Ülke ekonomimiz vadeli bir ekonomik sistem üzerine konseyi olduğu için, ticarette veresiye alım satım çok yaygın.
Bu yalnızca, tüketici kredileri, kredi katına taksitle satış üzere bize özel tüketicilere geniş ve bol çeşitli sunulan taksitle alış veriş imkanları bakımından değil, ticarette de o denli… İş insanları, esnaflar da vadeli alım satım yaparlar.
Milliyet’ten Prof. Dr. Erol Ulusoy’un yazısı:
Kovid-19 pandemisinin, ağır aksak ilerleyen tüm aşılama çalışmalarına karşın, dünya ölçeğinde ekonomilere olumsuz tesiri devam ediyor.
Hayatımız, yaşantımız kısıtlandı. Bu türlü olunca da kimi şeylerin tüketimi azaldı, kimi şeylerin ise arttı. Tüketimi azalan bölüme faaliyet gösterenlerin işyerleri kapandı, kiralarını ödeyemez hale geldiler.
Bu türlü olunca, onlar alacaklarını tahsil edemediler. Kendi alacaklarını tahsil edemeyince, borçlarını ödeyemez hale geldiler. Doğal olarak da verdikleri çekler dönmeye, karşılıksız çıkmaya başladı.
Çoğunlukla 100 bin TL’ye kadar
Şundan emin olabilirsiniz, piyasada ödenmeyen, karşılıksız çıkan çeklerin meblağları küçük esnafların çoğunlukla 100 bin TL’ye kadar olan alışveriş meblağlarıdır.
1 milyon TL bedelli olup da karşılıksız çıkan çek sayısı çok azdır. Esasen 1 milyon TL dengeli alım yapan da kanunen esnaf değildir. Yıllık alış meblağı 360 bin TL’den, satış fiyatı 504 bin TL’den fazla olanlar Vergi Metot Kanunu md 177/1 gereği çıkarılan 522 Sıra Numaralı VUK Genel Bildirisi yeterince bilanço temeline geçerler ve bunlar tacir sayılır.
Bunlar her ne kadar tacir sayılsalar da, geçimleri bakımından esnaftan da bir farkları yoktur aslında. Zati o yüzden TOBB Yasası bu limitleri 6 katına kadar aşıncaya kadar, isteyenin esnaf sicilinde kayıtlı olmaya devam etmesine imkan veriyor.
Borçluya emniyetli
Sonuçta yüz binlerce esnaf kendi alacağını tahsil edemediği için, verdiği çekler karşılıksız çıkıyor. Çeki karşılıksız çıkınca da mahpus tehdidiyle karşı karşıya kalıyor. Ne için? Aldığı 50 bin TL fiyatındaki kumaşın parasını ödeyemediği için!
Borcunu ödemek için (gerçi kullanılmıyor lakin mesela) poliçe, bono vermişse ya da yalnızca ‘söz’ vermişse borcunu ödeyemezse, mahpus cezası yok! Borcunu ödemek için çek vermişse, mahpus cezası var! Var mı bu türlü bir ekonomik sistem!
Sebebi, piyasanın çeke olan güveni! Güvenmesin efendim! Çek, merkez bankalarının çıkardığı para mıdır ki, mutlak bir formda karşılığı olsun. Bankanın kendi üzerine keşide ettiği “keşideci çeki” midir ki, karşılıksız çıkma ihtimali sıfır olsun.
İnanç, borçluya olur. İktisat ve hukuk sistemimizden “çeke güven” yanılgısını çıkarmamız gerek. O vakit doğal olarak da karşılıksız çeke mahpus cezası da kalkar.
Esnaf hem borçlu hem hatalı değildir
Çek düzenlediği borcunu ödeyemeyen esnaf yalnızca borçludur, hatalı değil. Cürüm denilen hareket, içinde toplumun kıymet yargılarına nazaran bir berbatlığı barındırdığı için cezalandırılır.
Borcunu ödeyememe, içinde bir kötülük barındıran kabahat olsaydı, bankalara kredi borcunu ödeyemeyen binlerce tüketici ve tacir, artık mahpusta olurdu. Devlete vergi borcunu ödeyemeyen, daima tekrar yapılandırmalarla affa uğrayan milyonlarca vergi mükellefi, cezaevlerinde olurdu.
Berbat niyetli olarak borcunu ödemeyenler, ödeyemeyeceğini yahut ödemeyeceğini bilerek bir mal alanlar, ister çek versinler isterse yalnızca ödeme kelamı vermekle yetinsinler, ceza hukuku mevzuatına giren birden fazla hatası işlemiş olurlar. Örneğin dolandırıcı, çek verse de dolandırıcıdır, vermese de.
Borcunu ödemek için her türlü çabası sarf etmesine karşın, bazen genel ekonomik şartlar nedeniyle, bazen de kendi alacaklarını tahsil edemediği için, bazen de berbat kararlar aldığı için, borcunu ödeyemeyen kişi de bir hata işlemiş üzere cezaevine atılmamalı. Atılmıyor da esasen. Lakin çek düzenlemiş ise artık işyerini kapatıp cezaevinin yolunu tutması gerekiyor.
Aslında karşılıksız çek borcunun ödeyemeyene mahpus cezası verilmesi, ister özel ister kamu borcu olsun borcunu ödeyemeyen başka hiç kimseye ceza verilmemesi anayasal eşitlik prensibine de karşıttır. Ceza mevzuatımızın hiçbir yerinde borcunu ödemem kabahat değilken, çek düzenlediği borcunu ödemeyenin mahpusla cezalandırılacak cürüm işlediğini ileri sürmek, eşitlik unsuruna terstir.
Maddeden ebediyen çıkmalı
Kovid-19 nedeniyle işlerini yürütemeyen esnaf, pandeminin zahmeti içinde. Verdiği çeki vadesinde ödeyip ödeyemeyeceğini bilememenin sorunu içinde. Verdiği çek karşılıksız çıkınca, mahpusa girip girmeyeceğinin problemi içinde.
Tüm bunların tahlili, borçluyu hatalı olmaktan çıkarmak, karşılıksız çeke verilen mahpus cezasını ebediyen maddelerimizden çıkarmak, Anayasa ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne uygun hale getirmektir. Karşılıksız çekin mahpus cezası mağdurlarının ve ailelerinin, çalışanlarının, Cumhur İttifakı’ndan ve Millet İttifakı’ndan olan beklenti büyüdükçe büyüyor! Bence artık, tahlil zamanı!
