Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) nisan ayında Tüketici Fiyat Endeksi’nin (TÜFE) yüzde 1,68 arttığını ve yıllık enflasyonun yüzde 17,14 olduğunu açıklamasının akabinde TCMB’nin Nisan Ayı Fiyat Gelişmeleri Raporu da yayımlandı.
Rapora nazaran, besin dışındaki ana kalemlerde yıllık enflasyon yükselirken, tüketici enflasyonundaki artışa en bariz katkı güç kümesinden geldi. Bu periyotta eşel taşınabilir sistemi ve tavan fiyat uygulamasının tesiriyle güç fiyatları yatay seyrederken; lakin baz tesiri nedeniyle küme yıllık enflasyonu besbelli formda yükseldi.
Temel mallarda yıllık enflasyon artarken, yeni dönem geçişinin de tesiriyle giysideki yükseliş eğilimi sürdü, güçlü ve öbür temel mal kümesinde döviz kuru gelişmelerinin yansımaları izlendi. Hizmet kümesinde yıllık enflasyon yükseldi,, aylık bazda ise mart ayındaki açılma tesirinin akabinde yavaşlama kaydedildi.
Bu devirde emtia fiyatlarındaki yükseliş ziraî emtia ve endüstriyel metal fiyatları öncülüğünde sürdü. Türk lirası cinsinden ithalat fiyatlarındaki gelişmeler ve birtakım eserlerde süregelen arz badirelerinin tesiriyle üretici fiyatlarındaki süratli artış eğilimi devam etti.
Bu gelişmelerle, B ve C göstergelerinin yıllık enflasyonları artarken, eğilimleri bir ölçü iyileşmekle birlikte yüksek düzeylerini korudu. B ve C endekslerinin yıllık değişim oranları, nisanda sırasıyla 0,62 ve 0,89 puan artarak yüzde 18,11 ve yüzde 17,77 seviyesinde gerçekleşti.
Yıllık tüketici enflasyonuna katkının güç kümesinde 0,58 puan, hizmet kümesinde 0,12 puan ve temel mal kümesinde 0,38 puan arttığı, besin ve besin kümesinde değişmediği, alkol-tütün-altın kümesinde ise 0,13 puan azaldığı görüldü.
“Özel okul fiyat artışına bağlı olarak eğitim hizmetleri öne çıktı”
Hizmet fiyatları nisanda yüzde 0,72 yükselirken, küme yıllık enflasyonu 0,56 puan artarak yüzde 13,12 oldu. Öte yandan, mevsimsellikten arındırılmış bilgilerle aylık enflasyon, açılma tesiriyle mart ayında kaydedilen artışın akabinde yavaşladı.
Yıllık enflasyon artışı lokanta-otel ve öbür hizmetlerde daha besbelliyken, başka alt kümelerde görece hudutlu oldu. Lokanta-otel yıllık enflasyonu bir evvelki sene salgın hastalığa bağlı olarak faaliyetin kesintiye uğraması kaynaklı düşük bazın da tesiriyle artarken, aylık bazda gerek yemek hizmetleri gerekse konaklama hizmetlerindeki fiyat artışları dikkati çekti.
Öbür hizmetler kümesi fiyatlarındaki yükselişte özel okul fiyat artışına bağlı olarak eğitim hizmetleri öne çıkarken, bu gelişmede geçmiş enflasyona endeksleme davranışı ile süreksiz KDV indirimlerinin sona ermesi belirleyici oldu. Bu kümede ayrıyeten döviz kuru gelişmelerine bağlı olarak ferdî ulaştırma araçlarının bakım tamiri ve dişçilik fiyatı üzere kalemlerde fiyat artışları izlendi.
Ulaştırma hizmetlerinde havayolu ile yolcu nakliyeciliği fiyatlarında artış kaydedilirken, karayolu ile şehirlerarası yolcu nakliyeciliği fiyatları gerilemiştir. Haberleşme hizmeti fiyatlarında ise internet fiyatındaki artışa rağmen cep telefonu görüşme fiyatı kaynaklı düşüş görüldü.
Temel mal yıllık enflasyonu nisan ayında 0,99 puan artışla yüzde 23,13 oldu. Bu periyotta yıllık enflasyon, sağlam mallarda gerilerken, giysi ve ayakkabı ile başka temel mallarda yükseldi.
Aylık fiyat gelişmelerine bakıldığında, son iki aydır görece ölçülü bir seyir izleyen güçlü mallarda nisan ayında döviz kuru tesirleriyle fiyat artışı hızlanırken, bu gelişmede araba fiyatları öne çıktı ve mobilya fiyatlarındaki gerileme sınırlayıcı rol oynadı.
Döviz kuru gelişmelerinin yanı sıra endüstriyel metal fiyatlarındaki yükseliş eğilimi sağlam tüketim malı fiyatları üzerindeki tesirini sürdürdü. Giysi ve ayakkabı kümesinde fiyatlar yılbaşından bu yana sergilediği yüksek artış eğilimini sürdürürken, yeni döneme geçişle birlikte yıllık enflasyon 3,63 puan artarak yüzde 10,96 düzeyine yükseldi. Öteki temel mallar kümesinde fiyatlar süratli bir artış gösterirken, küme yıllık enflasyonu 2,01 puan artarak yüzde 18,81’e ulaştı.
