıs’ın dayanağını alması gerektiği manasına geliyor ve öncelikle Türkiye Yunanistan ve Türkiye Kıbrıs ortasındaki sorunların çözülmesi gerektiğine işaret ediyor Başka bir seçenek en azından bir cins imtiyaz yahut kaynak paylaşımı muahedesinin yapılması gerekiyor değerlendirmesinde bulundu
MASADA İKİ SEÇENEK VAR
Şu anda İsrail’in gazının büyük bir kısmını iç tüketim ve küçük bir kısmını da çok yakınındaki bölgesel komşularına ihraç için ayırdığına işaret eden Vesterbye şunları kaydetti
Eğer tüm rezervler topluca değerlendirilip bu formda ihraç edilirse Doğu Akdeniz gazının ekonomik ve hacimsel potansiyeli yalnızca yakın komşulara ihraçtan çok daha fazla İsrail Kıbrıs yahut Mısır olsun şayet her bir ülkenin keşfi farklı ayrı ihraç edilecek diye düşünülürse maliyet ve üretim hacmi açısından ihraç kabiliyeti epey düşüyor Bu da Doğu Akdeniz gazının başarısı için neden Mısır İsrail Kıbrıs ve Türkiye ortasında güzel ekonomik ve siyasi bağların desteklenmesi gerektiğini gösteren kıymetli bir nokta Önümüzde yalnızca iki gerçekçi seçenek bulunuyor Biri Mısır Kıbrıs ve İsrail gazlarının Türkiye’ye boru sınırı ile gönderilmesi ve TANAP yahut LNG olarak Avrupa’ya ihraç edilmesi İkinci bir seçenek de tıpkı keşiflerin Mısır’daki mevcut LNG terminallerine gönderilmesi ve buradan tüm dünyaya ihraç edilmesi
