İktidarı kasvete sokan #128MilyarDolarNerede sorusuna net bir cevap verilemezken, rezervlerin eritilmesi fikrinin kaynağı da netleşiyor. Erdal Sağlam, Albayrak’a bu öneriyi kimin kabul ettirdiğinin izini sürdü.
ABD Lideri Joe Biden’ın telefonuyla başlayan tartışmalar, artan pandemiye bağlı aşılama ve 17 günlük kapanma nedeniyle geriye düşse de 128 milyar dolarlık döviz rezervinin nasıl eritildiği tartışmaları hâlâ gündemde. Ankara kulislerinde bu defa de rezervin erimesine neden olan “arka yollardan döviz satışı” fikrini eski Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak’a veren teknisyenin kim olduğu tartışılıyor.
128 milyar dolarlık rezervin eritilmesi konusunda muhalefet partilerinin yaptığı kampanyanın halk nezdinde karşılık bulması, yarattığı oy kaybı nedeniyle AKP içinde rahatsızlık yarattı. Bu kapsamda, biraz da Cumhurbaşkanı ve eski Bakan Albayrak’a yanlışın fatura edilmesini istemeyen AKP’lilerin katkısıyla “Bu yanılgının teknik sorumlusu aranıyor” da diyebiliriz. Doğal ki uygulamanın başındaki Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Albayrak’ın asıl sorumlular olduğu biliniyor lakin yeniden de siyasetçilere cazip gelen bu “arka yoldan döviz satışı” fikrini veren iktisatçıların kimler olduğu merak ediliyor.
2000 krizi öncesinde iktisatta büyük kusurlar yapan Refahyol Hükümeti devrinde emsal tartışmalar yaşanmış; “kaynak paketleri” tartışması kapsamında alışılmadık, günü kurtaracak fakat ileride ekonomiyi daha da zora sokacak fikirleri kim yahut kimlerin verdiği, “cin fikirliler” başlığı altında gündem olmuştu. Artık rezerv tartışması da emsal bir hal almışa benziyor.
Merkez Bankası’ndaki “iki Boğaziçili”
Türkiye iktisadını rezervleri eriterek çok daha kırılgan hale getiren bu kusura; Biden’a “soykırım” dediği için verilen cılız reaksiyona bakılarak “dış siyasette da elini koluna bağlayacak kadar ülkeyi zayıf pozisyona düşürdüğü için” farklı bir ehemmiyet verilmeye başladı.
Döviz rezervinde art yol kurnazlığını bulan kişinin kim olduğu hakkında kulislerde çeşitli bilgiler dillendiriliyor. Kimisi, Merkez Bankası üst idaresinde bulunan Boğaziçi Üniversitesi kökenli iki iktisatçının birlikte bu fikri geliştirdiğini söylerken; bazıları ise bu kişinin eski Bakan Berat Albayrak’ın danışmanlığını yapan Koç Üniversitesi’nden genç bir iktisatçı olduğunu düşünüyor.
Asıl üzerinde durulan “kurnaz iktisatçı” ise Merkez Bankası üst idaresindeki iki Boğaziçi Üniversitesi kökenli yöneticiden biri. Faiz kararlarının verildiği Para Siyaseti Konseyi’nde da yer alan bu kişi, yaklaşık beş yıldır dört farklı Merkez Bankası lideriyle misyon yapıyor. Hatta bir periyot Albayrak tarafından Merkez Bankası’nın başına getirileceği konuşulmuştu. Lakin neden lider olarak atanmadığı, buna neyin mani olduğu da farklı bir tartışma konusu olmuştu.
Wikileaks dokümanlarında yer alan gölge lider
2016 yılında, Merkez Bankası üst idaresine bu kişinin ataması, Wikileaks evraklarında de yer aldı. Periyodun Merkez Bankası Lideri Murat Çetinkaya, bu atama konusunda o devir sorumlu Bakan olmadığı halde, Berat Albayrak’a bilgi veriyordu.
2020 yılında 4 yıllık mühleti dolduğu için tekrar atanan bu yöneticinin ismi, Murat Uysal’ın Merkez Bankası Başkanlığı’na atanmasında tekrar gündeme geldi. Uysal’ın yapılacağı açıklanan birinci basınla tanışma toplantısı iptal edilince, “Albayrak’ın Merkez Bankası ismine konuşmaları bu kişinin yapmasını istediği” birtakım gazetelerde yer almıştı. Hatta “Gölge Başkan” denilmeye başlanmıştı.
Ağbal’ın sesini kaydedip Saray’a götürmüş
Bu bireyle ilgili son söylentiler ise “Naci Ağbal’ın sürpriz biçimde Merkez Bankası başkanlığından alınması” sonrasında kulislere sızdı. Ağbal’ın “128 milyar dolarlık rezervin nasıl ve kimlere satıldığı konusunda Merkez Bankası bünyesinde araştırma ünitesine talimatı verdiği için vazifesinden alındığı”, birinci sefer uzun mühlet iktisadın başında olan Deva Partisi Genel Lideri Ali Babacan tarafından lisana getirildi. İşte bu talimat ile ilgili Cumhurbaşkanlığı’na bilgi veren kişinin bu yönetici olduğu söylenmeye başlandı. Söylentilere nazaran bu yönetici, Ağbal’ın araştırma ünitesine talimatı verdiği sırada tıpkı ortamda bulunuyormuş ve Ağbal’ın talimatını telefonuyla kaydedip bu kaydı Albayrak kanalıyla Cumhurbaşkanlığı’na iletmiş.
Bürokraside her devir işini yeterince yapmak yerine, daha üst makamlara atanabilmek için, siyasetçilere yaranmaya çalışan bürokratlar olmuştur. Bu bürokratlar siyasetçi üstlerinin popülist kararlarına münasebet üretmeye çalışırlar. Kimisi bilgi ve hüneri olmadığı yani bulunan formülün sonuçlarını göremediği için bu tıp gününü kurtaracak fikirleri gündeme getirir. Kimisi ise sonuçlarını bile bile sonuçlarının ağır olacağını görmesine karşın, kendi ikbali için siyasetçilerin çok isteklerini yerine getirir.
Halbuki Merkez Bankası gerçek manasıyla bağımsız olsa bürokratlar yalnızca kurumun, yani halkın uzun vadeli ekonomik çıkarlarını düşünerek çalışır. Kararın sonucunu göremeyecek kişi ise bağımsız bir Merkez Bankası’nda üst seviye vazifelere gelemez. Kurumsallaşma olsa biz bu söylentileri konuşmazdık.
Erdal Sağlam
© Deutsche Welle Türkçe