“Kırmızı ve beyaz et fiyatlarındaki bariz yükseliş eğilimi sürdü”
Güç fiyatları nisanda yüzde 0,10 ile nispeten yatay seyretti. Doğal gaz ve tüp gaz fiyatları, sırasıyla yüzde 1,07 ve 1,64 artarken, Türk lirasındaki bedel kaybına rağmen, eşel taşınabilir ve tavan fiyat uygulamalarının tesiriyle akaryakıt fiyatları yüzde 0,78 oranında geriledi. Halihazırda eşel taşınabilir uygulaması kıymetli bir enflasyonist etkiyi bertaraf ederken, bu devirde güç fiyatlarındaki yatay görünüme rağmen, yıllık enflasyon baz tesiriyle 6,01 puan artarak yüzde 18,44’e yükseldi.
Besin ve alkolsüz içecek fiyatları nisanda yüzde 2,13 artarak, küme yıllık enflasyonu ise 0,46 puan azalarak yüzde 16,98 oldu. Bu periyotta yıllık enflasyon işlenmemiş besin kümesinde 0,31 puan azalışla yüzde 14,67’ye, işlenmiş besin kümesinde ise 0,51 puan azalışla yüzde 19,36’ya geriledi.
İşlenmemiş besin kümesinde mevsimsellikten arındırılmış datalar, zerzevat kümesinde besbelli bir artışa işaret etti. Bu periyotta, öbür işlenmemiş besin kümesinde kırmızı ve beyaz et fiyatlarındaki bariz yükseliş eğilimi sürdü. Nisan ayında işlenmiş besin fiyatları aylık bazda yüzde 0,97 artarken; memleketler arası emtia fiyatlarındaki gelişmelerin tesirlerinin gözlendiği katı-sıvı yağlardaki yüksek oranlı artışlar devam etti.
Bu gelişmelerle, taze meyve-sebze dışı besin kümesi yıllık enflasyonu yüzde 17,78 düzeyine geriledi. Nisan ayında tütün eserleri fiyatlarında hudutlu bir artış görülürken, küme yıllık enflasyonu yüzde 2,56’ya yükseldi.
“Tüketici fiyatları üzerindeki üretici fiyatları kaynaklı baskılar güçlenerek devam etti”
Yurt içi üretici fiyatları nisan ayında yüzde 4,34 ile kayda bedel bir oranda yükselirken, yıllık enflasyon 3,97 puan artarak yüzde 35,17’ye ulaştı. Üretici fiyatlarındaki bu yükselişte, döviz kuru gelişmeleri, milletlerarası emtia fiyatlarında süregelen artışlar ve arz kısıtları belirleyici oldu.
Bu periyotta petrol fiyatları hudutlu bir oranda gerilerken ziraî emtia ve endüstriyel metal fiyatlarında bariz artışlar izlendi. Bu doğrultuda, ana metal, kimyasal, kağıt, dokumacılık, fabrikasyon metal, ağaç ve mantar başta olmak üzere global ve yurt içi tedarik meselelerinin tesirli olduğu orta malı bölümlerinde güçlü fiyat artışları gözlendi. Bu gelişmelerle, petrol ve ana metal hariç imalat sanayi fiyatlarının eğilimi yükselişini sürdürdü.
Ana sanayi kümelerine nazaran incelendiğinde, yıllık enflasyon güç ve orta malı kümelerinde bariz bir formda yükseldi. Güç yıllık enflasyonundaki kayda paha artışta geçen yılın tıpkı ayındaki düşük baz da tesirli oldu.
Nisan ayında orta mallarında epeyce bariz bir fiyat artışı gözlendi. Bu gelişmede demir-çelik ve ferro alaşımlar, plastik eserler ile temel kimyasallar, dokumacılık iplik-elyafları ile kâğıt ve kâğıt eserleri öne çıkarken, artışların küme geneline yayıldığı izlendi.
Güç kümesi fiyatlarındaki artışta rafine edilmiş petrol eserleri ve elektrik gücünün üretimi ve dağıtımı öne çıkarken, sermaye malı kümesinde metal yapı eserleri, motorlu kara taşıtlarının modül ve aksesuarları, makineler ile bilgisayar ve etraf bilimlerindeki artışlar dikkati çekti.
Sağlam tüketim malları fiyatlarındaki artışta mücevherat, konut aletleri, mobilya ve tüketici elektroniği belirleyici olurken, et eserleri, öteki dokumacılık eserleri ve katı-sıvı yağlar dayanıksız tüketim malları fiyatlarındaki artışı sürükleyen kalemler oldu. Bu gelişmelerle, tüketici fiyatları üzerindeki üretici fiyatları kaynaklı baskılar güçlenerek devam etti.
